Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Uşak Milletvekili Özkan Yalım, metal bozuk paralarının maliyet fiyatlarıyla ilgili açıklamalarda bulundu. Merkez Bankasının ticari sır olarak maliyetleri açıklamadığını ifade eden Yalım, Londra Metal Borsası’nın fiyatlarına göre yaptığı hesaplamada artan maliyetlere dikkat çekti. Merkez Bankası’nın inatla zarar ettiği para basımına devam ettiğini söyleyen Yalım, piyasada bozuk para bulunmadığını ve bu paraların toplanarak eritildiğini ifade etti. CHP Uşak Milletvekili Özkan Yalım, Merkez Bankası’nın 1 Temmuz 2022’de para içinde kullanılan; ham bakırın kilosunu 355 liraya, ham nikelin kilosu 689 liraya, ham çinko kilosu 228 liraya aldığını tespit ettiğini belirterek, “Bu satın alma maliyetlerini defalarca soru önergesi ve bilgi edinme yasası çerçevesi ile edinmeye çalıştım fakat bu bilgileri Merkez Bankası Darphanesi bizimle ticari sır olduğu için paylaşmadı. “ dedi. (adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({}); Artık marketlerin 1,5,10 ve 25 kuruşu fiyat etiketlerinden atmaya başladığını belirten Yalım, “Bu ay marketleri gezildiğinde gördüğüm fiyat etiketlerinde kuruşlar atılmış mesela salça 139,00 lira, cips 13,50 lira, fıstık 26,50 lira, çekirdek 23,50 lira şeklinde görünmeye başladı. Bu da gösteriyor ki marketler; yaşanan bozuk para sıkıntısından ötürü ve 1 kuruş, 5 kuruş, 10 kuruş, 25, kuruşun değerini yitirdiği için vatandaşın satın alma tercihlerinde etki etmediğini anladılar. Kuruşların nakit alışverişlerde para üstü vermede hem kasa işlemlerinde vakit kaybı yaşattığı tespit edildiği için maketlerin raflarında en düşük yuvarlama oranı artık 50 kuruş olmaya başladı. Artık çok az ürün fiyatı 10 ve 25 kuruş katlarında önümüzdeki günlerde bu az kalan ürünlerinde fiyatları 50 kuruş katlarına değişeceği kesin gözle bakılıyor. Ayrıca bozuk paralar maliyetinden ötürü daha piyasaya inmeden simsarlar tarafından toplanıp eritiliyor. Bu işlemde piyasada bozuk para bulabilme sıkıntısını tetikliyor. Merkez bankası inatla zarar ettiği para basımına inatla devam ediyor. “ dedi. BANKALAR NAKİT ÖDEMEYE YAPAMIYOR Aylardır 5 lira ve 10 liranın madeni olması gerektiğini söylediğini gelinen noktada madeni paraların değerini kaybettiğini ifade eden Yalım, “5 lira ve 10 liralık kâğıt paranın kâğıt para maliyeti da madeni olması gerektiği açıktır. Bu piyasa bu bozuk para ve banknot üzerinde yazılan para miktarlarını artık kaldırmıyor. Geçtiğimiz günlerde 500 ve 1000 liralık banknotların kalıplarının dahi hazırlandığını Erdoğan’ın seçimler öncesinde yeni para basımına sıcak bakmadığını söylemiştim. Onlar bu durumu inkâr etmişlerdi. Ama artık mızrak çuvala giremeyecek hal aldı. Şimdilerde ev araba alım-satımı yapan kişiler, şirketler ve fabrikalar bankalarda mağduriyet yaşıyorlar. Bankalarda yeteri kadar nakit para bulunmadığı için hiçbir banka anında ödeme yapamıyor. Yüklü para çekmek isteyenler için bankalar 1-2 gün süre verip için para biriksin öyle ödeme yaparız diyorlar. İnsanlar beklemektense; ancak havale-EFT yaparak para transferleri ile işlem