Adana Demirspor ve Adanaspor'un Kuruluşu: Adana'da da spor dallarından en yaygını tüm dünyada olduğu gibi futboldur. Adana'nın futbol tarihi Türkiye futbol tarihinin de çok gerisinde değildir. Adana da ilk futbol takımları 1920'lerde kurulduğu zannedilen Türkocağı ve Gençlerbirliği'dir. Bu iki takım 1928 yılında birleşerek İdman Yurdu adını alırlar. 1928'de Beden Terbiyesi Bölge Müdürü Rıza Salih Saray'ın önderliğinde Seyhanspor, üç yıl sonrada Torosspor futbol sahalarına merhaba der. Böylece 1931'de Çukurova ligi kurulur. Çukurova ligine 1939 yılında Milli Mensucat, 1940 yılında Sümerspor ve Adana Demirspor dahil olur. İlk derbide Adanaspor'u 7-0 yenen Adana Demirspor takımıGünümüzde olduğu gibi geçmiş yıllarda da futbol, yönetici bazında belli bir azınlığın ilgi alanındadır. Ancak oyuncu bulmak oldukça güçtür. Bu durum özellikle o yıllarda küçük kulüpleri birleşmeye zorlar. 1954 yılında İdman Yurdu, Seyhanspor ve Torosspor birleşerek Adanaspor kurulur. Böylece Adana'da Adana Demirspor'dan sonra uzun yıllar birbirleriyle rekabet halinde olacak olan iki takım kurulmuş olur. Böylece ülkemizde İstanbul ve İzmir'den sonra Anadolu'da ilk derbi heyecanı Adana'da yaşanmaya başlar. İlk Karşılaşma Adana Demirspor ile Adanaspor arasındaki ilk maç 18.11.1956 tarihinde Adana 5 Ocak stadında oynanır. Adana'nın bu tarihi ilk derbisinde Adana Demirspor, Adanaspor'u tarihi bir farkla 7-0 yenerek hezimete uğratır. Böylece Türkiye'nin iki köklü takımı Adana Demirspor ve Adanaspor arasındaki rekabet ilk maçtan itibaren başlar. Bu rekabet 60 yıldır kimi zaman dostlukla kimi zaman da karşılıklı sertliklerle devam eder. Rekabetin Temel Nedenleri Adanaspor ve Adana Demirspor arasındaki rekabet kuruluş aşamalarındaki sosyokültürel ve ekonomik gerekçelerede dayandırılabilir. Adanaspor, 1960'lı yıllarda Adana Demirspor'un kentte gittikçe büyüyen bir prestij unsuru ve buna bağlı bir rant kapısı olmaya başlaması ile birlikte, pastadan yeterli payı alamadığına inanan ve bunu da Adana Demirspor'un kentteki tek futbol takımı olması gibi dayatmasına karşılık, çoğunlukla esnaf ve küçük işletme sahipleri tarafından kurulmuştur. Sınıfsal açıdan bakıldığında Adana Demirspor'un kökenleri demiryolu çalışanlarına yani işçilere dayanır, ancak zamanla yörenin en önemli kulübü haline gelmesiyle birlikte, büyük toprak sahiplerinin de içinde yer almak istediği bir oluşum haline gelir. Böylece, alt ve üst sınıfların bir karışımı ile camianın yapısı şekillenir. Adanaspor ise daha orta sınıf bir tabana dayanır. Adana Demirspor 1950-70 arası önemli başarılar elde ederek yıldızını parlatırken, popüler olmanın getirdiği dejenerasyona da maruz kalır. Arkadan gelen Adanaspor ise bu durumu lehine çevirip, kolej takımı havası ile 1970 ve 80'lere damgasını vurur. Kenti Avrupa'da temsil eder. Uzanlar ve Adanaspor A.Ş. 1990'lar ve 2000'lerle birlikte Adanaspor'un şirket halini alması, rekabeti yeni bir boyuta sokarak sınıfsal zemin daha net ayrılmaya başlar. Özellikle 1990'lı yıllarda Uzan'ların şampiyonluk vaadiyle Adanaspor'u satın alması, Adanaspor A.Ş'inin şirket takımı olarak anılmasına ve üç yıl içinde takımın amatör kümeye düşmesi taraftarlarının küsmesine ve azalmasına yol açar. Adanaspor'un bir hatası da arkalarına şehrin taraftar gücünü almaları yerine zenginleri veya güçlü isimleri almak istemeleri olmuştur. Adana Demirspor ise bu süreçte halkın, alt tabakanın takımı olarak Adanaspor A.