ÜLKE GENELİNDE KAYIT DIŞI OLARAK ÇALIŞTIRILAN MADEN OCAĞI SAYISI NEDİR? DAYIBAŞILIK UYGULAMALARI MEVZUATA AYKIRI CHP’Lİ BEKO MADEN KOMİSYONUNDA MERAK EDİLEN SORULARA CEVAP ARADI TBMM Bartın Amasra Maden Kazasını Araştırma Komisyonunda konuşan CHP İzmir Milletvekili Kani Beko, "Dayıbaşılık uygulamaları mevzuata aykırı olmasına rağmen pek çok yerde maalesef devam etmektedir ve bu nedenle işçi sağlığı iş güvenliği konusundaki sorumluluklarda bir belirsizlik oluşmaktadır. Anayasa ve mevzuata aykırı olan bu uygulama konusunda açılan bir dava var mıdır? Madenlerde orman kanunları geçerli olduğunu biliyorum, ya, bunları siz de biliyorsunuz ama buna rağmen açılan davalar bilhassa "Dayıbaşılıkla ilgili var mı? Ülkemizde bazı bölgelerde kayıt dışılık sorunu devam etmektedir. Kaçak maden işletmelerinin önüne geçmek için devlet kurumlarının koordinasyon içinde bu soruna eğilmesi gerektiğini ülke genelinde kayıt dışı olarak çalıştırılan maden ocağı sayısı nedir? " diye sordu. MADEN RUHSATLARI HANGİ KRİTERLERE GÖRE VERİLİYOR? CHP İzmir Milletvekili Kani Beko, Bartın Amasra İlçesinde meydana gelen maden kazasının tüm yönleriyle araştırılması gerektiğini , ‘’Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı arasında yetki karmaşası ve koordinasyon eksikliği bulunduğunu dile getirirken madenlerin ruhsat aşamasından itibaren etkin bir denetime tabi tutulmadığını vurgulayan bakanlığa, Ruhsat neye göre veriliyor? Siz diyorsunuz ki tabii raporunuzdan yola çıkarak bunu sorarken; ETKB, MABEG 3213 sayılı Maden Kanunu'nda "...madenlerin devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğu, bulunduğu yerin mülkiyetiyle ilgili olmadığı hükme bağlanmıştır. Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki madenlerde işletmeye elverişli ekonomik bir cevherin bulunması durumunda ruhsatların verilmesi denetimi projelerinin incelenmesiyle ilgili madencilik faaliyetleri ETKB adına Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir." diyorsunuz, değil mi? Evet. Şimdi, bunu siz de basından belki okumuşsunuzdur, basından okuduğum kadarıyla, siz de hatırlayacaksınız, AKP Kayseri İl Başkanı kendi adına 214 adet maden ruhsatı almış, bir kısmını da başka şirketlere devretmiştir, Sayın Bakan da hatırlar mutlaka. Maden Mühendisleri Odası olarak sizin bu konuya önem verdiğinizi biliyorum, bir değerlendirmeniz olur mu bilmiyorum ama Bakanlık yetkililerinin de konuya bir açıklık getirmesi gerekir. Hangi referanslara ve kriterlere dayanarak dönemin AKP Kayseri İl Başkanına bu ruhsatlar verilmiştir? ‘’ diye konuştu. ULUSAL İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ POLİTİKA BELGESİ YENİLENMEMİŞ Devletin işçi sağlığı ve iş güvenliği idaresinin bazı önemli fonksiyonları bir süredir eksik çalışmaktadır diye sözlerine devam eden Beko, "Devletin işçi sağlığı, iş güvenliği taahhüdü olarak tanımlanabilecek Ulusal İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Politika Belgesi yenilenmemiş." diyorsunuz. "Ulusal işçi sağlığı ve iş güvenliği uzun süredir konsey toplanmadığından, toplanmadığı için..." Burada vurgu yapıyorsunuz. Bildiğim kadarıyla, en son 2018 yılında toplanmıştır. Hâlbuki mevzuata göre her yıl haziran ve aralık aylarında olmak üzere yılda 2 defa olağan