İNSAN HAKLARI DERNEĞİ ADANA ŞUBESİ TARAFINDAN, "ADANA İLİ 06.02.2013 TARİHLİ YAŞANAN DEPREM FEKALETİ İLE İLGİLİ ÖN İNCELEME GÖZLEM BİLGİ NOTU" PAYLAŞILDI İnsan Hakları Derneği Adana Şubesi yöneticilerinden Yakup Ataş, Osman Filiztek ve İHD MYK üyesi ilhan Öngör’den oluşan heyet tarafından hazırlanan rapor şu şekilde; Konu : Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesi merkezli 06.02.2023 tarihinde Adana ilinde yaşanan deprem felaketi sonucunda oluşan hak ihlalleri durum tespit ön inceleme gözlem raporudur. Heyet : Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesi merkezli 06.02.2023 tarihinde Adana ilinde yaşanan deprem felaketi sonucunda oluşan hak ihlalleri durum tespit ön inceleme gözlem raporu hazırlanması amacıyla İnsan Hakları Şubesi Adana Şubesi yöneticilerinden Yakup Ataş, Osman Filiztek ve İHD MYK üyesi ilhan Öngör’den oluşan heyetin oluşturulmasına karar verilmiştir. Amaç : Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesi merkezli 06.02.2023 tarihinde Adana ilinde 7,7 ve 7,6 şiddetinde iki kez yaşanan deprem felaketi sonucunda Adana ilinde bir çok bina yapı yıkılmış, yüzlerce yurttaşın göçük altında kaldığı ve öldüğü bilgisi alınmış olup ayrıca Kamu idaresi ve görevlilerinin zamanında müdahale etmediği, evsiz kalan yurttaşların barınma yiyecek ve giyinme ihtiyaçları olduğu bilgisi üzerine İnsan Hakları Derneği Adana Şubesi yönetimi olarak yaşanan süreçle ilgili yaşanan hak ihlallerinin tespiti ve kamuoyunda farkındalık yaratmak amacıyla ön inceleme gözlem raporu hazırlanmasına karar verilmiştir. Yöntem : İHD Adana Şubesi yönetimce alınan karar üzerine Heyetçe öncelikle Kamu kurumlarının yaşanan süreçle ilgili açıklamaları, yazılı ve görsel medyaya, sosyal medyaya yansıyan bilgi ve belgeler incelenmiş, Konu ile ilgilenen Demokratik Kitle örgütleri ile iletişime geçilmiş ve bilgiler alınmıştır. Alınan bilgiler doğrultusunda deprem felaketinde yıkılmış binaların bulunduğu bölgelere heyetçe gidilmiş, olay yeri fotoğrafları çekilmiş, yıkılmış binaların civarlarında oturan tanık kişilerle ve olay yerinde görevli gönüllü veya kamu çalışanları ile yüzyüze görüşmeler yapılmış ve gerek olayın oluşumu gerekse sonraki yaşanan arama-kurtarma faaliyetleri süreci ile ilgili bilgi alınmaya çalışılmıştır. TESPİTLER 1- Adana ili Çukurova ilçesi Yurt Mahallesi Turgut Özal Bulvarı üzerinde bulunan Kubilay apartmanı; bina 2000 yılında yapılmış olup 14 katlıdır. Gece saat 04:17 saatlerinde gerçekleşen ilk depremde bina hasar görmüş olup aynı gün saat 13:24 te gerçekleşen 7,6 şiddetindeki deprem ile binanın yarısı tamamen çökmüştür. Depremin gerçekleştiği saatte 2 bina sakini eşyalarını almak için binaya girmiş ve göçük altında kaldığı iddia edilmiştir. Ancak binanın yarısı çöktüğü diğer yarısının ise yıkılma tehlikesi olduğu gerekçesi ile herhangi bir arama ve kurtarma faaliyetine aradan geçen 24 saate rağmen başlatılmamıştır. Olay yerinde bulunan görevliler arama-kurtarma faaliyetleri ve enkazın kaldırılmasına yönelik tam olarak neden çalışmaya başlayamadıkları konusunda yeterli bilgi vermemişlerdir. 