“UMUDU ÜFLERDİK KIRMIZIDAN” YONCA YAŞAR’DA ZAMAN VE DİL* “Başımız hep biraz eğik Avucumuzdaki çizgilerin peşinden Orta Doğu sınırında düğümlenmiş Babil’den göç eden sorulardı Süresiz bekleyen.“ Yonca Yaşar “İzlerin Peşinden” adlı şiir kitabı, 2021 yılında Klaros Yayınları tarafından yayımlanan Hemşehrim Yonca Yaşar, çok dilli, çok kültürlü bir coğrafyada kadim kentim Antakya’da doğmuş büyümüş. Mozaik diye adlandırılan bu kentte egemen olmayan dillere ve inançlara konulan örtük yasaklara tanık olmuş. Dünyanın dört bir yanında olduğu gibi ülkemizde de kadınlara yaşatılan ezaya tanıklık etmiş. Kadınlık hallerini ve anneliğe biçilen kaftanı sorgulamış. Derken düşünen / sorgulayan Yonca Yaşar’ın da (Antakya’da o çok övünülen mozaiğin çatlaması gibi) sabır taşı çatlamış ve dayanamayıp gün olmuş mısra ile gün olmuş metin ile dışa vurmuş “dikenli” imgelerini. Düş ülkesini ararken yol boyunca, yaşadığı coğrafyanın kederini ve kadınlık hallerini işlemiş ak kâğıda. Bu yolculuğunu şöyle özetlemiş şair: “… Öyle sözcükler vardı kadim zamanlar boyu özünden ödün vermedi. Yazarlarıyla birlikte nehrin yatağını değiştirdi. İnsanlar okumaktan hiç vazgeçmedi. Öyle sözlerdi ki; kimi zaman girdiği öykülerle benliğimizi işledi kimi zaman bir şiir dizesiyle başka dünyaları fark ettirdi. Kalplerin odacıklarını açtı, haritaları değiştirdi. Cevapları derinlerde saklı sorular vardı her zaman. O sözlerdi ki; daha güzele, daha iyiye dairdi tüm direnişleri. Sözcükler diyarında duruluktan, özden, emekten yana saf tutanlar, suları kirletmeden, seyredenlere rahatsızlık vermeden kendi arkını yapmaya çalışanlardan olmaya gayret ederek, edebiyat mahzenin peşine düştüm. “(Yonca Yaşar, Özyurt gazetesi, 29 mart 2021) Edebiyat mahzeninin peşine düştüğünü söyleyen Yonca Yaşar, sanata ve hayata dair sorular/ın/a yanıt alamamanın sancısını da taşımış mısralarına. “Taşlar gökyüzü kadar eski ve yorgun gözlerle izliyordu Korku hiç tutuşmadı takvim yaprağında Nemin altında kalan kuru bir kömür gibi Su muydu zaman mıydı daha çabuk dökülen Cevapsızlığın üzerine…” s.45 Şairimiz zamanda yolculuk yaparken, sık sık çocukluğuna, ilk gençlik yıllarına dönmüş ama yaşanılanları temize çekmemiş cesurca sorgulamalar yapmış, yüzleşmiş. Sonra da şiirleriyle bizi yüzleşmeye zorlamış. “Ve simdi zamanıdır artık Kum tanelerini yalnızlığa karmanın Küsmedi ki hiç yelkovanla akrep Hadi ses ver başlasın Nefes nefese delice bir oyun. Yine ve yeniden.”s.14 Şair, Akreple Yelkovan hiç küsmedi derken tecahül- ü arif yapıyor kanımca. Zira yaşadığımız coğrafyada mozaik de kırıldı, Defne de tanrıların tecavüzüne uğradı, çocuklar da emperyal bombaların altında kaldılar ve sevgili Sabahattin Yalkın’ın özgün imgesi olan “Aşkdeniz” artık aşksız bir kandenizine dönüştü. Onbinlerce umut yolcusunun ve Aylan bebek gibi binlerce çocuğun cansız bedeni Akdenizin dibinde yatıyor. Yonca Yaşar da biliyor elbette bunları, nehirler, göller, denizler gibi zamanın da kirlendiğini, kirletildiğini, mikro