yapılıyorlar. Bankalar EFT işlemlerinde havale yapılan paranın miktarına göre bankalar EFT ücreti alıp kendi eksiklikleri olan paraları bulamayışlarının faturasını havale ve EFT ücreti alarak vatandaşa kesiyorlar. “ şeklinde konuştu. BASKI KURARAK ÜLKE YÖNETİLMEZ Vatandaşın marketten, pazardan en ufak günlük alışverişi için bile 250-300 lira harcadığını aktaran Yalım, “5,10, 25 ve 50 kuruşun yüzüne bakan yok! Küçük kupürlü banknotlarla yapılan ödemelerde de tomarla para ödenmekte bankadan para sıra alarak para çekenler bir tomar para ile bankadan çıkıyorlar. Bugün en yüksek kupürlü 200 liralık banknot da artık yetersiz hale gelmiştir. 500 ya da bin liralık yeni banknotların basılması piyasanın rahatlaması sağlanmalıdır. Tüm şirketler bankalardaki para sorunundan rahatsızdır. Fakat kimse korkusundan maliye denetimi yapıp eften püften sebebeler için para cezası yazarlar diye koskoca sanayiciler bile şirketler seslerini çıkaramıyorlar. İnsanlar kedi alın teri paralarını bile çekerken korkar hale gelmişlerdir. İşte Erdoğan hükûmetinin insanları getirdiği en son nokta korkudur. Korkutarak, sindirerek, baskı kurarak ülke yönetilemez” dedi. Merkez Bankası’na 1 kuruşun metal maliyetinin 1 liraya mal olduğunu, 50 kuruşun maliyetinin ise 2 lira 68 kuruşa yükseldiğini söyleyen Yalım, “1 lira ise 3 lira 23 kuruş bu maliyetlerin hiç birisinde işletme giderleri işçilik ve elektrik giderleri yok. Gelinen nokta içler acısı 1 kuruş bile 100 katı ücret ile imal ediliyor. 1 sterlin 27.11.2022 tarihinde Vakıfbank sisteminde yaklaşık 23,35 TL’den işlem görmektedir. Buna göre; 5 Türk lirasının kâğıdı 0,30 sterlin; TL cinsinden değeri 7 lira 1 kuruş, 10 Türk lirasının kağıdı 0,35 sterlin, TL cinsinden değeri 8 lira 17 kuruş, 20 Türk lirası ve 50 Türk lirasının kağıtları 0,45 sterlin, TL cinsinden değeri 10 lira 51 kuruş; 100 Türk lirasının kağıdı 0,54 sterlin, TL cinsinden 12 lira 61 kuruş; 200 Türk lirasının kağıdı 0,60 sterlin, TL cinsinden değeri 14 lira 2 kuruşa mal olmaktadır.” şeklinde konuştu. DOLAR KARŞISINDA 200 LİRA KAYBOLDU Türk lirası kan kaybetmeye, dolar karşısında hızla erimeye devam ettiğini aktaran Yalım, “ Bugün ülkenin en büyük banknotu olan 200 TL, çıkış tarihi olan 1 Ocak 2009’da 1.52 olan kurda 131 dolara karşılık geliyordu. Günümüzde ise 200 liranın yıldan yıla eriyişinin hesabını yapınca sizleri biraz üzeceğim. Bugün dolar kuru 19,23 TL. 200 lira 10,40. O gün 1.52 döviz kuruyla 131 TL'ye denk gelen 200 liralık banknot bugün sadece 10 dolar 40 cent. Yani cebinizde 200 lira varsa, bozdurmak istediğiniz takdirde sadece 10 dolar alabiliyorsunuz. 2009’da piyasaya çıkıp 200 liraya alınan üretici fiyat endeksini oluşturan mal bugün 936 liraya alabiliyor. 1 Ocak 2009’da 200 lira ile litresi 3 lira olan mazottan 66,66 litre yani bir minibüsün deposu dolarken bugün fiyatı düşmüş hali ile litre fiyatı 24,15 lira 8,28 Litre mazot anca alıyor. 1 Ocak 2009’da 200 lira ile gramı 38,00 lira olan 22 ayar altından 5,26 gram altın alırken bugün ancak 0,20 gram altın alınabiliyor yarım gram bile değil durum bu kadar içler acısı” dedi.