2- Adana ili Çukurova ilçesi Yurt Mahallesi Turgut Özal Bulvarı üzerinde bulunan Ekim apartmanı; Bina 14 katlı olup 06.02.2023 tarihinde saat 04:17 saatinde gerçekleşen 7,7 şiddetindeki depremde tamamen yıkılmıştır. Depremin gerçekleştiği ilk gün herhangi bir arama ve kurtarma faaliyeti gerek yağmurun yağması gerekse kamu kurumlarının organize olamamasından dolayı başlatılmamıştır. Olayın 2. Günü arama ve kurtarma faaliyetine başlanılmış ve 08.02.2023 günü yapılan çalışmada enkaz altında 13 cansız beden bulunmuştur. Bilgi sahiplerinden alınan bilgilerde deprem esnasında yaklaşık 30 kişinin binada kaldığı ve arama kurtarma faaliyetinde şimdiye kadar kimsenin sağ olarak çıkarılmadığını bildirmişlerdir. Çalışmanın başladığı 08.02.2023 günü öğleden sonra ise yan binanın depremden zarar görmüş olması ve yıkılma tehlikesi olduğu gerekçesi ile arama-kurtarma faaliyetlerine ara verilmiştir. Gözlem yapılan saatte arama-kurtarma faaliyetinin durdurulduğu tespit edilmiştir. 3- Adana ili Çukurova ilçesi Yurt Mahallesi İsmail Hakkı Develeri Bulvarı üzerinde bulunan Sinem apartmanı; Bina 12 katlı olup yaklaşık 20 yıllık binadır. Bina 04:17 saatinde gerçekleşen birinci depremde zarar görmüş saat 13:00 sıralarında gerçekleşen depremde tamamen yıkılmıştır. Depremin gerçekleştiği saatte bina sakinlerinden bazılarının eşyasını almak için içeri girdiği ancak kimlerin içeri girdiğinin tam olarak tespit edilemediği belirtilmiştir. Gözlemin yapıldığı saatte arama-kurtarma faaliyetinin devam ettiği gözlemlenmiştir. Ancak çevrede yapılan gözlemlerde yeterli güvenlik önleminin alınmadığı bir çok vatandaşın çalışmanın yapıldığı yere yakın bir şekilde çalışmaları izlediği, zarar görmüş binaların altında vatandaşların çalışmaları izlediği, araç trafiğinin çok yoğun olduğu hatta bir çok yerde vatandaşların araçlarını rastgele sokağa park ettikleri, arama-kurtarma faaliyetinde görev alan araçların hareket alanının çok kısıtlı olduğu ve dakikalarca sokakta beklemek zorunda kaldığı gözlemlenmiştir. 4- Adana ili Çukurova ilçesi Güzelyalı Mahallesi Süleyman Demirel Bulvarı 2. parselde bulunan Sami bey apartmanı depremin ilk günü sabah 4.17 de tamamen yıkılmıştır. Buraya hemen ekip gelmiş ve kısa sürede müdahale edilmiştir. Ancak enkaz bina çevresinin koruyucu önlemleri sağlıklı bir şekilde alınmadığı, vatandaşların enkaz alanına çok yaklaştıkları gözlemlenmiş. Hatta ikinci depremde çok yakın binalar olduğu için görevlilerin ve vatandaşların kaçıştıkları görülmüştür. SYapılan çalışmalarda 40 kişinin cansız bedenine ulaşılmıştır. 5 kişi canlı olarak kurtarılmış, halen küçük bir kız çocuğunun enkaz altında olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Arama-kurtarma faaliyetinde yeterli güvenlik önleminin alınmadığı bir çok vatandaşın çalışmanın yapıldığı yere yakın bir şekilde çalışmaları izlediği, çalışmanın yapıldığı yer ile vatandaşların bulunduğu yer arasında 7-8 metre mesafe olduğu gözlemlenmiştir. Zarar görmüş binaların altında vatandaşların çalışmaları izlediği, araç trafiğinin çok yoğun olduğu, görevli araçların hareket alanının çok kısıtlı olduğu ve dakikalarca sokakta beklemek zorunda kaldığı gözlemlenmiştir. 5- Adana ili Çukurova ilçesi Güzelyalı Mahallesi Süleyman Demirel Bulvarı üzerinde bulunan Özgür apartmanı; Bina 13 katlı olup 06.02.2023 tarihinde saat 13 civarında gerçekleşen 7,6 şiddetindeki depremde tamamen yıkılmıştır. 2. Depremde yıkılma gerçekleştiğinden bir çok bina sakini olay saatinde binada bulunmamıştır. Ancak bina sakinlerinden alınan bilgilerde 4 kişinin olay saatinde bina içerisinde olduğu iddia edilmiştir. Arama-kurtarma faaliyetlerinin devam ettiği tarafımızca gözlemlenmiş ancak iddia edilen 4 kişinin halen bulunmadığı görevliler tarafımızdan heyete aktarılmıştır. Arama-kurtarma faaliyetinde yeterli güvenlik önleminin alınmadığı heyetçe gözlemlenmiştir. Özellikle çevre sakinlerinin çalışma alanlarına çok yakın durması, yan binaların zarar göreb binalar olması nedeniyle hem çalışma yapan görevlileri zorlamakta hem de çevre sakinleri açısından hayati risk taşıdığı heyetçe gözlemlenmiştir. 