"Fakir Baykurt Gönen Köy Enstitüsü’nü anlatırken, “Köy Enstitüsü benim için olağanüstü bir fırsat oldu. İlkokulu bitirdikten sonra gidebileceğim başka hiçbir okul yoktu. Ailemin gücü yetmezdi. Ben okumak istiyordum enstitü benim gibi köy çocuklarını çağırıyordu.” diye yazar."
CHP Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya; "Genel Başkanımız Sayın Kemal Kılıçdaroğlu’nun talimatıyla başlattığımız 21 Köy Enstitüsü ziyaretimizin dokuzuncusunu Isparta Gönen Köy Enstitüsü’ne yaptık. Ziyaretimiz TBMM Milli Eğitim Kültür Gençlik ve Spor Komisyonu üyesi, Muğla milletvekilimiz Suat Özcan, Isparta İl Başkan Yardımcımız Ramazan Demiralay, Gönen Belediye Başkanımız Osman Kesmen, Gönen İlçe Başkanımız Osman Zeki Koçkaya, Doç. Dr. Ahmet Yıldız, sendika/dernek temsilcileri ve Köy Enstitüsü mezunlarından oluşan bir heyetle birlikte gerçekleştirdik."
Kaya'nın Konuya ilişkin yaptığı açıklama şu şekilde;
“ÇÖZÜM KÖY ENSTİTÜSÜ” ÇALIŞMAMIZIN DOKUZUNCUSU
ISPARTA GÖNEN KÖY ENSTİTÜSÜ “FAKİR BAYKURT’U KUCAKLAYAN OKUL”
İsmail Hakkı Tonguç Türkiye’yi kucaklamaya tüm kararlılığı ile devam eder, Isparta-Burdur çevresinde Köy Enstitüsü kurulmasına karar verildikten sonra yer arayışına girişilir. Kılıç Köyü, İslam Köyü ve Eskiyere Köyü “Köy Enstitüsü” için aday köyler olurlar.
İsmail Hakkı Tonguç ve Emin Soysal‘ın da aralarında yer aldığı heyet köyleri gezip, incelemeler yaparlar. Hasan Hüseyin Yalçınkaya, Mehmet Ali Gönen, İbrahim Tekeli, Süleyman Toksöz heyetin Gönen’de de inceleme yapmalarını isterler.
Gönen’e gelen heyet Subaşı’nda içme suyunu görür, çadırda yaşayan doksan yaşındaki Ayşe Atay’ın hazırladığı ayrandan içerler. İki kilometre daha yürüdükten sonra Akyokuş denen yere varırlar. Yağmurun yağmasıyla çam kokusu çevreyi sarar. Gönen Ovası, Burdur Ovası ve Isparta Ovası’nı kuşbakışı seyrettikten sonra, “Bu köye okulun açılmasını tabiat emrediyor, biz ne yapabiliriz.” diyerek kararlarını verirler.
Böylece Köy Enstitüsü için köyler arası tatlı rekabetin sonunda, ipi göğüsleyen Gönen olur…
Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel Gönen’e gelerek köyün ihtiyar heyeti ve köy halkına köylerinde Köy Enstitüsü kurmak istediklerini söyler, “Siz razı olur musunuz? diye sorar.
Hasan Ali Yücel, köy çocuklarının burada 5 sene okuyup öğretmen olacaklarını, okulun açılması için 200 dönüm arsanızın bedelini ödeyerek alacaklarını, köylülerin arazilerinin daralacağını, içme ve sulama suyunun azalacağını söyleyerek “Sonunda pişman olursunuz.” diye de ekleyerek köylüleri uyarır.
Ancak köylüler okulun yapılacağı yer yetmezse kendi arazilerini bedava vereceklerini, okul yapılana kadar kendi yaptıkları ilkokulu ve öğrencilerin kalması için de Ulu Cami’yi vereceklerini söylerler. (O dönem bedelsiz verilen araziler on yıl sonra çıkarılan bir kanunla sahiplerine geri verilmiştir.)
Masal tadında dilden dile dolaşan Gönen Köy Enstitüsü’nün kuruluş hikayesi halkın eğitime duyduğu açlığın ve isteğin derecesini göstermesi açısından önemlidir.
Köylünün okul yapılması için arazilerini bedava vermesi, suyundan vazgeçmesi, Kurtuluş Savaşı’nda varını yoğunu, evladını, canını veren fakir halkın fedakarlığının sınırının olmadığını bir kez daha gösterir.
İsmail Hakkı Tonguç 11 Mart 1940’ta Isparta Gönen‘de Köy Enstitüsü kurulmasına karar verdikten sonra not defterine “Köy çocukları burada okuyacaklar, mutluluğu gerçeklerde bulmanın düşlerde araştırmaktan daha kolay olduğunu anlayarak yetişecekler, mutlu olmanın, özgür ve bağımsız yaşamanın yoksul düşmemenin gizlerini bulacaklar” diye yazar.
