Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), HIV'e karşı yılda yalnızca iki kez uygulanan ve neredeyse tamamen koruma sağlayan yeni bir uzun etkili enjeksiyonun derhal dünya genelinde erişilebilir hale getirilmesi gerektiğini açıkladı. DSÖ, lenakapavir (LEN) adlı bu yenilikçi tedavinin eczaneler, klinikler ve çevrim içi sağlık danışmanlıkları aracılığıyla gecikmeden sunulması gerektiğini vurguladı.
Lenakapavir: HIV Aşısına En Yakın Alternatif
Lenakapavir, günde bir kez alınan hapların ve daha kısa etkili önleyici tedavilerin yerine geçebilecek, uzun etkili ve son derece başarılı bir antiretroviral ilaç olarak tanımlanıyor. Klinik denemelerde, risk altındaki bireylerde HIV enfeksiyonlarını neredeyse tamamen engellediği kanıtlanan lenakapavir, uzmanlarca “HIV aşısına en yakın seçenek” olarak görülüyor.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Bir HIV aşısı hâlâ geliştirilememiş olsa da lenakapavir, elimizdeki en güçlü koruyucu çözümlerden biri. Bu yeniliğin toplumlara hızlı ve güvenli şekilde ulaştırılması için ülkeler ve iş birliği ortaklarıyla çalışmayı sürdüreceğiz” dedi.
Basit Test Kitleri ile Uygulama Kolaylığı
DSÖ, ilacın yaygınlaşmasını kolaylaştırmak için karmaşık ve maliyetli tanı yöntemleri yerine, hızlı HIV test kitlerinin kullanılmasını da öneriyor. Bu sayede bireylerin evlerine ya da bulundukları yerlere yakın noktalarda kolayca tanı alıp enjeksiyon hizmetinden faydalanmaları hedefleniyor.
2024 yılında dünya genelinde yaklaşık 1,3 milyon kişi HIV ile enfekte oldu. En çok etkilenen gruplar arasında seks işçileri, erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkekler, trans bireyler, enjeksiyon yoluyla uyuşturucu kullananlar, cezaevindekiler ile çocuklar ve ergenler yer aldı.
LEN için Acil Uygulama Çağrısı
Lenakapavir şu anda bazı ülkelerde sadece klinik araştırmalar kapsamında erişilebilir durumda. Ancak DSÖ, bu yeni enjeksiyonun ulusal HIV önleme programlarına “derhal entegre edilmesi” gerektiğini vurguladı.
DSÖ’nün halihazırda desteklediği diğer HIV önleme seçenekleri arasında:
-
Günlük oral haplar
-
İki ayda bir uygulanan enjekte edilebilir kabotegravir
-
Vajinal dapivirin halkası gibi çözümler bulunuyor.
Finansman Krizi Derinleşiyor
DSÖ, HIV ile küresel mücadelede yaşanan büyük finansman kesintilerine da dikkat çekti. Özellikle 2003’te başlatılan ve Afrika’ya odaklanan ABD’nin öncü HIV programı PEPFAR dahil olmak üzere birçok uluslararası fonun kesilmesi, mücadeleyi zorlaştırıyor.
Bu kapsamda DSÖ, öncelikli HIV hizmetlerinin sürdürülebilirliğini sağlamak için yeni bir operasyonel kılavuz da yayımladı.
DSÖ’nün HIV Programları Direktörü Dr. Meg Doherty, “HIV/AIDS’i sona erdirmek için bilgiye ve araçlara sahibiz. Şimdi ihtiyacımız olan, bu önerilerin cesaretle uygulanması, eşitlik temelli yaklaşımlar ve toplum temelli çözümler,” ifadelerini kullandı.
HIV ile Yaşamaya Dair Güncel Veriler
-
2024 sonu itibarıyla dünya genelinde yaklaşık 40,8 milyon kişi HIV ile yaşıyor.
-
Bu kişilerin yaklaşık %65’i Afrika kıtasında.
-
630.000 kişi HIV ile ilişkili nedenlerden hayatını kaybetti.
-
Yaklaşık 120.000’i çocuk olmak üzere 1,3 milyon kişi HIV’e yakalandı.
-
31,6 milyon kişi HIV tedavisi alıyor (2023’te bu sayı 30,3 milyondu).
DSÖ’nün Çağrısı
DSÖ, hükümetlere, bağışçılara ve tüm iş birliği kuruluşlarına şu çağrıyı yaptı:
-
Lenakapavir enjeksiyonunu ulusal HIV önleme programlarına dahil edin.
-
Uygun fiyatlı, kolay erişilebilir hızlı test kitlerini yaygınlaştırın.
-
HIV’e karşı korunma araçlarını yerel topluluklarla birlikte uygulamaya koyun.
-
Finansal sürdürülebilirlik için küresel fonları güçlendirin.
-
Marjinalize gruplar ve çocuklar için özel koruma mekanizmaları geliştirin.
Dipnot: HIV Hakkında
HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü), bağışıklık sistemine saldırarak vücudu enfeksiyonlara ve bazı kanser türlerine karşı savunmasız bırakır. AIDS (Kazanılmış Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) ise HIV enfeksiyonunun ilerlemiş, tedavi edilmediğinde ortaya çıkan son aşamasıdır. HIV'e karşı geliştirilen antiretroviral tedaviler (ART) sayesinde virüs baskılanabilir, bağışıklık sistemi korunabilir ve bulaş riski büyük oranda azaltılabilir. Günümüzde HIV ile yaşayan bireyler, erken teşhis ve düzenli tedavi ile uzun ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilmektedir. Ancak hâlen HIV, özellikle düşük gelirli ülkelerde ciddi bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir.