BASIN KONSEYİ’NDEN İHA HAKKINDA “KINAMA” KARARI Basın Konseyi, CHP İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal’ın şikayeti üzerine İhlas Haber Ajansı hakkında kınama kararı aldı. Tanal, Erzurum’da at arabasına bindiği anlara ilişkin videonun kesilerek yapılan haberde, aleyhinde algı oluşturulduğu gerekçesiyle İHA muhabiri Özge Bozo ve diğer İHA yetkilileri hakkında Basın Konseyi’ne başvurmuştu. Konsey, İHA Erzurum Bürosu Haber Müdürü Özge Bozo ve İHA Genel Yayın Koordinatörü İrfan Altıkardeş hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 3, 4, 6, 12 ve 13’üncü maddelerini ihlalden oy çokluğu ile ‘kınama’ kararı verildi. TANAL’IN İHA ŞİKÂYETİ CHP İstanbul Milletvekili Av. Mahmut Tanal, İhlas Haber Ajansı’nın (İHA) 10.08.2022 tarihinde Özge Bozo imzasıyla yayınladığı “CHP milletvekili Tanal arabacıdan ‘Ak Partiliyim’ cevabını alınca at arabasından indi” başlıklı video görüntülü haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği iddiasıyla Basın Konseyi’ne şikâyette bulunmuştu. Tanal, Basın Konseyi’ne 11.08.2022 tarihinde yaptığı başvuruda, kendisinin Twitter hesabından paylaştığı 1 dakika 6 saniyelik videonun, hakkında olumsuz algı oluşturmak amacıyla kesilerek, 26 saniye olarak kurgulanıp haberleştirildiğini savunmuştu. Şikâyet edilen haberde somut gerçeğin çarpıtılarak mizansen hazırlandığını savunan Tanal, şikayet dilekçesinde özetle şunları kaydetmişti: “2 Ağustos 2022 tarihinde CHP Grubu olarak, Erzurum ilimizdeydik. Toplantının ardından esnaf ve vatandaş ziyareti gerçekleştirdik. At arabasıyla kâğıt ve hurda toplayarak geçimini sağlayan bir yurttaşla karşılaştım, müsaade istediğim yurttaşın at arabasına bindim. Türkiye’deki hayat pahalılığı, ekonomik kriz üzerine bir sohbetimiz oldu. ‘Ak Partiliyim’ diyen kâğıt toplayıcısının yanına oturarak, vatandaşların daha iyi şartlarda yaşamayı talep etmesinin, devletin de bu talebi yerine getirmesinin gayet doğal olduğunu vurguladım. Sonrasında at arabası sahibine kolaylıklar dileyerek, tokalaşıp ayrıldım. Aramızdaki diyaloğa ilişkin 1 dakika 6 saniyelik video kaydı ile 3 adet fotoğrafı, resmi Twitter hesabım üzerinden paylaştım. Kısa adıyla İHA olarak bilinen İhlas Haber Ajansı, muhabiri Özge Bozo imzasıyla tam 9 gün sonra, 10 Ağustos 2022 tarihinde, at arabası sahibiyle aramda geçen konuşmayı, videoyu kesip bağlamından kopararak ‘CHP Milletvekili Tanal, arabacıdan 'AK Partiliyim' cevabını alınca at arabasından indi’ başlığıyla haberleştirip abonelerine servis etmiştir. İHA, at arabası sahibinden ‘Ak Partiliyim’ cevabını duyar duymaz arabadan indiğim mizansenin gerçekmiş gibi anlaşılması için yoğun çaba sarf etmiştir. Hem yazılı haber metni, hem de 1 dakikalık 6 saniyelik görüntülü sohbetin 25 saniyeye düşürülmesi, bu amaca yönelik tasarlanmıştır. Nitekim İHA abonesi medya organları, ‘Ak Partiliyim cevabını duyunca at arabasından apar topar indiğim’, ‘hiçbir şey söylemeden gittiğim’, ‘arkama bakmadan kaçtığım’, ‘konuşmayı yarıda kestiğim’ şeklindeki yorumlarla haberi okuyucuları ve izleyicileriyle paylaşmışlardır.” CHP’li vekil Mahmut Tanal, kendisini küçük düşürmek maksadıyla kurgulanan bu haberle siyasi ve insani duruşu konusunda kamuoyunun yanıltıldığını, hedef gösterildiğini, itibar suikastına maruz kaldığını ileri sürerek, şikâyet edilenler hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 3, 4, 6, 12 ve 13’üncü maddelerini ihlalden karar alınması talep etmişti. BASIN KONSEYİ GENEL SEKRETERLİĞİ’NİN RAPORU Tanal’ın şikayetini gündeme alan Basın Konseyi Genel Sekreterliği’nin