Tüm dünyada COVID-19 nedeniyle artan anne ölümleri tartışılmakta ve gebelikte aşılamanın sonuçları değerlendirilmektedir. Türkiye’de ise üyelerimizden gelen bilgiler; aşısız ya da tam aşılı olmayan gebe ölümlerinin son dönemde fazlalaştığına dikkat çekmektedir.

Gebelerin COVID-19’a yakalanma ihtimali genel toplumdan daha fazla olmamakla birlikte, araştırmalar COVID-19’un gebelikte ölümcül sonuçları olan ciddi bir risk etmeni olduğunu ortaya koymaktadır. Gebe kadınların hastalığı ağır geçirme riski gebe olmayanlara göre daha fazladır. Gebeliğe bağlı şeker hastalığı, KOAH, yüksek tansiyon, hipotirodi gibi hastalıkları olan kadınlarda yaşam kaybı riski daha yüksektir.

18 ülkeden 2130 kadının dahil edildiği bir araştırmada COVID-19 geçiren gebelerde anne ölümü, preeklampsi ve erken doğum riskinin geçirmeyenlere göre daha yüksek olduğu gösterilmiştir[1]. Hem Alfa hem de şu an ülkemizde baskın olan Delta varyantının gebelerde daha ağır sonuçları olduğu bildirilmektedir[2].

Gebelikte aşı uygulaması, bilimsel araştırmalara güvenlik gerekçesiyle gebelerin dahil edilmemesi ya da geç bir dönemde dahil edilmesi nedeniyle dikkatle ele alınması gereken bir konudur. Gebelikte COVID-19 aşılarının kullanımıyla ilgili birçok araştırma yürütülmüş ve 1 Eylül 2021 itibarıyla İngiltere, İspanya, İsveç, İsviçre, Norveç, Finlandiya, ABD, Kanada’yı içeren 34 ülkede, gebelere COVID-19 aşısı uygulanmaya başlanmıştır[3]. Bu ülkelerde gebelerin aşı olması bakanlık politikası olarak teşvik edilmektedir.

Türkiye’de Sağlık Bakanlığı, “Aşı Uygulanacak Gruplar” listesine göre yaş gruplarında sırası gelen gebelere mRNA (Pfizer-BioNTech) ve inaktif virüs (Sinovac firmasına ait CoronaVac aşısı) aşılarının uygulanabileceğini; aşının gebeliğin ilk üç ayında uygulanmamasının tercih edildiğini ve emzirme döneminde COVID-19’u ağır geçirme riski yüksek olan emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı uygulanabileceğini önererek ayrıca bir güncellemeye gitmemiştir.

Bununla birlikte, Sağlık Bakanlığı, gebe kalmayı düşünenleri, gebeleri ve emziren anneleri COVID-19’dan korumak için aşı olmaya teşvik etmek amacıyla özel bir çalışma henüz yapmamıştır. Bu konu ile ilgili olarak ülkemizde gebelerde ve emziren annelerde CoronaVac ve Pfizer-BioNTech uygulamalarıyla ilgili elindeki zengin ve uluslararası kaynaklara yardımcı olabilecek nitelikte verileri, bilimsel bir analizini yaparak kamuoyu ile paylaşmamıştır.  Anne ve bebek ölümleri en önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. COVID-19 da bu ölümlerde önemli risk etmenlerinden biridir. Sağlık Bakanlığı konuyla ilgili elindeki bilimsel bilgileri paylaşmak, analiz etmek ve sonuçlarına göre politika geliştirmek yükümlülüğündedir.

Sağlık kurumlarında gebelikte aşı uygulamasıyla ilgili sistematik bilgilerin ve bakanlık politikasının aktarıldığı bir hizmet içi eğitim yapılmamış; çalışanlar, iş yoğunluğu içinde edindikleri bilgilerle gebelere danışmanlık yapmak zorunda kalmıştır.

Böyle bir politikanın olmaması, hem aksi bulgu olmamasına rağmen aşıya güvensizliği artırmakta hem de kadınların yalnız bırakılmasına ve olası ölümcül sonuçların yükünü tek başına üstlenmelerine neden olmaktadır. Gebelikte COVID-19 hastalığının seyri ve aşı uygulamalarıyla ilgili politika geliştirmekteki ihmalin ülkemizdeki toplumsal cinsiyet eşitsizliği sorunlarına bir yenisini eklediği de aşikardır.

Sağlık Bakanlığı,  bütün pandemi sürecinde gebelerde ve emziren annelerde kaç COVID-19 vakasının meydana geldiğini; vakaların kaçının hastanede-yoğun bakımda yattığını ve ölüm sayılarını; sosyoekonomik özellikleri; yaş, ek hastalık ve aşı olma bilgisini; aşı olan ve olmayanlarda hastalık, hastaneye yatış, yoğun bakım ve ölüm sayılarıyla ilgili karşılaştırmalı analizleri; gebelik sırasında COVID-19 aşısı olan ve olmayan kişilerde meydana gelen düşük ve ölü doğum sıklıklarını; aşı olan gebelerde ve emziren annelerde aşı sonrası istenmeyen durumların ne olduğunu; aşıya bağlı bir anomali gelişip gelişmediğini haftalık olarak kamuoyu ile paylaşmalıdır.

