Çocuklar, zihinsel ve fiziksel özellikler açısından birbirlerinden farklı oldukları gibi, yetenek olarak da birbirlerinden farklıdırlar. Aileler çocuklarının yetenekli olup olmadığı konusunda kesin yargılara sahip olmayabilirler. Ancak bu konuda söylenecek çok önemli bir şey vardır, o da; her çocuğun en az bir alanda yetenekli olduğudur. Bütün mesele çocuğun hangi alana ilgisi ve eğilimi olduğunu doğru olarak saptayabilmektir. Çocuktaki yeteneği saptamak ve bu yeteneği ilerletebilmek yeteneğin kendisi kadar kıymetlidir. Eğer yeterli şartlar sağlanmaz ve çocuğun hangi alanda yetenekli olduğu bilinmezse, bu yetenekle birlikte, varsa çocuğun konuya olan ilgisi de kaybolacaktır. Bu süreçte ebeveynlere düşen görev bu konuda bilinçli olmak, çocuğun yetenek ve becerilerini işler hale getirip gün ışığına çıkartmaktır. Potansiyel keşfinde anahtarımız gerçek bir gözlemci olarak hareket etmek olmalıdır. 17.yüzyılda yaşayan Samuray Musashi, “gözlemci göz” ve “algılayıcı göz” diye bir ayrım yapmış. Gözlemci göz, objektif bakar. Durumu olduğu gibi gözler ve yorum eklemez. Algılayıcı göz ise ona anlamlar yükler, kendi hikayesinin önyargılarını ekler, olanı görmez, olmayanı var eder. İnsanlar, başkalarının çocuklarını daha objektif değerlendirirken, iş kendi çocuklarına geldiğinde objektifliğini yitirebiliyor. Kendimizi ya da çocuğumuzu anlamaya çalışırken algılardan değil, objektif olarak gördüklerimizden hareket etmemiz sağlıklı olandır.Ebeveyn olarak çocukların erken dönemde potansiyelini keşfetmek için neler yapılabilir? • Çocuğunuzu erken dönemden itibaren farklı faaliyetlerle buluşturarak hangi alana eğilimi ve ilgisi olduğunu gözlemleyebilirsiniz. Küçük çocukların merakı geniş ve sığdır. Bu sebeple ilgi alanlarını keşfetmek biraz güçtür fakat güzel olan da bu arayıştır. Onları yeni yerlere götürmek, kitaplar okumak, farklı deneyimler için imkan ve zaman tanımak gerekir. Gitar çalmak isteyip iki hafta sonra piyano kursuna gitmek isteyebilir ya da futbol oynarken basketbol oynamak isteyebilir. Belki bir ay robotlar ilgisini çeker, diğer ay yapbozlar. Zamanla bir yere doğru daha derin ilgi duyacaktır. Ne istediğimizi bilmek kadar ne istemediğimizi bilmek için de pek çok şeyi denememiz gerekir. Deneyimlemeden ilgilerinin geçici mi, kalıcı mı olduğunu bilemeyiz. Erken dönemde geniş yelpazede deneyimler daha sonra bir alandaki odaklı eğitimi tamamlayıcı rol oynayacaktır. • Çocuğunuzun neye daha çok dikkat ettiğini önemseyin. Örneğin; müziğe eğilimi olan çocuklar seslere, melodilere; matematiksel düşünceye eğilimi olan çocuklar sayılara, mekanizmalara, stratejik oyunlara; dile eğilimi olan çocuklar sözcüklere, kitap okumaya; görsel düşünceye eğilimi olanlar renklere, çizimlere, şekillere; spora eğilimi olanlar bedensel hareketlere; doğaya eğilimi olan çocuklar hayvanların bakımına dikkat edebilirler. Anne baba olarak çocuğunuzun neye eğilimi olduğunu bu ipuçlarından anlayabilirsiniz. • Çocukların nasıl oynadıkları da bizim için ipucu olabilir. Erken çocukluk yıllarının en temel gereksinimlerinden biri oyundur. Oyunu, çocuğun sadece boş zamanlarını geçirdiği bir etkinlik olarak görmek çok sığ kalır. Oyun, çocuğa kendini en iyi ifade edebileceği, doğal ve aktif öğrenebileceği bir ortam