“Yoruldum yurda uzaklardan bakmaktan
Ama yorulmadım hiç bir zaman
O yoksul sevgili gibi dağ başlarında
Karda kalmış, darda kalmış yolcular için yazmaktan”
Yıl 1943, Köy Enstitüleri kapılarını bu dizelerin sahibine açar… Köy Enstitülerinin kapılarını açtığı öksüz, yoksul köy çocuğu Fakir Baykurt’tur. Fakir Baykurt 1943 yılında Gönen Köy Enstitüsü’nün kapısından içeri girer.
Ve dünya güzelleşir!
Fakir Baykurt Gönen Köy Enstitüsü’nü anlatırken, “Köy Enstitüsü benim için olağanüstü bir fırsat oldu. İlkokulu bitirdikten sonra gidebileceğim başka hiçbir okul yoktu. Ailemin gücü yetmezdi. Ben okumak istiyordum enstitü benim gibi köy çocuklarını çağırıyordu.” diye yazar.
Fakir Baykurt Gönen Köy Enstitüsünde okurken, Köy Enstitüleri üzerinde de kara bulutlar dolaşmaya başlar.
İsmail Hakkı Tonguç, Fakir Baykurt’taki yeteneği keşfetmiş ve onu desteklemiştir. Ancak Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç görevden ayrılır 1946 sonrası okulda baskılar artar.
Fakir Baykurt 1946-1950 dönemini anlatırken sanki bugünü anlatır gibidir…
“Üçten dörde geçtik. Ankara’nın rüzgarları döndü. Yücel’i, Tonguç’u görevlerinden uzaklaştırdılar. Savaş bitti, bir başka savaş başladı sanki: Enstitülerde solculuk yapılıyormuş da, zararlı kitaplar okunuyormuş da, kız-erkek bir arada okumak Türk töresine aykırıymış da; Aaa!. Kızlar önce ayrı sınıflara, sonra ayrı enstitülere. Anlaşılmaz sıkılıklar başladı. Müdürümüz değişti, öğretmenler ayıklandı. Sık sık dolaplar aranıyor, kitaplarımız alınıyor. Enstitüleri kuranlar kötüleniyor. Her derste komünizmin zararları anlatılıyor… Dergilerde şiirlerim, yazılarım çıktığı için en çok ben denetleniyorum. Ama ne yapıp yaptım, diplomayı canavarın ağzından kaptım. Anam saçını kınaladı, Akçaköy’ün içinde adak üleştirdik…” der…
Fakir Baykurt, 15 Haziran 1929 tarihinde Akçaköy’de Tahir Baykurt olarak doğar… 12 Eylül darbesi sonrası Almanya’ya gider, 11 Ekim 1999’da Almanya’da Fakir Baykurt olarak hayata veda eder.
Bu gördüğünüz fakir Yıldırım Kaya da o dönem Almanya’ya gider, Fakir Baykurt Hocasının, TÖS Genel Başkanının cenazesini alır Türkiye’ye getirir ve İstanbul’da definini yapar. Onu ışıklar içinde uğurladık; onun açtığı yolda, onun gösterdiği hedefte yürüdük, sendikamızı kurduk ve Genel Başkanı oldum.
En başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, İsmet İnönü’ye, Bülent Ecevit’e, Hasan Ali Yücel’e, İsmail Hakkı Tonguç’a, Fakir Baykurt’a sözümüz olsun; Köy Enstitüleri fikriyatını yaşatacağız. Köy Enstitülerini fiziki olarak da gelecek kuşaklarımıza aktaracağız.
Isparta Gönen Köy Enstitüsü;
- Gönen Köy Enstitüsü’nün 1939 yılına kadar Köy Eğitmenler Kursu geçmişi vardır.
- 1940 yılında Köy Enstitüleri Kanunu çıktıktan sonra Gönen Köy Enstitüsü olmuştur.
- Ömer Ulgiz Gönen Köy Enstitüsü’nün kurucu müdürüdür.
- 1954 yılında Öğretmen Okulu
- 1976 yılında Öğretmen Lisesi
- 1989 yılında Anadolu Öğretmen Lisesi
- 2013 yılından bu yana da Gönen Fen Lisesi olarak eğitim ve öğretim vermeye devam etmektedir.
Yıldırım KAYA
CHP Ankara Milletvekili
TBMM Milli Eğitim Kültür Gençlik ve Spor Komisyonu Grup Sözcüsü
21 Mayıs 2022/Isparta-Gönen
