Can Yücel, 12 Mart darbesinin ardından Che Guavera, Mao ve Amerikalı bir generalin yazdığı “Gerilla Harbi” ve yine Che’nin yazdığı başka bir kitabın çevirisi yüzünden on beş yıl hapse mahkûm edilir. Mahkûmiyetten sonra İstanbul ve Niğde cezaevlerinde bir süre yattıktan sonra Adana Cezaevine nakledilir. Can Yücel hepimizin bildiği ve şarkı sözü olarak birçok grup ve sanatçı tarafından söylenen şiirlerini Adana Cezaevi’nde yazar.
Niğde Cezaevi’nden Adana’ya nakledilirken yolda külüstür bir otobüs içinde yaşadıklarını şöyle anlatır;
Bir Sen Eksiktin Ayışığı
Bileklerimizi morartmış yeni Alman kelepçeleri,
Otobüsün kaloriferleri bozuldu Kaman\'dan sonra
Sekiz saat oluyor karbonatlı bir çay bile içemedik,
Başımızda perensip sahibi bir başçavuş.
Niğde üzerinden Adana Cezaevine gidiyoruz...
Bi sen eksiktin ayışığı
Gümüş bir tüy dikmek için manzaraya!
Can Yücel Adana Cezaevi’nde yaklaşık iki yıl kalır. 1974 yılında afla dışarı çıkar. Dışarı çıkar çıkmaz Adana Cezaevinde yazdığı şiirlerini “Bir Siyasinin Şiirleri” adlı kitabında toplar. Kitap hem şiir dünyasında hem de solcular üzerinde büyük etki yaratır. Adana Cezaevi’nde oluşturduğu mizah, öfke, isyan, küfür, aşk, umut ve siyasetten oluşturduğu şiir dili yaşamının bundan sonraki bölümünde de şiir yazmasına neden olur. İngiliz edebiyat ve tiyatro adamı W. Shakespeare’den yaptığı çevirileri yine Adana Cezaevinde yapar.
Şiirleri dergilerde, kitaplarda yer alırken birçoğu da bestelenir. Yeni Türkü, Ezginin Günlüğü, Grup Yorum gibi birçok grup veya şarkıcı tarafından söylenir. Yeni Türkü tarafından söylenen Sardunyaya Ağıt şiiri o dönemin en çok dinlenen şarkılardan birisi olur.
Sardunyaya Ağıt
İkindiyin saat beşte
Başgardiyan Rıza başta
Karalar bastı koğuşa
İkindiyin saat beşte
Seyre durduk tantanayı
Tutuklayıp sardunyayı
Attılar dipkapalıya
İkindiyin saat beşte
Yataklık etmiş zaar
Suçu tevatür ve esrar
Elbet bir kızıllığı var
Ikindiyin saat beşte
Dirlik düzenlik kurtulur,
Müdür koltuğa kurulur
Çiçek demire vurulur
İkindiyin saat beşte
Canların gözü yaşta,
Aklı idamlık yoldaşta,
Yeşil ölümle dalaşta
İkindiyin saat beşte
Can Yücel’in çok sevilen bir şiiri ise Sevgi Duvarı’dır. Adana Cezaevi Müdürlüğü damgalı bu şiirini daktilo ile yazıp el yazısı ile düzelttikten sonra dışarı gönderir.
Arkadaşları ve dostları tarafından “çok iyi şair ve çevirmen” olarak tanınmasının yanı sıra, düşündürücü esprili konuşmaları, hoş sohbeti ve güzel içki içmesiyle de anılır Can Yücel.
Adana Cezaevi'nde yattığını duyan arkadaşları ve sevenleri onu sık sık ziyaret etmeye başlar. O zamanlar mahkûmlara dışarıdan yiyecek getirmek, şimdiki gibi yasak değildir. Can Yücel ve arkadaşları, dışarıdan kasalarla gelen üzümleri yemekle tüketemezler. Kendisi gibi şair ve yazar olan koğuş arkadaşı Abdullah Nefes’le beraber akıllarına ilginç bir fikir gelir… Artan üzümlerden şarap yapacaklardır… Can Yücel'in İstanbul'dan getirip hiç kullanmadığı bir termosu vardır. Üzümleri sıkıp termosa doldururlar. Şaraba dönüşmesi için kuytu bir yerde bekletirler. Ve şarap kıvamına geldiğinde de güzel bir sofra hazırlayıp arkadaşlarıyla birlikte içerler.
Bir müddet sonra cezaevinde siyasi olmayan mahkûmlar arasında kavga çıkar ve hemen ardından tüm koğuşlarda arama yapılır. Arama sırasında bir gardiyan tesadüf eseri termosu bulur ve kapağını açınca şarabın kokusunu fark eder. Tabii ardından soruşturma gelir: “Bu şarabı kim yaptı?” Can Yücel bakar ki arkadaşlarının da başı yanacak… “Ulan,” der. “Benim adım zaten sarhoşa çıkmış. Termos da benim malım. Bari ben üstleneyim.”
Böylece Can Yücel'in cezaevinde termosla şarap yaptığı kayıtlara geçer ve “cezaevinde şarap imal etmek” suçundan şaire hücre cezası verilir. Kendi deyimiyle “dipkapalıya” atılır. Gardiyanlar hücreye atmakla kalmaz, klasik işkence usullerinden biri olarak tazyikli su sıkarlar. Can Yücel üç gün üç geceyi hücrede geçirir.
Can Yücel ve Abdullah Nefes, Adana Kapalı Cezaevinde ranzada sohbet ediyorlar (1972).
KAYNAKÇA
Metin Bahçıvan. Can Yücel: Şiirimizin Gür Sesi. https://www.altinsehiradana.com/Makale/can-yucel-siirimizin-gur-sesi-cukurova-gunesinden-icenler-2/905/