ve kendi ilgi ve yeteneklerini keşfetme ve geliştirme imkanı sağlar. Çocuğun gelişiminde önemli bir yere sahip olan oyun, onları en doğal haliyle tanımaya ve gelişimlerini değerlendirmeye yardımcı olur. Özellikle yetişkinin müdahale etmediği serbest oyunlarda potansiyeli keşfedebilirsiniz. Çocuk serbest kaldığında ne yapıyor?, Hangi oyunu ya da oyuncağı tercih ediyor?, Oyuncaklarıyla oynarken dikkatini renkler mi çekiyor?, Ses efektleri mi yapıyor?, Oyuncağı araba gibi hayal edip onu sürüyor mu?, Nasıl çalıştığına mı bakıyor, parçalarına ayırıyor mu?, Onunla diyalog kuruyor mu? Tüm bunlar farklı eğitimlerin ön işareti olabilir. Örneğin; arabayı sürmek yerine onunla diyalog kuran çocuk sosyal eğilimli olabilir ya da arabayı parçalara ayırarak inceleyen çocuk analitik bir zekaya sahip olabilir. Sonuç olarak çocuğun sadece neyle oynadığı değil, nasıl oynadığı da önemlidir. • Çocuğunuzun gözlerinden potansiyelini görebilirsiniz. Çocuk yaptığı şey sırasında zevk mi alıyor yoksa ölü balık gibi mi bakıyor? O gözlerde kendi yansımanızın ötesindeki çocuğu görmeye çalışın. • Çocuğunuzun neye eğiliminin olduğunu anlamak, gözlem, zaman ve ilgi gerektirir. Potansiyelin keşfi ve gelişmesinde ilgili ve destekleyici bir ebeveyn önemli rol oynar. Bir şeyi giderek daha fazla sevme ya da sevmemeyi çevre faktörü etkiler. Çevreden alınan pozitif geri bildirimler çocuğu mutlu, yetkin ve güvenli hissettirir. Ancak çocuk, olumsuz yaklaşıma maruz bırakılırsa çocuğun potansiyelinin parlaması zor olacaktır.• Birçok ebeveyn kendi hayallerini ve yapmak istediklerini çocuklarına yükleyerek onlara kendi istekleri üzerinden bir gelecek kurgulamaktadır. Çocuklar ise bu tip durumlarda ebeveynleriyle aynı isteklere sahip olmasalar da, üzerlerinde bir baskı hissederek ebeveynlerin dediklerini yaparlar. Bu nedenle kendi hayallerinin peşinden koşamaz ve potansiyellerini ortaya çıkaramazlar. Çocuklarının yeteneklerini ve potansiyellerini keşfetmek isteyen ebeveynlerin çocukları üzerinde baskı kurmamaları oldukça önemlidir. Ebeveyn olarak, müziğe, resme, spora ilgi ve yeteneği olmayan çocuğunuzu, öğrenmesinin faydalı olacağını düşündüğünüz için, geçmişte yapmak isteyip de yapamadığınız için bir sanat veya spor dalına yöneltmemeniz gerekir. Kendi tutkularınızı çocuklara empoze etmeye çalışmak tıpkı görücü usulü evlilik gibi olur. Şanslı ise onu evlendirdiğiniz alanda mutlu olur, ama gerçek aşkı asla bulamayabilir. Çocuğun doğal istekleriyle sizin isteklerinizi ayırmak en önemli noktadır. • Çocuğun ilgi kaybına uğramaması için yönlendirilen alanlarla ilgili süreklilik sağlanmalıdır. Çocuklar, zaman zaman ilgi alanlarından uzaklaşır. Böyle durumlarda ailenin destekleyici tutumları önemli rol oynamaktadır. Bu süreçte ısrarcı ve baskılayıcı bir tutum çocukların ilgi alanlarından tamamen uzaklaşmasına sebep olabilir. • Çocuk hangi rol modellere maruz? Örneğin; evinde düzenli spor yapılan çocukların spora, resim yapmayı seven bir annenin çocuğunun da küçük yaşlardan itibaren resme ilgi duyma ihtimali çok fazladır. Aynı zamanda bu alanlarda başarılı olan ve tanınmış kişilerin model alınması da çocuklarda ilgi uyandırabilir. Çocuklara sunduğunuz modeller önemlidir. Bu model siz de olabilirsiniz, izlediği filmde, okuduğu