toplanması gerekir, bu toplantılar neden yapılmamıştır? Bu konuyla ilgili yapmış olduğunuz bir çalışma var mıdır? Bu İSG yani ulusal işçi sağlığı, iş güvenliği politikalarının aynı zamanda... Uluslararası Çalışma Örgütü, ILO'yu da kastediyorsunuz anladığım kadarıyla... Siz sendikaların, odaların, ilgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinin, öğretim üyelerinin, alanlarda uzman kişilerin katılacağı bir maden çalıştayı yapmayı düşünüyor musunuz? Ben bundan önceki toplantılarda da arkadaşlar, burada önermiştim. Bu, bana göre çok önemlidir yani kurumlar, kuruluşlar, öğretim üyeleri, demokratik kitle örgütleri, sendikaların bir araya gelip ülkemizde mutlaka ama mutlaka bir maden çalıştayı yapmaları gerekir. Bakanlık katılır mı, katılmaz mı, onu bilemiyorum. Katılırsa çok daha iyi olur çünkü bu bir memleket meselesi yani bu odaların meselesi değil, sendikaların meselesi de değil. Bu bir memleket meselesi hâline geldi dolayısıyla artık Bakanlığın da demokratik kitle örgütlerinin de sendikaların da odaların da ortak, birlikte hareket ederek bir maden çalıştayı yapması gerekir düşüncesi içerisindeyim’’ dedi. ÜLKEMİZDE MADEN OCAKLARINDA ÇALIŞAN İŞÇİLERİN NE KADARI SENDİKALIDIR? Komisyondaki konuşmasına devamla CHP İzmir milletvekili Kani Beko ‘’ 6331 sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu'nun işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili, profesyonellerin kamu kurumlarında çalıştırılmasıyla ilgili yürürlük maddesi 2017, 2020 ve en son 31/12/2023 tarihi olmak üzere 3 kez ertelenmiştir; olacak iş değil. Bunlarla ilgili ortak, birlikte çok basın açıklamaları yaptık, bu konuyla ilgili yürüyüşlerde, mitinglerde bunları çok dile getirdik ama maalesef, mevcut siyasal iktidara ve mevcut Hükûmete sesimizi duyuramadık. Bir daha tekrarlıyorum: 2017, 2020 ve en son 31/12/2023 tarihi olmak üzere 3 kez maalesef bu yasa ertelenmiştir. Bu yasalar neden ertelenmektedir? Sizin bu konudaki tabii, değerlendirmenizi çok merak ediyorum ben. Özellikle "Küçük ölçekli işletmelerde sendikal örgütlenmenin olmaması işçi sağlığı ve iş güvenliğini olumsuz yönde etkilemektedir." biçiminde bir değerlendirmeniz var, ben de size tamamen katılıyorum. Temmuz 2022 sendika istatistiklerine göre, sendika üyeliğindeki artış işçi sayısındaki artışın gerisinde kalarak sendikalaşma oranı yüzde 14,26'ya gerilemiştir, madenler için söylüyorum bunu. Peki, sizdeki verilere göre ülkemizde maden ocaklarında çalışan işçilerin ne kadarı sendikalıdır? ‘’ diye sordu. ÜLKEMİZDEKİ MADENCİLİK MEVZUATI DOĞRU VE ETKİN BİÇİMDE OLUŞTURULMALI Beko, ‘’Ermenek madenlerine gittik, tam bir gecekondu, ben içeriye girmekten gerçekten korktum yani siz de gitseydiniz bana hak verirdiniz. Diyarbakır'a gittim, ya çok üzüldüm; Diyarbakır'da kovalarla, iplerle maden çıkaran maden işçilerini gördüm yani tam bir gecekondu sistemi. Hep beraber bu işlere bizim el atmamız gerekir düşüncesi içerisindeyim. Bunu söylerken hiç kimseyi de hedef almıyorum, beni de yanlış anlamayın ama bizim madenlerimiz, bizim ocaklarımız arkadaşlar gerçekten insan haklarına çok aykırı. Zaten zaman zaman burada da söyledim, dünyanın en kötü koşullarında çalışan 10 ülkeden biri maalesef biziz. Ülkemizdeki madencilik