Türk Tabipler Birliği; "Çocuklarda COVID-19: Neden Aşı Yapılmalı?" Başlıklı Bilimsel Bir Makale Paylaştı. TTB Merkez Konseyinin Açıklamasını Güncel Sorunlara Yanıt Olabileceğini Düşünerek Olduğu Gibi Yayınlıyoruz. SARS-CoV-2 virüsü yeni doğan dönemi dâhil olmak üzere her yaş grubundan çocuk ve genci enfekte edebilen bir virüstür. Salgının ilk dönemlerinde 18 yaş altı insanlarda hastane yatışlarının nadir olduğu, son derece hafif enfeksiyon bulguları ile atlatabileceği belirtilen enfeksiyon günümüzde erişkin hasta grubunun aşılanması ve bulaşma sonrası MIS-C olgularının tanımlanması ile çocuk ve gençlerde önemli bir morbidite ve bazen mortalite nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Aşı karşıtlarının ve ebeveynlerin kafasında yer etmiş doğru bilinen yanlışlara bakacak olursak, COVID-19’un sanılanın aksine çocuklarda hafif atlatıldığı ve ölüme neden olmadığı bilgisi günümüzde geçerliliğini yitirmiştir. Enfeksiyonun kendisi gibi bulaşma sonrası ortaya çıkan durumlarda çocuklarda hayat kalitesini düşürmekten ölüme kadar geniş bir yelpazede sağlık sorunlarıyla çocuğu yüz yüze getirmektedir. Çocuk ve ergenlerde COVID-19 sonrası 4 haftadan uzun süre yorgunluk, uykusuzluk, burun akıntısı, kas ağrısı, baş ağrısı, konsantrasyon bozukluğu, egzersiz intoleransı, nefes darlığı ve göğüs ağrısı gibi semptomların devam edebildiğini ve hayat kalitesini ve okul başarısını olumsuz yönde etkilediğini gösteren veriler bulunmaktadır (1). COVID-19 sonrası uzamış enfeksiyon belirtilerinden daha tehlikeli ve günümüzde daha iyi bilinen, çocukları tehdit eden bir diğer durum olan MIS-C, 21 yaşından küçük kişilerde akut SARS-CoV-2 enfeksiyonundan 2-6 hafta sonra ortaya çıkmakta, çok çeşitli belirtilere ve komplikasyonlara neden olmaktadır. MIS-C son derece tehlikeli bir klinik durum olup, hastaların %60-70’inde yoğun bakım ihtiyacı ortaya çıkaran ve maalesef %1-2’sinde ölümle sonuçlanan yeni tanımlanmış bir post-enfeksiyöz klinik tablodur (2, 3). COVID-19 enfeksiyonunun yanı sıra post-enfeksiyöz durumlar için de aşı ile korunabilmek 12 yaş üstü çocuklar için önemli bir olanak olarak düşünülmeli, ayrıca yapılan son çalışmalar sonucunda 5-12 yaş grubunda etkililik ve güvenlik verisi de izlenmelidir (4). Amerika Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi (ACIP), ergenlerde COVID-19'un önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu belirtmektedir. Ergenler, CDC verilerine göre yeni COVID-19 vakalarının artan bir oranını temsil etmekte ve hane içi bulaşa katkıda bulunmaktadır (5). 1 Mayıs 2021 itibarıyla 12-17 yaş arası ergenler arasında COVID-19 ile ilişkili kümülatif hastaneye yatış oranı 100.000’de 51,3 olarak saptanmış ve aynı yaş grubunun 2009 yılında H1N1 ilişkili hastane yatış oranı ise 100.000 de 23,9 olarak kaydedilmiştir (6). Salgının başından itibaren alınan önlemler arasında yer alan okulların kapatılması, çocuklar arasında temasın sınırlanması ve spor aktiviteleri gibi boş zaman etkinliklerinin yapılamaması çocuklar ve gençlerin COVID-19 pandemisi döneminde istedikleri birçok şeyi yapmasına engel olmuştur. Bu durum sürdürülebilir olmamakla birlikte hayatın normal akışını ve özellikle çocuk ve gençlerin yüz yüze eğitim hakkını sekteye uğratarak ciddi bir toplumsal problem oluşturmaktadır. Aşılama konusunda kaydedilen ilerleme sayesinde bugüne dek milyonlarca yetişkine aşı yapılması ve bu sayede bu kişiler için ağır seyreden COVID-19 hastalığına karşı korunma sağlanması, hastalığın ergen grubundaki sıklığını artırırken aşı yapılacak yaş grubunda değişiklik yapılmasını da zorunlu hale getirmiştir. Çocukların şikâyetleri olmadan da virüsü diğer insanlara bulaştırabilmesi nedeniyle çocuklara aşı uygulanmasının virüs yayılımını azaltabileceği, virüs ile enfekte olduğunda çocukta ağır hastalık gelişme riskini