6- Adana ili Çukurova ilçesi Güzelyalı Mahallesi Süleyman Demirel Bulvarı üzerinde bulunan Alpargun apartmanı; Bina 14 katlı olup yaklaşık 20 yıllık bina olduğu çevre sakinlerince belirtilmiştir. Bina 04:17 saatinde gerçekeşen ilk depremde tamamen yıkılmıştır. Deprem saatinde yaklaşık 78 kişinin bina içerisinde olduğu yapılan arama-kurtarma enkaz çalışmalarında şimdiye kadar 25 cansız bedene ulaşıldığı başkaca canlı kimsenin enkazdan çıkarılmadığı geri kalan bina sakinlerinin halen enkaz altında olduğu belirtilmiştir. Arama-kurtarma faaliyetinin depremin gerçekleştiği ilk gün yapılmadığı ikinci gün çalışmanın başlatıldığı belirtilmiştir. Çevre sakinleri tarafından binayı yapan müteahhidin bu depremde başkaca yaptığı binalarının da yıkıldığı bu nedenle müteahhidin kaçtığı iddia edilmiştir. Yıkılan binanın hemen yanındaki binanın ciddi hasar gördüğü ve binanın boşaltıldığı görülmüş, ancak arama-kurtarma faaliyetini izlemeye gelen vatandaşların hatta güvenliği sağlamak için olay yerinde bulunan polis ve görevli araçların yıkılma tehlikesi altında olan binanın altında durdukları gözlemlenmiştir. 7- Adana ili Çukurova ilçesi Yurt Mahallesi Turgut Özal Bulvarı üzerinde bulunan Zeray apartmanı; bina 14 katlı olup 04:17 saatinde gerçekleşen ilk depremde yıkılmıştır. Depremin gerçekleştiği ilk gün arama-kurtarma çalışmasının yapılmadığı bilgisi verilmiş olup 2. Günde çalışmalara başlanılmıştır. Yapılan arama-kurtarma çalışmasında 52 cansız beden göçük altında çıkarılmış, 14 kişiye yakın kişinin canlı ve sağ olarak kurtarıldığı belirtilmiştir. Halen göçük altında 30 kişinin bulunduğu çevre sakinleri tarafından dile getirilmiştir. Çevrede yapılan araştırmada yıkılan binanın etrafında bulunan iki binanın zarar gördüğü ve çatlaklar olduğu görülmüştür. Çalışmalarda güvenlik önlemlerinin alındığı görülmüştür. 8- Adana ili Çukurova ilçesi Yurt Mahallesi Barış Manço Bulvarı üzerinde bulunan Tutar apartmanı; Bina 14 katlı olup yaklaşık 25 yıllık binadır. Bina 04:17 saatinde gerçekleşen ilk depremde ciddi hasar görmüş aynı gün saat 13 civarında gerçekleşen 7,6 şiddetindeki depremde tamamen yıkılmıştır. Depremden sonraki gün yapılan arama-kurtarma faaliyetinde 10 cansız bedene ulaşıldığı bilgisi verilmiş, ancak başkaca bina sakinlerinin göçük altında olup olmadığı tespiti yapılamamıştır. Bu konuda çevre sakinleri veya görevlilerin bilgisi olmadığı belirtilmiştir. Yapılan gözlemde güvenlik önlemlerinin alındığı ve yurttaşların çalışma alanından uzak tutulduğu görülmüştür. 9- Adana ili Çukurova ilçesi Huzurevleri Mahallesi semt pazarı yanında bulunan 3 bloklu İhsan Bayram sitesi; bina 14 katlı olup yaklaşık 25 yıllık binadır. Bina 04:17 saatinde gerçekleşen ilk depremde tamamen yıkılmıştır. Arama-kurtarma faaliyetleri depremden sonraki gün başlamış olup yapılan yaçılmada 17 cansız bedeb göçük altında çıkarılmıştır. Çevre sakinlerinden ve binadan sağ çıkan kişilerden alınan bilgide binada olay anında yaklaşık 80-90 kişinin bulunduğu bilgisi verilmiştir. Arama-kurtarma faaliyetleri halen devam etmektedir. Yapılan gözlemlerde her ne kadar yıkım yeri etrafı güvenliği sağlanmış ise de yıkılan binanın yanındaki 2 bina çok ciddi hasar görmüş ve yıkılma tehlikesi olduğu gerekçesi iel bina mühürlenmiştir. Ancak yıkılma tehlikesi olan binanın etrafı güvenlik çemberi altına alınmamış çıplak gözle aşırı hasarlı görülen binanın altında onlarca yurttaşın oturduğu ve arama-kurtarma çalışmasını izlediği görülmüştür. 