mevzuatının doğru ve etkin biçimde oluşturulmasıdır. İlgili yasa ve yönetmelikler yenilenirken uluslararası sözleşme standartları ve normları dikkate alınmalıdır. İşçi sağlığı, iş güvenliği mevzuatıyla ilgili olarak bilimsel temelli, açıklayıcı tebliğler, rehberler hazırlanmalı ya da detaylı hükümler içeren mevzuat yapısı oluşturulmalıdır. "Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kriterlerine uygun hâle getirilmelidir" dedi. GEÇMİŞTE YAŞANAN MADEN FACİALARININ NEDENLERİ VE SONUÇLARI KAMUOYUYLA PAYLAŞILMADI Soma ve Ermenek Maden facialarındaki gözlemlerini dile getiren CHP’li Beko, ‘’ geçmişte yaşanan maden facialarının nedenlerinin ve sonuçlarının tüm açıklığıyla kamuoyuyla paylaşılması önemlidir. Soma'da yaşanan maden faciası için bir araştırma komisyonu kurulmuş ancak rapor Genel Kurulda değerlendirilememiştir bildiğiniz gibi, bu Komisyonun sonucunun da böyle olmamasını sağlamalıyız. Hep birlikte yaptığımız bu çalışmaların tüm sektörün olanaklardan ders çıkarabilmesi için kamuoyuyla paylaşılması gerekir. Siz de yaptığınız çalışmalarda Türkiye Taşkömürü Genel Müdürlüğüyle görüş alışverişinde bulunabiliyor musunuz? Yani bugüne kadar yapmış olduğunuz çalışmalarda Türkiye Taşkömürü Genel Müdürlüğü veya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı sizi muhatap aldı mı; ortak, birlikte hazırlamış olduğunuz bir projeniz var mı?’’ dedi. MADENCİLİK PROJELERİNİN EN AZ YÜZDE 95'İ BİLİM VE TEKNİĞE UYGUN PROJELER DEĞİL Amasra'daki maden faciasının nedenlerini sayan Beko ‘’havza, madenciliği özelleştirme, taşeronlaştırma... "Amasra'da bilime ve tekniğe uygun bir madencilik planlaması yapılmadığının en önemli göstergesi, havzanın bir bütün olarak planlanmamış olmasıdır. Şimdi, Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan "Amasra madenlerinde en ileri teknolojiyi uyguluyoruz." demişti, hatırlarsanız bir televizyon programında Amasra madenlerinde en ileri teknolojiyi uyguladığını kendisi ifade etmişti. Şimdi ben anlayamadım yani biz gerçekten burada, bu Amasra madenlerinde en ileri bilimi, tekniği, teknolojiyi, AR-GE'yi uyguluyor muyuz veya yeteri kadar uygulamıyor muyuz? Bunu da anlamak istiyorum. Bir de " MAPEG tarafından onaylanan madencilik projelerinin en az yüzde 95'i bilim ve tekniğe uygun projeler değildir." diyorsunuz. Yani bizim madenlerin demek ki ancak yüzde 5'i uygun ama yüzde 95'i gecekondu, değil mi; ben bunu anlıyorum yani. Olamaz böyle bir şey! Çünkü yüzde 95 çok büyük bir rakam. O zaman bizim işçileri ölüme terk ediyorlar. Dolayısıyla, Şimdi "1475 sıra sayılı İş Kanunu'nda bulunan kurma izni ve işletme belgesi bürokratik süreçleri nedeniyle 4857 sayılı İş Kanunu'nda kaldırılmıştır." deniliyor. Bana göre 1475 sayılı İş Kanunu aslında devam ediyor, bu konuda biraz ısrarcı olunmalı. Yani ben bunu kıdem tazminatı konusunda yaşadım, bakanlıklara bağlı birçok uzman üçlü danışma kurulunda kaldırıldığını söylediler. "Hayır, 1475 sayılı Yasa kesinlikle kaldırılmadı." dedim. Dolayısıyla, işçilerin bir yılı bir gün geçe kıdem tazminatları hakkıdır, bakidir; anlatmak istediğim bu. Sizin için de bizim için de yani maden camiası için de işçiler için de geçerlidir, 1475 sayılı İş Kanunu hâlâ yürürlüktedir, bunu belirtmek isterim ‘’ dedi.