BM Uzmanlarından Sırbistan’a Çağrı: Öğrencilere, akademisyenlere ve insan hakları savunucularına yönelik baskılar endişe verici boyutta
CENEVRE – Birleşmiş Milletler insan hakları uzmanları, Sırbistan’da öğrenciler, akademisyenler, insan hakları savunucuları, sivil toplum temsilcileri ve yurttaşlara yönelik baskıların artmasından ciddi kaygı duyduklarını açıkladı. Ülkenin yakın tarihindeki en büyük protesto hareketlerinden birinin yaşandığı bu süreçte, uzmanlar yaşananları yalnızca bir öğrenci eylemi olarak değil, insan hakları sorumluluğu ve demokratik direncin sınavı olarak değerlendirdi.
“Sırbistan’da tanık olduğumuz şey, eleştirel sesleri susturmaya ve akademik kurumların bağımsızlığını ortadan kaldırmaya yönelik sistematik bir çabadır.”
Adalet ve Tazmin Hakkı Vurgusu
BM uzmanları, uluslararası insan hakları hukukuna göre, adalete erişim, etkili başvuru yolları ve tazminat hakkının temel bir hak olduğunu vurguladı.
“İnsan hakları ihlallerinin mağdurları, adalete başvurabilmeli, zararlarının karşılığını alabilmeli ve daha fazla zarara veya misillemeye karşı korunmalıdır.”
Protestoların Arka Planı: Novi Sad’daki Çöküş ve Toplumsal Tepki
“Blokajdaki Öğrenciler” (Students in Blockade) hareketinin öncülüğünde 2024 sonlarında başlayan protestolar, Novi Sad’daki demiryolu çatısının çökmesi sonucu 16 kişinin hayatını kaybetmesiyle kamuoyunda hesap verilebilirlik talebinin artmasıyla başladı. Zamanla bu hareket, şeffaflık, adalet, eğitim yatırımları ve yöneticilerden hesap sorulması yönünde ülke genelinde kitlesel bir direnişe dönüştü.
2025 Mart’ında Belgrad’da yüz binlerce kişinin katıldığı gösteri, toplumsal birliğin güçlü bir ifadesi olarak dikkat çekti.
Devletin Tepkisi: Baskı, Gözaltılar ve Medya Yoluyla Hedef Gösterme
Uzmanlar, Sırbistan hükümetinin protestolara verdiği yanıtın baskıcı bir örüntü sergilediğini belirtti. Barışçıl göstericiler, gerekçesiz biçimde gözaltına alındı, fiziki şiddet ve takip gibi yöntemlerle yıldırıldı.
“Devlet yanlısı medya, göstericileri sistematik biçimde karalama kampanyalarıyla hedef aldı; yüzlerce iftira içeren haber yayınlandı, protestoculara ‘terörist’ damgası vuruldu. Bu söylem, hükümet yetkilileri tarafından da tekrarlandı.”
200’e Yakın Günlük Gösteri, Artan Polis Varlığı, Belirsiz Güç Kullanımı
2025 Haziran sonundan itibaren, özellikle lise ve üniversite öğrencilerinin öncülüğünde her gün 200’e yakın eylemin düzenlendiği bildirildi. Güvenlik güçlerinin orantısız güç kullanımı, keyfi gözaltılar ve sivil ya da kimliksiz polislerin sahaya sürülmesi, insan hakları ihlallerine ilişkin endişeleri artırdı.
“Gençlerin sesini dinlemek yerine onları cezalandırmayı tercih eden bir devlet anlayışı, yalnızca insan haklarına aykırı değildir, aynı zamanda demokrasinin temellerini de tehdit eder.”
Akademiye Yönelik Baskılar: Maaş Kesintileri, Fonların Askıya Alınması
Protestolara destek verdiği bildirilen üniversite öğretim üyelerinin maaşlarının kesildiği, araştırma fonlarının durdurulduğu, lise öğretmenleri ve öğrencilerin ise idari soruşturmalar ve disiplin tehditleriyle karşı karşıya bırakıldığı kaydedildi.
Yeni Eğitim Dönemi Öncesi Çağrı: Diyalog, Güvence ve Özgürlük
BM uzmanları, eğitim döneminin sona erdiği ve yeni kayıtların başladığı bu süreçte, Sırbistan’ın insan haklarına ve anlamlı diyaloğa yeniden bağlılık göstermesi gerektiğini vurguladı.
“Yeni akademik yılın, öğrencilerin ve eğitimcilerin korkusuzca öğrenip öğretebildiği bir dönem olmasını umuyoruz. Akademik özgürlük ve öğrenci hakları, demokratik ve kapsayıcı bir toplumun temel taşlarıdır.”
Acil Talepler:
BM insan hakları uzmanları Sırbistan hükümetine şu çağrıda bulundu:
-
Tüm misilleme ve yıldırma uygulamalarına derhal son verin,
-
Öğrencilerin, akademisyenlerin, insan hakları savunucularının, sivil toplum aktörlerinin ve yurttaşların güvenliğini ve haklarını güvence altına alın,
-
Akademik kurumlarla anlamlı ve açık bir diyaloğa girin.