hazırladığı raporda, dikkat çekici değerlendirmeler yer aldı. Basın Konseyi Genel Sekreterliği’nin raporunda, Tanal’ın şikayet ettiği haberi, İhlas Haber Ajansı’nın 10.08.2022 tarihinde “CHP milletvekili Tanal arabacıdan ‘Ak Partiliyim’ cevabını alınca at arabasından indi” başlığı ile 26 saniyelik video ve 2 fotoğrafla birlikte servis ettiği aktarıldı. Raporda, Özge Bozo imzalı haberde “CHP İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal, Erzurum ziyareti sırasında at arabasına bindi. Sohbette arabacı 'AK Partiliyim. AK Parti gibisi yok, Allah başımızdan eksik etmesin’ deyince, Tanal arabadan indi” spotunun kullanıldığı hatırlatıldı. İHA’nın haber metninin aktarıldığı Basın Konseyi Genel Sekreterliği raporunda, şikâyet edilen yayın kuruluşunun bir haber ajansı olduğu hatırlatılarak, “Haber ajansları, muhabirlerinin izlediği olayları ve ulaştığı bilgileri, gerçeği bozup çarpıtmadan olduğu gibi haberleştirip abonelerine ulaştırır. Bunu yaparken de rakiplerinden geri kalmamak için zamanla yarışır. Nitekim şikâyetçinin mensubu olduğu partinin Erzurum’da yaptığı toplantı ve milletvekillerinin temasları aynı gün bu ajans tarafından da haberleştirilmiştir. Şikâyet edilen haber ise şikâyetçinin sosyal medya hesabında yayınladığı video ve fotoğraflar kullanılarak, olayın gerçekleşmesinden tam 9 gün geçtikten sonra yayınlanmıştır” ifadelerini yer verildi. Tanal’ın, 2 Ağustos 2022 tarihinde at arabasıyla hurda toplayan kişiyle yaptığı sohbeti Twitter hesabından 1 dakika 6 saniyelik video ve 3 fotoğrafla, “AKP iktidarı döneminde sat arabayı, al at arabasını mutlu ol! Yakıt derdi yok, bandrol derdi yok, vergi derdi yok, bakım, muayene, sigorta derdi yok” ifadesiyle paylaştığının anımsatıldığı Basın Konseyi Genel Sekreterlik raporunda, “Videoda şikâyetçinin at arabasına bindiği, kendisini tanıtıp sohbet ettiği at arabası sahibinin ‘Ben Ak Partiliyim’ deyince yanına oturup ekonomik durumla ilgili konuştuğu, sohbet sonunda da el sıkışıp indiği görülmektedir. Paylaşılan 3 fotoğrafta da şikâyetçi ile at arabası sahibi yan yana otururken görülmektedir” denildi. “İHA VİDEOYU KESEREK KAMOUYUNU YANILTTI” Tanal’ın Twitter hesabındaki video görüntüler kesilerek oluşturulan haberde, CHP’li vekilin sadece ayakta durduğu bölüm ve sohbetin bir kısmına yer verildiğinin belirtildiği Basın Konseyi Genel Sekreterlik raporunda, şöyle devam edildi: “Şikâyetçinin at arabası sahibinin yanına oturup sohbet ettiği, onun ekonomik durumunu konuştuğu ve ardından hayırlı işler dileyip el sıkışarak ayrıldığı videodaki görüntüler ile fotoğraflar haberde gizlenmiştir. Şikâyet edilenin bu eylemi, haber özetleme ve görüntü montajlama gerekçesiyle yapmadığı ortadadır. Tamamı 2 cümle metin, 1 dakika 6 saniyelik görüntü ve 3 fotoğraftan ibaret bir sosyal medya paylaşımı abonelere aynen aktarılması gerekirken, özetleme görüntüsü altında şikâyetçiyi zor durumda bırakmak amacıyla 26 saniye olarak verilmiş ve sonuçta gerçek olduğundan farklı gösterilerek kamuoyu yanıltılmıştır.” “TANAL’IN İTİBARINA ZARAR VERİLMESİ HEDEFLENDİ” İHA’nın haberinin Tanal hakkında olumsuz algı oluşturmak kastıyla kurgulandığının kaydedildiği raporda, “Halkın haber alma ve gerçeği öğrenme hakkı gözetilmemiş; kamuoyunun önünde tanınan bir siyasetçi olan şikâyetçinin, gerçek çarpıtılarak itibarına zarar verilmesi ve aşağılanması hedeflenmiştir” değerlendirmesi yapıldı. YÜKSEK KURUL’DA “MONTAJLA YALAN HABER” TESPİTİ Basın Konseyi tarafından yapılan karar duyurusunda, CHP İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal’ın İHA