kitapta sevdiği bir karakterde olabilir. Platon'un dediği gibi “Bir işin en önemli kısmı başlangıcıdır, özellikle de genç ve narin bir şeyden söz ediyorsak; çünkü karakter o dönemde oluşur ve istenen şekli daha rahat alır. Dikkatsizce davranıp çocukların sıradan insanların yarattığı sıradan hikayeleri duymalarına, büyüdüklerinde sahip olmalarını istediğimiz fikirlerin zıttı fikirleri beyinlerine almalarına izin mi vereceğiz? Veremeyiz… O yaşta zihne giren ne varsa silinemez ve değişemez. Öyleyse çocukların duyduğu ilk hikayeler erdemli düşüncelere model teşkil etmelidir.” Platon sizce de haklı değil mi? Ne dersiniz? • Çocukların gelişim dönemlerinde potansiyellerini keşfetmelerinin önündeki en büyük engellerden biri ebeveynlerin korumacı tavırlarıdır. Çocuklarını tüm dış etkenlerden korumak isteyen ebeveynler, onları yeni bilgilerden ve tecrübelerden de alıkoyarak kendilerini keşfetme olanaklarını ellerinden alırlar. Ebeveynler, çocuklarının yeteneklerini ve potansiyellerini ortaya çıkarmak istiyorsa aşırı korumacı tavırlarından vazgeçip çocuklarının çevreyi ve dünyayı keşfetmelerine izin vermeliler. Uzun dönem araştırmalar koruyucu/kontrolcü ebeveyn tutumlarının çocuğun iç motivasyonunu erittiğini ortaya koymuştur. Çocukluğun ilk yıllarında belli düzeyde bağımsızlık önemlidir. Ebeveyn olarak çocuğunuzun neye ilgisi olduğunu kendisinin keşfetmesine izin verirseniz, daha sonra tutkuya dönüşecek ilgiler geliştirmeleri de daha olasıdır. • Çocuğunuzun iyi yaptıklarını görün. Çocuklarınızın hataları, eksiklikleri kadar doğrularını ve artılarını da yakalamaya çalışın. Kendinize ve çocuğunuza karşı sevgi dolu, ilgili ve olumlu bir hikaye kurgulamanız önemlidir. • Gönderdiğiniz eğitim kurumlarında ve kurslarda öğretmeniniz veya bir alanın güvenilir uzmanları, çocuğunuzun bir alanda potansiyeli olduğunu söylüyorsa dikkate almakta fayda vardır. Çünkü kuzguna yavrusu şahin görünebilir. Eğer uzman bir gözde çocuğunuzu şahin gibi görüyorsa ciddi bir potansiyel var demektir. • İzlediği bir film, gösteri ya da okuduğu masaldan ne hatırladığını sormakta bir yaklaşımdır. En çok hatırlanan cümleler ya da akılda kalan sahneler ilgi alanıyla ya da eğilimleriyle ilgili bir ipucu olabilir. • Konuşurken en sık kullandığı kelimeler duygulara mı, eylemlere mi, duyulara mı (koku, tat, işitme vb.) odaklı? Bu da sizin için ipucu olabilir. • Erken yaşta hayat amacını seçebilmekte önemli bir ipucu olabilir. Yapılan bir araştırma da 7-19 yaş arası 157 çocuğa ilk dersten önce enstrüman çalmayı ne kadar süre devam ettirmek istedikleri sorulmuş. Cevaplar, “bir yıldan az”, “ilkokul sonuna kadar”, “liseye kadar” ve “hayatım boyunca”… Uzun vadeli taahhüt verenler dokuz ay sonunda kısa vadeli plan yapanlardan yüzde 400 daha fazla ilerleme kaydetmiş. Ebeveynler kimi zaman çocuklarının tüm alanlarda başarılı ya da yetenekli olmasını bekleyebilmektedirler. Burada dikkat edilmesi gereken nokta her alanda yetenekli çocuk yetiştirmek değil, yetenek ve ilgilerine göre çocuk yetiştirmektir. Çünkü yetenek ve beceriler tıpkı parmak izi gibi birbirinden farklılık göstermektedir. Ebeveyn olarak mükemmeliyetçi davranmayın, yaptığı aktivite ve faaliyetlerde ilerlemesi için çocuğunuza zaman tanıyın ve rehberlik yapın.