DİSK-AR araştırması: 12 Eylül işçi haklarını nasıl yok etti? DİSK-AR, 12 Eylül darbesinin 40 yıldır devam eden ekonomik, toplumsal ve sendikal alandaki yıkıcı etkilerini bir araştırmayla derledi. Araştırmada, 12 Eylül darbesinin toplumla ve ekonomik etkilerinin yanı sıra DİSK’e yönelik yapılan sistemli saldırılar ve DİSK ana davasıyla ilgili bilgilerin dökümü de yer alıyor. 12 Eylül 1980’de beş generalden oluşan cunta, bir askeri darbeyle ülke yönetimine el koydu. 12 Eylül askeri darbesi ile hükûmet görevden alındı, Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi ve 1961 Anayasası yürürlükten kaldırıldı. Siyasi partilerin faaliyetleri durduruldu ve ardından siyasi partiler kapatıldı. Darbe ile birlikte sendikal faaliyetler durduruldu, grevler yasaklandı ve toplu iş sözleşmesi hakkı askıya alındı. 12 Eylül askeri darbesi sadece geçmişte kalan bir askeri darbe değildir, bugünkü Türkiye 12 Eylül’ün ürünüdür. Darbe sonrası oluşturulan siyasal düzen ve onu var eden yasal düzenlemeler, darbe ile uygulama imkânı bulan acımasız neoliberal iktisat politikaları Türkiye’nin son 40 yılına damgasını vurdu.http://Özeti aşağıda yer alan araştırmanın tam metnine bu bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz. işçi hakları 40 yıldır gasp ediliyor. 12 Eylül darbesinin 40’ıncı yılında DİSK-AR bir araştırma hazırlayarak, 40 yıldır devam eden emeğe karşı darbe sürecinin işçi haklarını nasıl yok ettiğini, işçi sınıfına neler kaybettirdiğini ortaya koydu. Rapordan özet bulgular şöyle: Sendikalar 40 yıldır baskı altında: 12 Eylül ile lokavt ve grev yasakları anayasaya girdi, hak grevi yasaklandı, sendikalara siyaset yasağı getirildi. Sendika kurmak ve sendikal faaliyet zorlaştırıldı.Sendikalaşma 40 yıldır engelleniyor: Sendikalaşma oranı 1980’de yaklaşık yüzde 40 iken, 2020’de yüzde 14’ün altına düşmüştür. Sigortalı işçi sayısı yaklaşık 7 kat artmasına rağmen, büyük bir işçileşme süreci yaşanmış olmasına rağmen sendikalı işçi sayısı sadece iki kat artmış, işçi sınıfına örgütsüzlük dayatılmıştır.Toplu pazarlık hakkı 40 yıldır gasp ediliyor: 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında DİSK kapalı iken sendikal faaliyetlerin yeniden başladığı 1984 yılından bu yana toplu iş sözleşmeleri kapsamındaki işçi sayısında ciddi bir gerileme yaşandı. Toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçi oranının 1980’lerin ortalarından günümüze ciddi biçimde gerilediği görülmektedir.Grevler 40 yıldır yasaklanıyor: 12 Eylül askeri darbesi ile birlikte tüm grevler yasaklandı ve grev hakkı 1984’e kadar askıya alındı. Darbecilerin yaptığı yasal düzenlemelerle örgütlenmek de grev hakkını kullanmak da zorlaştırıldı. 2,2 milyon sigortalı işçinin olduğu 1980 yılında 80 bin işçi greve çıkarken, ortalama 11 milyon sigortalı işçinin olduğu AKP döneminde ise yıllık ortalama greve çıkan işçi sayısı 6 binin altına geriledi.Özelleştirmeler 40 yıldır sürüyor: 24 Ocak ve 12 Eylül ile temelleri atılan ve Özal döneminde başlayan özelleştirme politikası AKP döneminde daha da vahşi biçimde uygulandı. 68 Milyar dolarlık özelleştirmenin aslan payı, 60 milyar doları (yüzde 88’i) AKP döneminde yapıldı. Cumhuriyetin bütün ekonomik birikimi satıldı.Kamunun istihdamdaki payı 40 yıldır geriliyor: 1980’de toplam sigortalı işçiler içinde yüzde 36 olan kamu işçilerinin oranı özelleştirmelere paralel olarak 2015’te yüzde 8’e geriledi.