hakkındaki şikâyet başvurusunun, Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nun 14.09.2022 tarihinde yaptığı toplantıda görüşüldüğü belirtildi. Genel Sekreterlik tarafından hazırlanan raporun sunumunun ardından Yüksek Kurul’un dosyanın müzakeresine geçtiği aktarıldı. Buna göre söz alan üyeler, şikâyete konu haberde etik ihlali olduğu görüşünde birleşti. Üyelerden bazıları Genel Sekreterlik raporunda ihlal edilen maddeleri ve‘ uyarı’ kararı önerisini isabetli bulduklarını söylerken, çoğunluk ise rapordaki hem ihlal edildiği belirtilen maddelerin hem de ‘uyarı’ önerisinin yapılan ihlal karşısında yetersiz kaldığını dile getirdi. Raporu yetersiz bulan üyeler, CHP’li vekil Tanal’ın sosyal medya hesabında yayınladığı videodaki açık gerçeğin manipülasyon ve dezenformasyon amacıyla şikayet edilen İHA haberinde gizlendiğini; görüntülerin kasıtlı kesilip montajlanarak yalan haber yapıldığını vurguladı. Bu üyeler, şikâyet edilen haberde Basın Meslek İlkeleri’nin 3 ve 4’üncü maddelerinin yanı sıra 6, 12 ve 13’üncü maddelerinin ihlalinin de söz konusu olduğunu söyledi. AYRIMCILIK VE NEFRET SÖYLEMİ Milletvekili olan şikâyetçinin, bindiği at arabasının sahibinin başka bir partiden olduğunu öğrenince sohbeti kesip hemen arabadan indiği iftirasının bir siyasetçi için aşağılayıcı ve incitici olduğunu belirten üyeler, haberde farklı siyasi görüşteki kişilerin bir arada olamayacağı izlenimi verilerek de ayrımcılık ve nefret söylemi yapıldığını savundu. TAM 5 BASIN MESLEK İLKESİ’Nİ İHLALDEN KINAMA KARARI Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nda, şikâyet edilenler hakkında ihlaldeki sorumlulukları dikkate alınarak farklı karar alınması konusu da tartışıldı. Bu tür haberlerin genelde haber merkezlerinde oluşturulduğu, kimi zaman da muhabire talimat verilerek yazdırıldığının dikkate alınmasını isteyen üyeler, şikâyet edilenlerden muhabir için ‘uyarı’, ajans sorumlusu için ‘kınama’ kararı alınmasını önerdi. Karşı görüşteki üyeler ise şikâyet edilen haberin nasıl oluşturulduğuna ilişkin somut bilgi olmadığını; muhabirin kendisine ulaştırılan şikâyet başvurusuna yanıt vermeyip itirazda bulunmaması nedeniyle de imzasını taşıyan haberden sorumlu olduğunu söyledi. Müzakerenin tamamlanmasının ardından yapılan oylamada Yüksek Kurul, şikâyet edilen haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiğini oy birliği ile saptadı. Yüksek Kurul’da ihlal edilen maddeler ve şikâyet edilenler hakkında alınacak kararla ilgili üyeler farklı oy kullanırken, oylama sonunda şikâyet edilen haberde Basın Meslek İlkeleri’nin “Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara alet edilemez. Gazeteci halkın haber alma ve gerçekleri öğrenme hakkını gözetir” şeklindeki 3’üncü; “Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü; “Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haber, soruşturulmaksızın veya doğruluğuna emin olunmaksızın yayınlanamaz” şeklindeki 6’ncı; “Gazeteci görevini, taşıdığı sıfatın saygınlığına gölge düşürebilecek yöntem ve tutumlarla yapmaktan sakınır” başlıklı 12’nci; “Gazeteci, şiddet, nefret ve zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddelerinin ihlal edildiği oy çokluğu ile saptandı ve şikâyet edilenler hakkında yine oy çokluğu ile ‘kınama’ kararı alındı. Toplantı sonucunda Tanal’ın şikayetçi olduğu İHA Erzurum Bürosu Haber Müdürü Özge Bozo ve İHA Genel Yayın Koordinatörü İrfan Altıkardeş hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 3, 4, 6, 12 ve 13’üncü maddelerini ihlalden oy çokluğu ile ‘kınama’ kararı verildi.