azaltacağı, ailedeki diğer bireyleri ve arkadaşları için koruyucu olacağı yönündedir. Bu kapsamda Mart 2021’de, 12-15 yaşları arasındaki 2.260 ABD'li çocukla yapılan bir araştırmada, aşının COVID-19'u önlemede %100 etkili olduğu bildirilmiştir (6). Amerika Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi (CDC), COVID-19 aşılarının 12 yaş üzerindeki çocuklarda uygulanmasının COVID-19’dan korunmada etkili ve güvenli olduğunu bildirmiştir. Araştırma ayrıca, gençlerin aşılama sonrası yetişkinlere göre daha yüksek antikor seviyeleri geliştirdiğini de ortaya koymuştur. 1. 1. Hangi aşı yapılmalı? Günümüzde çocuklarda farklı aşıların uygulanabilirliğine dair çalışmalara devam edilmekle birlikte 12 yaş ve üzeri çocuklar için onaylanmış olan tek aşı halen Pfizer/BioNTech aşısıdır. 10 Mayıs 2021'de Amerika Gıda ve İlaç Ajansı, Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısı için uygulama yaşını 12-15 yaş arasını içerecek şekilde genişletti ve bunun ardından Mayıs 2021 itibariyle CDC 12 yaş üstü çocuklarda aşıyı önerdi (6). 22 Haziran 2021 itibariyle de Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) Stratejik Danışmanlık Uzmanları Grubu (SAGE), Pfizer/BioNTech aşısının 12 yaş ve üzeri kişiler tarafından kullanıma uygun olduğunu bildirdi. Halen çocuklar için aşı denemeleri devam etmektedir ve kanıtlar veya epidemiyolojik durum politikadaki bir değişikliği haklı çıkardığında DSÖ tavsiyelerini güncelleyeceğini belirtmiştir. Pfizer ve BioNTech firmalarının ürettiği COVID-19 aşılarının, 12-15 yaş arasında kullanımı ilk olarak Kanada’da 6 Mayıs 2021 tarihinde başlamış, ardından 11 Mayıs 2021 tarihinde Kuzey Amerika’da bu yaş grubunda aşılama programı başlatılmıştır. Amerika’da yapılan bir araştırmada 31 Temmuz 2021 itibariyle, 12-17 yaş arası ergenler arasında ≥1 doz COVID-19 aşısı yaptıranların genel popülasyona oranı %42 olarak saptanırken, %32'sinin iki dozu tamamladığı bildirilmiştir (7). Günümüzde Endonezya, Singapur, Hong Kong, Japonya, Filipinler, Hindistan, Yeni Zelanda, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Meksika, Brezilya, Şili, Paraguay, İsrail, Danimarka, Fransa, Almanya, Avusturya, Estonya, Macaristan, Birleşik Krallık, İsviçre, Norveç gibi ülkelerde 12 yaş üstü çocuklar aşılanmakta ya da aşılanması planlanmakta, bu uygulama giderek yaygınlaşmaktadır. 2. 12 yaş üstü çocuklarda aşı etkili mi? 3. 12 yaş üstü çocuklarda yan etki görülür mü? 4. Çocuklarda yan etkiler nelerdir? 5. Pfizer/BioNTech sonrası miyoperikardit gelişir mi? 6. MIS-C ve Pfizer/BioNTech Aşısı Özet COVID-19 aşıları ile ilgili klinik araştırmalar ve son verilere göre 12 yaş üzeri çocukların aşılanmasının virüsün yayılımını, ağır hastalık gelişme riskini ve MİS-C gibi postenfeksiyöz durumlarını azaltacağı düşünülmektedir. Aynı zamanda bu yaş grubunun aşılanması ailedeki diğer bireyler ve arkadaşları için de koruyucu olacak ve toplumsal virüs yayılımını önlemek için olumlu katkı sağlayacaktır. Virüs dolaşımının azaltılıp salgının sonlanması, okul, aile ve iş yaşantımızın normale dönmesi aşılanma ile mümkün olabilmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi (ACIP) kısmen sunulan verilere dayalı olarak bir risk-fayda değerlendirmesi yapmış ve Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısını ≥12 yaşındaki tüm kişiler için önermeye devam etmektedir. Görüş SARS CoV-2 virüsünün yol açtığı salgın uygulanan kontrol önlemlerine rağmen maalesef kontrol altına alınamamıştır. Virüse karşı aşılar geliştirilmiş, bu sayede özellikle sağlık çalışanlarında ve gelişmiş ülkelerde mortalite oranları azalmaya başlamıştır. Ancak aşı kararsızlığı ve çocukların aşılanamaması nedeniyle aşı ile elde edilecek yarar sınırlı kalmıştır. Günümüzde bazı gelişmiş ülkelerde çocuk aşılaması başlamış ve aşılama yaşı 12 yaşa kadar