Ş'nin zenginlerin takımı görüntüsüne sahip olması nedeniyle taraftar gücünü daha da arttırır. Adanaspor'un maddi imkanları Uzan ailesi sayesinde iyi olduktan sonra 5 Ocak stadyumunun kullanım hakkına sahip olduklarını iddia edip oynanacak maçlar için Adana Demirspor'dan kira parası istemeleri aradaki ipleri Adana Demirspor lehine daha da koparır. Adanaspor'un şirket olması, yerel siyasetin ve çekişmelerin tekrar Adana Demirspor'a odaklanmasına neden olur. Adana'da, Adana Demirspor için daha fazla para harcanmaya başlar. Ancak 2000'li yıllarda Adana Demirspor içinde ekonomik açıdan tehlike çanları çalmaya başlar. Taraftar kültürü açısından ise durum daha nettir: Adana Demirspor'un yıllardır tek bir tribün grubu olarak kalmayı başarması, grubun muhalif bir damara sahip olması, kulübün kapanma sürecinde yaptıkları eylemlerle kötü gün dostu olduklarını ortaya koymaları ile yurt çapında dikkat çeken bir oluşum halini alır. Adanaspor tribünleri ise yıllarca bölünmüş olmanın dezavantajını çekerek, son yıllarda başarılarının artması ile birlikte yeniden bir araya gelme çabalarını ortaya koyarlar. Tribün ve Taraftarlar Adana Demirspor' un “ŞİMŞEKLER” grubu kuzey kale arkasında yer alırken, Adanaspor' un taraftar grubu “TURBEYLER” güney kale arkasında bulunur. Zaten stad ortadan ikiye bölünmüş gibi bir tarafı mavi renkte iken diğer tarafı turuncudur. İki takımın maçlarında Adana sokakları mavi lacivert ve turuncu beyaza boyanır. Her ne kadar iki takım taraftarları aynı memleketin insanı olsa da, bu derbinin yarattığı gerilimden dolayı, bazen tasvip edilemez olaylar gerçekleşir. İki güzide Adana kulübünün de en büyük handikapları, birbirlerine olan aşırı rekabet duygusudur. Bir zamanlar taraftarlar aynı sokaktan beraberce stada gidip maçı beraber izlerken zaman içinde rekabetin kızışması, ülkenin gerilim ortamının artması, siyasi bölünmeler ve kamplaşmalar, takım ve taraftarların ruhuna da yansır. Bunun sonucu olarak şehir, insanlar, taraftarlar ve tribün ikiye bölünür. Her iki taraf arasındaki dostluk rekabeti yerini zaman zaman farklı çatışmaya dönüştürür. Ancak genel olarak denilebilir ki iki ezeli takımın birbirine karşı izlediği rekabet, daha çok iki kardeşin didişmesi gibi değerlendirilebilir. Veriler, anlatılanlar ve yaşananlara bakıldığında; derbi rekabeti sahada genellikle Adanaspor'un, tribünde ve kentin genelinde ise daima Adana Demirspor'un üstünlük kurduğu rekabettir. İki köklü kulübün birbirine destek olması, taraftarların dış takımlarla olan maçlarda iki Adana takımına destek vermesi, Adanaspor ve Adana Demirspor'a yarar sağlayacak, Adana futbolunun önünü açacak ve yıllar öncesinde olduğu gibi Adana takımlarını Türkiye futbolunda önemli yere getirecektir. Tarihi Derbiden Notlar Türkiye Kupası'nda 3, Süper Lig'de 26, PTT 1.Lig'de 4, 2. Lig'de 18 kez olmak üzere 51 resmi maçta karşılaştılar. Bu maçlarda Adanaspor 19, Adana Demirspor 12 kez galip gelir. 20 maç ise berabere biter. Son oynanan 52. derbiyi ise yine Turuncu-beyazlılar kazandı. İki takım arasında ligde oynanan 49 maçta Adanaspor 18, Demirspor 11 galibiyet alırken, 20 karşılaşma berabere bitti. Türkiye Kupası'ndaki üç maçın ikisini Adanaspor, birini Demirspor kazandı. TSYD Kupası'nda ise Demirspor'un üstünlüğü var. Basın kupasını Adana Demirspor 11, Adanaspor ise 8 kez kazandı. Adana Demirspor en farklı galibiyetini ilk maçta 7-0 ile alırken Adanaspor ise en farklı galibiyetini 3¬0 ile 1988¬89 yılında aldı.