TBMM Engelliler Komisyonu üyesi ve CHP Ankara Milletvekili Dr. Aylin Yaman, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü dolayısıyla Genel Kurul’da yaptığı konuşmada, engellilerin yıllardır görmezden gelinen sorunlarına dikkat çekerek çözüm önerilerini sıraladı. Bugünün bir kutlama değil, sorumlulukları hatırlatma günü olduğunu belirten Yaman, “Sevgi maalesef tüm engelleri aşmıyor; engelleri aşan, doğru ve hak temelli kurallar setidir” dedi.
Gerçek engelli sayısı bilinmiyor, doğru tanım ve sınıflandırma şart
CHP’li Yaman, engellilere yönelik politikaların ilk adımının doğru ölçüm ve sınıflandırma olduğunu söyleyerek DSÖ’nün ICF (Uluslararası İşlevsellik, Yeti Kaybı ve Sağlık Sınıflandırması) sistemine geçilmesi gerektiğini vurguladı. Bu sayede kişilerin yalnızca hastalığının değil, çevresel koşullarla birlikte tüm yaşam işlevselliğinin değerlendirilebileceğini ifade eden Yaman, doğru engellilik oranı ve gerçek ihtiyacın da ancak bu şekilde belirlenebileceğini dile getirdi.
Engelliler hayatın içinde olmalı; gölge öğretmen kamu tarafından sağlanmalı
Eğitimde kaynaştırma modelinin güçlendirilmesi gerektiğini belirten CHP’li Yaman, gölge öğretmen sisteminin ücretsiz şekilde devlet tarafından sağlanması gerektiğini söyledi.
Engellilere özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde ciddi insan kaynağı açığı olduğuna dikkat çeken Aylin Yaman, birçok uzman meslek grubunun atama beklediğini, buna rağmen merkezlerin yetersiz personelle yürütülmesinin şiddet ve suistimal riskini artırdığını söyledi. CHP’li Yaman; “mümkün olduğunca engeline özel eğitim merkezi sayısı artırılmalı ama amaç bina açmak değil, insan kaynağı yatırımı olmalıdır. Bu merkezlere ve rehabilitasyon sistemlerine, konuya özel öğretmen, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, psikolojik danışma ve rehberlik uzmanı, fizyoterapist, ergoterapist, dil ve konuşma terapisti, sağlık bakım teknisyeni, çocuk gelişimci, diyetisyen, engelli bakım teknikeri gibi özelleşmiş kadrolar derhal atanmalıdır. Bu meslek grupları iyi eğitimlerden geçmiş ve atanmayı beklemektedir. Buna rağmen, maliyetler düşünülerek, yetkin olmayan az sayıda kadroyla işi sürdürmek, her gün medyada gördüğümüz şiddet ve suiistimal vakalarına zemin hazırlamaktadır” dedi.
Protez, ortez ve işitme cihazı gibi temel ihtiyaçlarda geri ödeme sisteminin düşük olması nedeniyle engellilerin ağır mali yüklerle karşılaştığını ifade etti.
Engelliler için istihdam hayati; kotalar artırılmalı
İş yaşamının engelliler için en önemli güçlendirici unsur olduğunu söyleyen CHP’li Yaman, birçok kamu kurumunda engelli istihdamı kotalarının dolduğu gerekçesiyle yeni atamaların yapılamadığını belirtti ve kotaların yeniden düzenlenerek artırılmasını istedi.
EKPSS’de yüksek puan almasına rağmen yerleşemeyen çok sayıda engelli bulunduğunu hatırlatan Aylin Yaman, özellikle engelli öğretmenler, sağlıkçılar ve mühendisler için ek kadrolar açılması gerektiğini söyledi.
Engelli aylığı insani değil; bireysel gelir esas olmalı
Mevcut engelli aylığı hesaplama yönteminin hane gelirine göre yapılmasının büyük adaletsizliklere yol açtığını belirten Yaman, “Engellinin ailedeki bir mal varlığı nedeniyle aylığa erişiminin engellenmesi kabul edilemez” diyerek hesaplamanın bireysel gelire göre yapılması ve desteklerin asgari ücret düzeyine çıkarılması gerektiğini ifade etti.
Engelliler için emeklilik neredeyse imkânsız hâle geldi
Emeklilik düzenlemelerinde engellilerin çok yönlü yaşam koşullarının göz ardı edildiğini ifade eden CHP’li Yaman, bütüncül bir değerlendirme sistemine ihtiyaç olduğunu belirtti. 2008 öncesi sigortalıların daha sonra hak kaybına uğratılmasını “vicdani değil” sözleriyle eleştirdi ve “Emeklilik, engelliler için artık adeta ulaşılmaz bir statüdür. Emeklilik hesabı sadece çalışma gücü kaybı üzerinden değerlendirilemez, tıpkı ICF sınıflandırmasındaki gibi, ya da vazgeçtiğiniz Balthazard formülü uygulaması gibi, mutlaka, engellinin tüm yaşamını değerlendiren bütüncül bir bakış gerekir. Üstelik, 2008 öncesi sigortalılar için olduğu gibi, sahip oldukları emeklilik hakları bir anda ellerinden alınıp, daha çalışmaları gereken çok uzun yıllar olduğunu söylemek, asla hakkaniyetli ve vicdani değildir” değerlendirmesinde bulundu.
Bakım emeği görünmez kılınıyor
Engelli bireylerin bakım yükünün neredeyse tamamen kadınlara bırakıldığını söyleyen CHP’li Yaman, bunun kadınların eğitim ve istihdamdan uzaklaşmasına neden olduğunu belirtti. CHP’nin parti programında yer alan Bakım Güvence Sistemi’nin hayata geçirilmesinin zorunlu olduğunu vurgulayan CHP’li Yaman, “Unutmayalım, engellilik, sadece engeli olan bireyi değil, tüm aileyi ilgilendiren, özellikle kendilerinden sonra ne olacağı ile ilgili ebeveynlere büyük kaygı yükleyen, toplumsal bir konudur” hatırlatmasında bulundu
Meclis’te çözüm üretmeyi hedeflemekteyiz
Üyesi olduğu TBMM Engelli Komisyonu’nun engellilerin üstün yararını gözeten politikalar üretmek için çalıştığını söyleyen CHP’li Yaman, konuşmasını şu sözlerle tamamladı:
Sevgi maalesef tüm engelleri aşmıyor. Engelleri aşan, sadece doğru ve hak temelli kurallar setidir.