10- Adana Büyükşehir Belediye başkanlığı ile yapılan görüşmede 09.02.2023 öğlen saatleri itibariyle Adana ilinde her iki depremde Yıkılan 11 binanın bulunduğu, ölen sayısının 186 olduğu, toplam 4691kişinin yaralandığı, yaralananların 2469 kişisinin taburcu olduğu, Adana Hastanelerinde Adana , Maraş ve Hatay’dan gelen 473 yaralının yoğun bakımda olduğu bilgisi verilmiştir. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME: Heyetçe yapılan gözlemlerde ve yıkılan binaların etrafında ikamet eden çevre sakinlerinden, gönüllü ve kamu çalışanlarından ve kurumlardan alınan bilgilerden 06.02.2023 tarihinde gerçekleşen depremde 1. Gün Adana’da yağmurun yağması, kamu kurumlarının organize olmaması, 2. Depremin saat 13:00 civarında gerçekleşmesi nedeniyle arama-kurtarma faaliyetlerine başlanılmadığı, 08.02.2023 günü çalışmalara başlanıldığı belirtilmiştir. Evleri yıkılan mağdurların tanıdıklarının akrabalarının yanına yerleştiği bir kısmının kamu kurumlarınca (belediye-afad) hazırlanan çadır konteynerlerde barındığı yiyecek ve barınma ihtiyaçlarının karşılandığı bu konuda herhangi bir eksikliğin bulunmadığı, Gönüllü STK’lar ve Belediye tarafından arama-kurtarma faaliyetinin gerçekleştiği bölgelerde yiyecek ihtiyaçlarının karşılandığı görülmüştür. Yine Artçı depremlerin gerçekleşeceği ihtimaline karşı bir çok kamu kurumu, özel ve devlet okulları, Belediyeler tarafından çadır konteynerlerin ve binaların tahsis edildiği, bir çok yurttaşın özellikle depremden sonraki 2 boyunca evlerinde kalmadıkları görülmüştür. Yurttaşların yiyecek ihtiyaçlarının karşılandığı görülmüştür. Depremin 1. Gününde çalışmaların başlatılmaması ölü sayısının artmasına neden olduğu kanaatindeyiz. Ayrıca heyetçe gözlemlendiği üzere bir çok gönüllünün arama-kurtarma faaliyetinde yer aldığı ancak görüşülen kişilerin bu konuda yeterli teknik donanıma sahip olmadığı gözlemlenmiştir. Arama-kurtarma faaliyetinin gerçekleştiği bölgede kollukça yeterli güvenlik önlemlerinin alınmadığı bir çok yurttaşın olay mahalline çok yakın ve tehlikeli alanda faaliyeti izlediği, yıkılma tehlikesi olan binaların altında durdukları, hatta kolluk güçleri araçları ve polisin dahi kendi güvenlikleri konusunda yeterli önlemi almadıkları görülmüştür. Özellikle arama-kurtarma faaliyetinde hayati önemde olan olay yerine yakın sokak ve caddeler trafiğe kapatılmamış, çalışmalarda yer alan araçların ve ambulansların geçişini engelleyecek şekilde yurttaşların araçlarını park ettikleri görülmüştür. Görüşülen bazı kişilerden alınan bilgilerde Siyasi parti temsilcileri ve kamu yetkilisi idarecilerin olay yerini ziyaretlerinin çalışmaları aksattığı hatta trafiği bile aksattıkları, bu konuda yetkililerin hassas davranmadıklarını bu ziyaretlerin gerekli olmadığını iddia etmişlerdir. Yakınları göçük altında kalanların verdiği bilgide sağlıklı bilgi almadıklarını, çalışmaların süreci ile ilgili bilgilendirilmediklerini iddia etmişlerdir. Heyetimizce alınan bilgiler arama-kurtarma faaliyetinin devam ettiği 09.02.2023 tarih saat 15:00 itibariyle sahadan tespit edilen bilgi ve veriler olup, heyetimizce saha çalışmasına devam edilmektedir.