Bu paylaşım, aşıya olan güveni artıracak ve gebelerde aşıyla önlenebilir yaşam kayıplarını önlenmesine büyük katkı sağlayacaktır.

Bu konudaki soru işaretlerini azaltmak, meslektaşlarımızın aşı konusundaki doğru tutumlarını desteklemek ve kamuoyundaki tereddütleri azaltmak amacıyla, uluslararası sağlık otoritelerinin, yapılan bilimsel araştırmaların sonuçlarını derledik ve dikkatinize sunuyoruz.

Politika eksikliği birçok sorunun ortaya atılmasına neden olmuştur. Türk Tabipleri Birliği, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği ve Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği olarak; kendi verilerini bilimsel bir yaklaşımla ortaya koyan ülkelerin çalışmaları ve önemli tıp dergilerinde yayınlanmış verilerin sonuçlarını değerlendirdik. Mevcut verilerin ışığında; gebe kalmak isteyenlere, gebelere, emziren annelere COVID-19 aşısı yaptırmanın ne kadar önemli olduğu ortaya konmaktadır. Gebeleri, gebe kalmayı düşünenleri ve emzirenleri hem kendilerini hem yakınlarını COVID-19’dan korumak için aşı olmaya çağırıyor ve bu süreçle ilgili yaklaşımımızı sunuyoruz:

1. COVID-19 gebeleri nasıl etkiler?

Gebelerin COVID-19’a yakalanma ihtimali genel toplumdan daha fazla olmamakla birlikte araştırmalar, COVID-19’un gebelikte ölümcül sonuçları olan ciddi bir risk etmeni olduğunu ortaya koymaktadır. Gebe kadınların hastalığı ağır geçirme riski gebe olmayanlara göre daha fazladır. Gebeliğe bağlı şeker hastalığı, KOAH, yüksek tansiyon, hipotirodi gibi hastalıkları olan kadınlarda risk daha da artmaktadır.

18 ülkeden 2.130 kadının dahil edildiği bir araştırmada COVID-19 geçiren gebelerde anne ölümü, preeklampsi ve erken doğum riskinin geçirmeyenlere göre daha yüksek olduğu gösterilmiştir[4]. Hem Alfa hem de şu an ülkemizde baskın olan Delta varyantının gebelerde daha ağır sonuçları olduğu bildirilmektedir[5].

COVID-19 hastalığı olan kadınların bebeklerini erken doğurma riski COVID-19 olmayan kadınlara göre 2 ila 3 kat daha fazladır. Kronik rahatsızlığı olan gebe kadınlarda COVID-19’un ciddi komplikasyonlarına maruz kalma riski daha yüksektir. COVID-19’lu gebeler, sağlıklı gebe kadınlara kıyasla daha fazla erken doğum riski altındadır. Ek olarak aşısız gebeler için olumsuz sosyoekonomik faktörler COVID-19’un ağır geçirilme riskini artırır. Birleşik Krallık’ta1 Şubat 2021 ile 11 Temmuz 2021 tarihleri arasında COVID-19 şikâyeti ile hastaneye başvuran hamile kadınların %99’undan fazlasının aşısız olduğu belgelenmiştir.

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi (CDC) tarafından 11 Ağustos 2021 tarihinde yayımlanan raporda, son birkaç haftada COVID-19’a yakalanan gebe sayısının arttığı bildirilmiştir. Delta varyantının bulaştırıcılığının yüksek olması, gebelerde ağır hastalık riski fazla olmasına rağmen aşılama düzeylerinin korku nedeniyle düşük olması bu artıştan sorumlu kabul edilmektedir[6].

2. Gebeysem, gebe kalmayı planlıyorsam veya şu anda emziriyorsam COVID-19 aşısı olabilir miyim?

3. COVID-19 aşıları gebe kadınlar için güvenli ve etkili midir?

4. Gebelikte ne zaman aşı yaptırmalıyım?

5. COVID-19 aşısı doğurganlığımı etkiler mi?

6. COVID-19 aşısının gebe iken aşılanmış kadınların bebekleri üzerindeki etkisi hakkında ne biliniyor?

7. Aşılar, doğmamış çocuğunuza COVID-19’a karşı bir miktar koruma sağlayabilir mi?

8. Emzirirken COVID-19 aşısı olabilir miyim?

9. Tüp bebek tedavisi sürecinde aşı yaptırabilir miyim?

10. COVID-19 aşılarının yan etkileri nelerdir ve aşıya karşı bir reaksiyon gelişirse ne yapmalıdır?

Aşı takvimini tamamlamak; ciddi hastalıkları, hastaneye yatışları ve ölümü önler, ancak aşı enfeksiyonu engellemede %100 etkili değildir. Bağışıklık sisteminizi zayıflatan bir durumunuz varsa, aşıları tam olarak yaptırsanız da tam olarak korunamayabilirsiniz. Bu nedenle; aşıdan sonra da maske, mesafe, hijyen ve havalandırmadan vazgeçmeyiniz.