inmiştir. Ülkemizde de 15 yaş üstü çocuklar aşılanmış, 12-15 yaş arası çocuklarda ise önce riskli olanlar ardından da bütün çocuklara aşı hakkı tanınmıştır. Bu kararın alınmasında okullarda yüz yüze eğitimin başlaması ile çocuklarda COVID-19 riskinin artmış olması da etkili olmuştur. Pfizer/BioNTech aşısı 12 yaş ve üstündeki çocuklara tam doz olarak yapılması için onaylanmıştır. Aşılama sonrası istenmeyen etkiler açısından izlenmiş ve aşılamayı sürdürmeyi engelleyecek önemli bir istenmeyen etki görülmemiştir. Bu açıdan çocukların aşılanması güvenli görünmektedir. Ancak 12 yaş ve üstündeki çocukların aşılanması bu çocuklar ve aşı kapsamı dışında kalan çocukların korunması için yeterli değildir. Toplumda aşılama yaygınlaştırılmalı, koruyucu önlemler hakkıyla uygulanmalıdır.Tüm öğretmenlerin aşılanması sağlanmalıdır.Tüm okul görevlilerinin aşılanması sağlanmalıdır.Tüm servis şoförlerinin aşılanması sağlanmalıdır. Kaynaklar Danilo Buonsenso, Daniel Munblit, Cristina De Rose, Dario Sinatti, Antonia Ricchiuto, Angelo Carfi, Piero Valentini. Preliminary evidence on long COVID in children. Acta Paediatr 2021 Jul;110(7):2208-2211.Leora R Feldstein, Mark W Tenforde, Kevin G Friedman, et al. Characteristics and Outcomes of US Children and Adolescents With Multisystem Inflammatory Syndrome in Children (MIS-C) Compared With Severe Acute COVID-19. JAMA 2021 Mar 16;325(11):1074-1087.Ermias D Belay, Joseph Abrams, Matthew E Oster, et al. Trends in Geographic and Temporal Distribution of US Children With Multisystem Inflammatory Syndrome During the COVID-19 Pandemic. JAMA Pediatr. 2021 Aug 1;175(8):837-845.https://www.npr.org/sections/coronavirus-live-updates/2021/09/20/1038832951/pfizer-and-biontech-vaccine-trials-for-kids-show-the-shots-are-safe-and-effectiv Erişim tarihi: 21.09.2021.Justin Lessler, M Kate Grabowski, Kyra H Grantz, et al. Household COVID-19 risk and in-person schooling. Science. 2021 Jun 4;372(6546):1092-1097.Megan Wallace, Kate R Woodworth, Julia W Gargano, et al. The Advisory Committee on Immunization Practices' Interim Recommendation for Use of Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine in Adolescents Aged 12-15 Years - United States, May 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021 May 21;70(20):749-752.Bhavini Patel Murthy, Elizabeth Zell, Ryan Saelee, et al. COVID-19 Vaccination Coverage Among Adolescents Aged 12-17 Years - United States, December 14, 2020-July 31, 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021 Sep 3;70(35):1206-1213.https://www.thenationalnews.com/uae/health/2021/08/03/which-countries-are-vaccinating-children-against-covid-19/Robert W Frenck Jr, Nicola P Klein, Nicholas Kitchin, et al. Safety, Immunogenicity, and Efficacy of the BNT162b2 Covid-19 Vaccine in Adolescents. N Engl J Med. 2021 Jul 15;385(3):239-250.Anne M Hause, Julianne Gee, James Baggs, et al. COVID-19 Vaccine Safety in Adolescents Aged 12-17 Years - United States, December 14, 2020-July 16, 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021 Aug 6;70(31):1053-1058.Rhythm Vasudeva, Parth Bhatt, Christian Lilje, et al. Trends in Acute Myocarditis Related Pediatric Hospitalizations in the United States, 2007-2016. Am J Cardiol. 2021 Jun 15;149:95-102.Ville Kytö 1, Jussi Sipilä, Päivä Rautava. The effects of gender and age on occurrence of clinically suspected myocarditis in adulthood. Heart. 2013 Nov;99(22):1681-4.Julia W Gargano, Megan Wallace, Stephen C Hadler, et al. Use of mRNA COVID-19 Vaccine After Reports of Myocarditis Among Vaccine Recipients: Update from the Advisory Committee on Immunization Practices - United States, June 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021 Jul 9;70(27):977-982.https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-05-12/05-COVID-Woodworth-508.pdf