Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki çatışmalar Ekim ayı başlarında, Güney Kafkasya'da otuz yıldan uzun süredir devam eden bir çatışmanın merkezindeki tartışmalı bölge olan Dağlık Karabağ konusunda yoğunlaştı . Güney Kafkasya, kuzeyde Rusya, güneyde İran ve batıda Türkiye arasında sıkışmış durumda. Bu üç bölgesel güçten Türkiye'nin Azerbaycan'a verdiği sesli ve askeri destek , Bakü'nün çatışmada arabuluculuğu reddetme konusundaki güvenini artırdı. Bu arada, tarihsel olarak bu çatışmada önemli bir arabulucu olan Moskova, bölgesel bir güvenlik ittifakı olan Toplu Güvenlik Anlaşması Örgütü altında Ermenistan'ı korumaya da kararlı. Ancak İran, resmi olarak tarafsız bir tutum benimsedi ve son otuz yılda defalarca arabuluculuk yapmayı teklif etti. Bugün aynı şeyi yapıyor, İranlı yetkililer bir barış planı üzerinde çalıştıklarını söylüyor. Arabuluculuk çabaları Dağlık Karabağ ile ilgili ilk savaş 1980'lerin sonunda patlak verdi ve Azerbaycan topraklarının% 20'sini Ermenistan'a kaptırdı. Tahran , 1992'de ateşkes sağlamak için yoğun bir çaba sarf etti , ancak birkaç saat içinde Ermeni milisleri tarafından ihlal edildiğini görmek için İran'ın arabulucu rolünü gözden düşürdü. Nihayetinde 1994 yılında başka bir ateşkes sağlanmış olsa da, başta AGİT Minsk grubu olmak üzere çok sayıda müzakere turu ve bölgesel ve uluslararası arabuluculuk barışa ve hatta anlaşmazlığın kısmi çözümüne yol açmadı. Çatışma o zamandan beri cephede defalarca alevlenirken, örneğin 2016'da , 27 Eylül'de başlayan mevcut tırmanış, en ciddi olanı. İran, özellikle Bakü ile kendi çalkantılı ilişkisinin yanı sıra İran'ın artan bölgesel etkisine ilişkin uluslararası duyarlılığı göz önüne alındığında, arabuluculuk yapacak gerçek bir konumda değil. İran'ın arabuluculuk teklifini yinelemesinin tek nedeni, Tahran'ın tarafsız kaldığını Ermenistan ve Azerbaycan'a - ve onların etnik azınlıklarına ve İran içindeki taraftarlarına - teyit etmektir. Böyle bir tarafsızlık, İran'ın kendi iç istikrarı için önemlidir . Tarihi bağlar 19. yüzyılın başlarına kadar Gürcistan, Ermenistan ve bugünkü Azerbaycan Cumhuriyeti toprakları (o zamanlar Arran olarak bilinir) Pers kontrolü altındaydı. İran daha sonra iki savaşta aldığı yenilginin ardından bu toprakları Rusya'ya kaptırdı. Rusya'nın Çarlık imparatorluğunun 1918'de çökmesi ve Moskova'nın Arran üzerindeki gücünün zayıflaması, milliyetçi partilere fırsat sağladı. Osmanlı Devleti'nin desteğiyle 1920'de Sovyetler Birliği ile bütünleşen Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ni kurdular . 1918'den önce, Aras nehrinin kuzeyinde Azerbaycan adıyla siyasi bir varlık bulunmamakla birlikte, Arran halkı, tarihsel olarak Doğu ve Batı Azerbaycan olarak adlandırılan İran'ın kuzeybatı vilayetlerindekilerle Türk etnik kökenini ve dilini paylaştı. . Bu, bugünkü 9 milyonluk Azerbaycan kardeşleri , İran nüfusunun% 16'sı yani 20 milyon kişi daha yapıyor. İran ayrıca 100.000'den fazla saygın ve iyi entegre olmuş Ermeniye ev sahipliği yapıyor. Başta ABD olmak üzere batı ülkelerinde etkili lobilere sahip olan küresel Ermeni diasporasıyla güçlü ve zaman zaman faydalı bağlantıları var . Böylesi bir etnik karışımla, Tahran'ın Dağlık Karabaç ihtilafında Ermenistan veya Azerbaycan'a vereceği herhangi bir resmi destek, toplumsal fay hatlarını çatışma noktasına kadar derinleştirebilir. Ayrıca, ABD yaptırımları, yaygın yolsuzluk ve kötü yönetimin neden olduğu ekonomik zorlukların yanı sıra devletin baskıcı politikalarından halkın memnuniyetsizliğinden kaynaklanan İran devletinin halihazırda karşı karşıya olduğu çeşitli sosyal ikilemlere de katkıda bulunacaktır . Sosyal uyumun perişan olduğu bir zamanda, taraf olmak, İran'ın siyasi ve toprak bütünlüğünü riske atabilecek etnik bölünmelerin genişlemesiyle kolayca sonuçlanabilir. Bakü'ye karşı ihtiyatlı Kendi araştırmamda açıkladığım gibi , ortak bir Şii dini ve medeniyet geçmişi ile İran, Azerbaycan'ın doğal müttefiki olabilirdi - özellikle Ermenistan gayrimüslim bir ülke olduğu için. Ancak Azerbaycan'ın bağımsızlığından bu yana İran topraklarına yönelik sürekli yayılmacı yaklaşımı, İran'ı kim yönetirse yönetsin, böyle bir ittifakın pek olası olmadığını gösteriyor. Azerbaycan, Türki İranlılar arasında ayrılıkçı fikirleri teşvik etmek için önemli yatırımlar yaptı ve İran'ın Doğu ve Batı Azerbaycan vilayetlerini cumhuriyete entegre etme iştahını sürdürdü. Bu, İran'ın egemen Şii teokrasisinin, Azerbaycan nüfusunun çoğunluğunun da Şii olmasına rağmen, Azerbaycan'ın tarafını tutmakta isteksiz olmasının ana nedenlerinden biri olmuştur. Bakü'nün ABD ve İsrail ile ortaklıkları ve laik hükümeti, İran'ın herhangi bir etkisine katı bir direniş göstermesi, İslam Cumhuriyeti'nin Azerbaycan'ı destekleme konusundaki tereddütünü de artırıyor. Ermenistan ise İran topraklarına yönelik herhangi bir yayılmacı politika göstermedi. İran'ın düşmanları olan ABD, İsrail ve Suudi Arabistan'la da Tahran'la samimi ilişkilerini baltalayacak derecede ilişkiler geliştirmedi. Yine de, İran'ın Şii teokrasisinin, başka bir Şii çoğunluk ülkesine karşı Hıristiyan bir cumhuriyetle açık bir şekilde ittifak kurması mantıksız olacaktır. Bu nedenle, İran'ın güvenliğini ve istikrarını korumak için en iyi seçenek Tahran'ın çatışmayı çözmek için uluslararası girişimleri desteklerken tarafsız duruşunu sürdürmesidir. Marzieh Kouhi-Esfahani Teaching Fellow, Durham University