Her evlilik sonsuza dek süreceği düşünülerek yapılır. Fakat gün gelir kişilerin boşanması, evliliğin yürütülmesinden daha sağlıklı olabilir.
Boşanma, evliliğin yasal olarak sona erdirilmesidir. Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir.
Boşanma davasının nasıl açılacağı taraflara bağlıdır. Eşler arasında anlaşmaya varılırsa Anlaşmalı Boşanma, taraflar arasında itilaf varsa Çekişmeli Boşanma Davası açılır.
Her iki davada Aile Mahkemesi’ nde açılır. Anlaşmalı Boşanma ve Çekişmeli Boşanma Davasında uygulanan usul farklıdır.
Anlaşmalı Boşanma
Anlaşmalı boşanabilmek için Türk Medeni Kanunu’ nda hükmedilen “anlaşmalı boşanma şartları” bireyler açısından yerine getirilmiş olmalıdır. Kanunun ilgili maddesinde yer alan anlaşmalı boşanma şartlarına sahip olmayan kişiler açısından anlaşmalı boşanma davası açabilmek mümkün değildir.
Anlaşmalı boşanma davasının en önemli unsuru anlaşmalı boşanma protokolüdür. Anlaşmalı boşanma davasında protokolün uzman kişiler tarafından hazırlanması sürecin mahiyeti düşünüldüğünde son derece önemli bir husustur. Anlaşmalı boşanma protokolü her somut olayın içeriği göz önünde bulundurularak hazırlanır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanun’un anlaşmalı boşanabilmek için hükmettiği anlaşmalı boşanma şartları;
1- Evliliğini anlaşmalı boşanma yolu ile sonlandırmak isteyen eşlerin öncelikle en az bir yıl evli kalmış olmaları gerekmektedir.
(Bir yıldan daha kısa süren evliliklerde anlaşmalı boşanma davası öncelikli olarak çekişmeli olarak açılır sonrasında ise taraflar boşanma ve ferileri üzerine anlaşmaya vardıklarına dair protokolü mahkemeye dilekçe yoluyla bildirmesiyle birlikte çekişmeli boşanma,anlaşmalı boşanmaya dönüşür.)
2- Anlaşmalı boşanmak için eşler, maddi ve manevi tüm hukuki sonuçlar üzerinde uzlaşma içerisinde olduklarını hazırlanacak olan anlaşmalı boşanma protokolü içerisinde bildirmeleri gerekmektedir.
3- Anlaşmalı boşanma davası tek celsede sona erer; tek celselik duruşmaya eşlerin katılmaları zorunludur. Hakim, her iki tarafı dinleyerek boşanma talebinin özgür iradeye dayalı olup olmadığını kontrol etmek zorundadır.
Anlaşmalı Boşanmada Velayet
Anlaşmalı boşanma davası bittikten sonra velayet kendisinde olmayan eş her zaman velayet davası açabilir. Müşterek çocuk kendisine verilmeyen diğer eş, anlaşmalı boşanma davası sonrası şartların değiştiğini ve haklı gerekçelerinin olduğunu ileri sürerek velayet davası açabilir.
Çekişmeli Boşanma
Çekişmeli boşanma davası, TMK madde 166/3’ de düzenlenmiştir. Anlaşmalı boşanma davası dışında kalan, her türlü boşanma nedenine dayalı olarak açılan ve eşler arasında boşanma ve boşanmanın ferileri konusunda bir anlaşmanın bulunmadığı boşanma davalarıdır.
4721 sayılı Medeni Kanun’ a göre boşanma sebepleri, genel ve özel boşanma sebepleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Eşler birçok nedenden dolayı boşanma davası açabilirler. Kanunda özel boşanma sebepleri sınırlı sayıda sayılmıştır.
Özel Boşanma sebepleri:
- Zina
(TMK Madde 161: “Eşlerden biri zina ederse, diğer eş boşanma davası açabilir.
Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve her hâlde zina eyleminin üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer.
Affeden tarafın dava hakkı yoktur.”
Kanunumuza göre; eşlerden biri, diğer eşin kendisini aldattığını öğrenirse, zina nedenine dayalı olarak dava açma süresi, kendisinin aldatıldığını öğrendiği tarihten itibaren altı aydır.)
- Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış
- Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme
- Terk
(Önemli olmayan sebeplerle ortak konutu terk eden bir eş, zaman geçtikçe yaptığı davranışın doğru olmadığını, böyle bir sebeple evliliği sona erdirmenin giderilmesi (telafisi) mümkün olmayacak bir hata olacağını anlayabilir. Kanunumuzda ortak konutu terk etmiş olan eşe düşünme süresi olarak 6 ay verilmiştir.
Davaya hakkı olan eş, terk eden eşin eve dönmesinin yararlı olacağına inanıyorsa, mahkeme kanalıyla dördüncü ayın sonunda, iki ay içerisinde ortak konuta dönmesi için ihtarda bulunabilecektir. Maddede ayrıca bu ihtarın gerektiğinde ilân yoluyla da yapılmasına imkân tanınmıştır.)
- Akıl hastalığı
- Evlilik birliğinin sarsılması
Çekişmeli boşanma davasında koşulları oluştuğu sürece maddi tazminat, manevi tazminat, nafaka talep edilebilir.
Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf,kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.(TMK madde 174)
Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz. (TMK madde 175)
Çekişmeli Boşanmada Velayet
Yerel mahkeme velayetin kime bırakılacağına karar verirken bütün unsurları göz önünde bulundurarak karar verir. (Tarafların ekonomik ve psikolojik durumlarını, çocuğun yaşını, ihtiyaçlarını, eğitim durumunu, çocuğun isteğini de göz önünde bulundurur.) Hakim, çocuğun iradesini de dikkate alarak, pedagog raporu ve tüm unsurları nazara alıp, şartları değerlendirip, kararını verir.
Velayet kendisine verilmeyen ebeveynin çocuğunu bir daha görmemesi gibi bir durum söz konusu değildir. Mahkeme, velayetin verilmediği eşin, çocukla olan ilişkisinin tesisini somut olaya göre düzenlemektedir.
Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler sebebiyle boşanma sonrasında ortak velayet kararı da verilmektedir. Ortak velayet tarafların boşandıktan sonra müşterek çocuğun bakımı, korunması, eğitimi, öğretimi, vb. tüm konularda, anne ve babanın eşit hakka sahip olması demektir.
Anlaşmalı Boşanma Davası açılmış fakat eşler davada anlaşamamıştır. Bu Dava Çekişmeli Boşanma Davası’na dönüşebilir mi?
Dava, anlaşmalı boşanma davası (TMK m. 166/3) olarak açılmış olabilir. Fakat anlaşma sağlanamaması üzerine dava çekişmeli boşanma davasına (TMK m.166/1-2) dönüşebilir.
Anlaşmalı Boşanma Davası, Çekişmeli Boşanma Davasına dönüştüğünde usul hukukuna dikkat edilmeli, feri talepler için ayrı bir dava açılmalıdır.
Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.(TMK madde 174)