Türk Tabipleri Birliği

Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği

Kaynaklar

  1. T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 Aşısı Bilgilendirme Platformu, https://covid19asi.saglik.gov.tr/arama?_Dil=1&p=gebeler, Erişim Tarihi:29.08.2021
  2. The Sinovac COVID-19 vaccine: What you need to know, https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/the-sinovac-covid-19-vaccine-what-you-need-to-know
  3. The Pfizer BioNTech (BNT162b2) COVID-19 vaccine: What you need to know,https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/who-can-take-the-pfizer-biontech-covid-19—vaccine
  4. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists,COVID-19 vaccines, pregnancy and breastfeeding, https://www.rcog.org.uk/en/guidelines-research-services/coronavirus-covid-19-pregnancy-and-womens-health/covid-19-vaccines-and-pregnancy/covid-19-vaccines-pregnancy-and-breastfeeding/
  5. V-safe COVID-19 Vaccine Pregnancy Registry,https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/safety/vsafepregnancyregistry.html
  6. COVID-19 vaccine surveillance reports https://www.gov.uk/government/organisations/public-health-england
  7. COVID-19 vaccine uptake in pregnant  https://publichealthscotland.scot/news/2021/july/covid-19-vaccine-uptake-in-pregnant-women
  8. Blakeway H, Prasad S, Kalafat E, Heath PT, Ladhani SN, Le Doare K, Magee LA, O’brien P, Rezvani A, Dadelszen Pv, Khalil A, COVID-19 Vaccination During Pregnancy: Coverage and Safety, American Journal of Obstetrics and Gynecology (2021), doi: https://doi.org/10.1016/ j.ajog.2021.08.007.
  9. Gray KJ, Bordt EA, Atyeo C, et al. COVID-19 vaccine response in pregnant and lactating women: a cohort study. Am J Obstet Gynecol 2021 March 24
  10. Paul G, Chad R. Newborn antibodies to SARS-CoV-2 detected in cord blood after maternal vaccination — a case report. BMC Pediatr 2021;21:138-138.
  11. Goldshtein I et al. Association between BNT162b2 vaccination and incidence of SARS-CoV-2 infection in pregnant women. JAMA 2021 Jul 12; [e-pub]. (https://doi.org/10.1001/jama.2021.11035)
  12. Shimabukuro TT, Kim SY, Myers TR, Moro PL, Oduyebo T, Panagiotakopoulos L et al. Preliminary Findings of mRNA Covid-19 Vaccine Safety in Pregnant Persons. N Engl J Med. 2021. doi: 10.1056/NEJMoa2104983
  13. COVID-19 vaccination: a guide for all women of childbearing age, pregnant or breastfeeding https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-vaccination-women-of-childbearing-age-currently-pregnant-planning-a-pregnancy-or-breastfeeding/covid-19-vaccination-a-guide-for-women-of-childbearing-age-pregnant-planning-a-pregnancy-or-breastfeeding
  14. Lauren Head Zauche, Bailey Wallace, Ashley N. Smoots et al. Receipt of mRNA COVID-19 vaccines preconception and during pregnancy and risk of self-reported spontaneous abortions, CDC v-safe COVID-19 Vaccine Pregnancy Registry 2020-21, 09 August 2021, PREPRINT (Version 1) available at Research Square [https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-798175/v1]
  15. New CDC Data: COVID-19 Vaccination Safe for Pregnant https://www.cdc.gov/media/releases/2021/s0811-vaccine-safe-pregnant.html
  16. Covid-19-vaccination-a-guide-for-women-of-childbearing-age-pregnant-planning-a-pregnancy-or-breastfeeding https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-vaccination-women-of-childbearing-age-currently-pregnant-planning-a-pregnancy-or-breastfeeding/covid-19-vaccination-a-guide-for-women-of-childbearing-age-pregnant-planning-a-pregnancy-or-breastfeeding
  17. COVID-19 Vaccines While Pregnant or Breastfeeding https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/recommendations/pregnancy.html
  18. Pregnant and Recently Pregnant People At Increased Risk for Severe Illness from COVID-19 https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/need-extra-precautions/pregnant-people.html
  19. https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-vaccination-women-of-childbearing-age-currently-pregnant-planning-a-pregnancy-or-breastfeeding/covid-19-vaccination-a-guide-for-women-of-childbearing-age-pregnant-planning-a-pregnancy-or-breastfeeding COVID-19
Editör: TE Bilisim