Ücretler 40 yıldır eriyor. 24 Ocak ve 12 Eylül’ün temel hedeflerinden birinin ücretleri baskılamak ve ücret maliyetini düşürmek idi. 1978’de kişi başına milli gelirin yüzde 3,4 üzerinde olan asgari ücret aradan geçen 42 yılda kişi başına gelirin yüzde 40-45 altına düştü. Asgari ücret 1978’den sonra kişi başına gelire paralel olarak artsaydı asgari ücretin 2019 yılında 4.507 TL olması gerekirdi. Oysa aynı dönemde asgari ücret 2.558 TL olarak uygulandı.Sömürü 40 yıldır artıyor. 12 Eylül sonrası ücretlerdeki gerilemeyi işçi başına verimlilik ve işçi başına gerçek ücret artışı arasındaki ilişkiden de izlemek mümkündür. 1978 ile 2005 arasında kişi başına verimlilik 100’den 236’ya yükselirken, kişi başına reel ücretler ise 100’den 98,6’ya gerilemiştir. Son yıllarda da 2009 yılında 100 olan saatlik işgücü verimi 2019 yılına gelindiğinde 32,5 birim artmışken 2009 yılında 100 olan reel birim ücret endeksi 2019 yılında yalnızca 5,8 puan artmıştır.Gelir dağılımı 40 yıldır bozuk: 24 Ocak Kararları ve 12 Eylül Darbesi gelir dağılımı bozucu bir sonuç yarattı. 1978’de ücretlerim milli gelir içindeki payı 35,19 iken 1990’lara doğru yüzde 14 civarına gerilemiştir.Kıdem tazminatı 40 yıldır tehlikede: 12 Eylül darbesinin ilk uygulamalarından biri kıdem tazminatını ve ikramiyeleri kırpmak oldu. 1978’de asgari ücretin 7,5 katı olan kıdem tazminatı tavanı, 1982’de asgari ücret ile bağının koparılmasının ardından hızla düşmeye başladı. AKP’nin iktidara geldiği 2003 yılında asgari ücretin 4,4 katı olan kıdem tazminatı tavanı 2020 itibariyle asgari ücretin 2,4 katına geriledi. Bunu bile çok gören hükümet ve işverenler bugün kıdem tazminatı hakkına yönelik yeni planlar peşinde. İşçi sınıfının ekonomik durumuna ilişkin bütün göstergeler 24 Ocak ve 12 Eylül’ün işçi hakları ve işçilerin gelirlerinde büyük bir kayba yol açtığını ortaya koymaktadır. Özetle işçi hakları 40 yıldır gasp ediliyor. 22 Temmuz 1980’de kurucu genel başkanımız Kemal Türkler öldürüldü. 12 Eylül darbecileri bu amaçlarına ulaşabilmek için en önemli hedeflerinden birini DİSK olarak belirlediler. Darbeden önce ilk olarak 22 Temmuz 1980’de kurucu genel başkanımız Kemal Türkler öldürüldü. Kemal Türkler’in öldürülmesinden bir hafta sonra, 30 Temmuz 1980’de, bu kez DİSK’in kapatılması için düğmeye basıldı. Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı, DİSK’in kapatılması istemi ile dava açtı. Darbenin ilk günü yayımlanan 7 numaralı Bildiri ile siyasi parti faaliyetlerinin yasaklanmasının yanı sıra, DİSK’in ve DİSK üyesi sendikaların faaliyetleri durduruldu. 12 Eylül’de faaliyetleri durdurularak hakkında dava açılan tek sendikal konfederasyon DİSK oldu. DİSK’in ve DİSK üyesi sendikaların yöneticileri kanunlar da çiğnenerek 102 güne kadar uzayan gözaltılarda ağır işkencelere uğradılar. Tutuklandılar. DİSK’in 52 yöneticisi hakkında idam cezası istendi, toplam 1477 kişi yargılandı. Genel Başkanımız Abdullah Baştürk savunmasında “Soygunculuğa, sömürü ve baskıya, kaçakçılığa karşı olmak, yüksek ücret, ikramiye ve kıdem tazminatı elde etmek, emperyalizme ve faşizme karşı çıkmak ve 1961 Anayasası’nın savunmak suç ise bu suçu kabul ediyorum” dedi. DİSK 11 yıl sonra, 16 Temmuz 1991 günü beraat etti. 12 Eylül Darbesi DİSK’i yok etmek istedi. Ancak DİSK 12 Eylül’ün bütün zulmüne rağmen ayakta kaldı ve yoluna devam etti.