ve/veya makro iktidar sahibi insanların kurduğu “kutsal aile”lerde akrebin yelkovanı zehirlediğini, kanlı sınırları, ceberut / egemen sınıfları. Ama gördüğü, gözlemlediği anlatması zor trajedileri şiirlerinde metaforlarla betimlemeyi tercih ediyor. “Musa ağacı tutuştu ilkin sonra topladı suyunu nehir asiydi ve aç bir ejderha gibi bildiğim tüm dua ve masallar suya kapılıp tersinden yazıldılar.”s.26 "bu Akdeniz yüzünden batık her tekne kucağında beşik gibi sallarken ölümü çapanın ucunda düğümlere dolandı yaşam” s. 77 Suruç’ta çocuklara oyuncak taşıyan gençlerin parçalanan bedenlerini düşünmek de kanatıyor onu… Belli ki o da “yazmasam delirecektim” diyenlerden… “bir bilsen her yerde kırık hayallerin parçaları, insan uzuvları solmuş fotoğraflar, gelincik parçaları, dağılmış oyuncaklar” s.52 Zamanı tersyüz etmeyi, tarihi yeniden yazmayı diliyor. Gerçeğin bilinç akışında hakikate dönüşmesini – belki farkında olmadan- sağlıyor. “zamanın avucundan kayar kaydığı gibi kum tanesinin yine ve yeniden sensin işte kendi sesin hariç her kıpırtıyı duyan” s.13 Dil, zaman, duvar, hücre, rüya, barış, anne onda anahtar sözcükler. Ama onun dizelerinde – desenlerinde “umut” da sık sık başını kaldırıyor ve sobeliyor okuyucuyu. Umut, barış, sevgi, emek… “Yeniden başlayalım” diyor Yonca Yaşar. Karanlığa inat, karanlık törelere inat, eril iktidarlara inat, kirli zamanlara inat. “Bir sözcük bir fısıltı Erise bu kin buharlaşsa. Bir nefes olsa tüm şiirler Taşsa deniz arınsa her yer Yeniden yeşerse tarih Ve yeniden yazılsa öyküler.” s. 18 Yaşar’ın şiirlerinden çok fazla özgün metaforlar aktarmak – alıntılamak mümkün. Ama her okuyucu kendi feneriyle ruh haline yakın bölümü seçecektir okurken. "umudu üflerdik kırmızıdan akacak kanın değil sevincin yaşı olsun” s.36 “ülkeleri birbirinden ayıran şu kırmızı çizgiler ırmak olup aksa tüm haritalar yırtılsa”. s.34 Yazar Müslüm Kabadayı’dan bir alıntı ile bitiriyorum diyeceklerimi. Yolun açık olsun Yonca Yaşar. “Onun şiirinde ‘kök’ toprakta nefeslenir, şiir ‘kaya’da anıtlaşır, ‘giz’ dengenin içinde saklanır, ‘korku’ iki büklümdür ‘su’ döküldükçe cevapsızlığın üstüne, ‘zaman’ çocuğun kirpiğinde ve sevdiğinin teninde durur, ‘kalbin atışı’ her yerden duyulur, ‘gençlik’ aşka dökülmek için şafağı bekler ve ‘gençlik’ her yarıktan yeşerir. Şiirin koyu çizgisinde birleştirdiğim bu noktalar, Yonca Yaşar’ın şiirinin hem imgesel zenginliğini hem de felsefi şiirdeki çekirdekleri bir kuşa, doğrusu özgürlüğe çitletmesini düş gücümüze sürer. Tırnak içinde aldığım sözcükler, izlerin peşindeki ‘ayak’lardır. Çoğu kere kapalı, ‘taş’a değdiğindeyse çıplaklığını olanca öfkesiyle dışa vuran ‘ayak’lardır. (…) Şiir dilini, doğal ve toplumsal gözlemleriyle imgelerle ören Yonca Yaşar’ın, ‘İzlerin Peşinden’ kitabı, iyi şiir okuruna sunulmuş ‘karıncanın emaneti’dir.”[i] Ağustos 2022 Fotoğraf: Özyurt Gazetesi *Güney s.102 [i] https://www.insanokur.org/izlerin-pesinden-siir-kosmak-muslum-kabadayi/