Fikrini projeye ve gelire dönüştürmek isteyen girişimciler için startup firma kurulum ve yönetim süreçleri nasıl işlemektedir ? Barış Mükyen sorularımızı yanıtladı. Startup Nedir? Dünyadaki örneklerine ve ülkemizdeki son dönemdeki girişimlere bakıldığında, startup denildiğinde hızlı büyüme amacı olan, bir ihtiyacı gideren veya yeni bir ihtiyaç doğuran, sıfır noktasından gelen, ilgili alandaki teknolojiyi kullanan ve kullanıcı beklentilerine büyük oranda uyumluluk ile ilerleyen günümüz girişim modelidir. Bu modeldeki kuruluşlar son dönemlerde e-ticaret, fintek, kripto, bio enerji ve sosyal medya platformları alanlarında ağırlıklı olarak faaliyet gösterdiklerini görebilmekteyiz. Startup Hukuku Nedir ? Start-up hukuku, dilimize “girişimcilik hukuku” veya “girişim hukuku” olarak çevirebileceğimiz bünyesinde fikri mülkiyet hukuku, yatırım hukuku, bilişim hukuku ve olmazsa olmazı şirketler hukukunu barındıran bir hukuk dalı olarak özetlenebilir. Bunun yanı sıra, girişimciliğin kendi doğasında çeşitlilik barındırması sebebiyle farklı hukuk dalları ile de ilişik olması kaçınılmazdır. Bu çeşitliliğin faaliyet gösterebileceği alanlar neredeyse sınırsızdır, ancak mevcut durumda yapay zeka, blockchain ve e-spor gibi teknolojinin dokunduğu çoğu alanı direkt startup hukuku ile ilişkilendirmek mümkündür. Sonuç olarak start-up hukukundan öznel bir alan olarak bahsetmekten ziyade genişlemeye ve dallanmaya yatkın bir alan olduğunu söylemek daha doğru olacaktır. Dünyadaki gelişimini daha hızlı sürdürse de ülkemizde de bilişim hukuku, fintek hukuku, şirketler gibi alanlardan destek almaktadır. Ancak zaman içinde özel alan olarak kapsamlı hale gelmesi gelişen dünyada kaçınılmaz bir hal alacaktır. Startuplarda hukuki maliyet nasıl en aza indirgenir ? Bir girişimin hukuki temeli sağlam kurulmamış olması büyümesini, inovatif aksiyonlar göstermesini ve sürdürülebilir olmasını önemli ölçüde etkiler. Startup kuruluşlar, kuruluşları itibarıyla hukuk normlarına uygunluğu sağlayarak yol almalıdır. Çünkü hedeflenen kitle ve kapsam beklentinin sınırlarını hızla aşma potansiyelini barındırmaktadır. Aksi takdirde ilerleyen dönemlerde telafisi mümkün olmayan problemler ortaya çıkacak bunlarda girişimcilerin büyük mali kayıplarına sebep olacaktır. Bu nedenle, başlangıçtan itibaren girişimin mevzusu, faaliyetin somut yasal temellere dayanması ve kanuna uygun faaliyet göstermesi çok önemlidir. Girişimciler için bu kapsamda, firma hizmetleri kapsamı özelinde hukuki değerlendirmeleri incelettirerek hukuki hizmet alması temel bir gereksinimdir. Böylece faaliyetlerin hukuka uygun yürütülmesini sağlamak, hukuki ihtilafları engellemek, girişimleri korumak ve büyümenin yukarı ivmesini korumak mümkün olacaktır. Startup fikrimi paylaşmak istiyorum ancak çalınmasından korkuyorum nasıl korurum ? Girişimcilerin ortaya çıkardıkları malı veya hizmeti halka sunduğu ve özellikle de başarılı oldukları durumlarda, fikre çok yakın ve benzer isimlerle markalaşmaya çalışan başka rakiplerinde ortaya çıkması çok yaygın bir senaryodur. İşte tam bu noktada marka tescili ve sağladığı koruma büyük ehemmiyet taşır. Örneğin marka tescili yaptırmadan önce Türk Patent ve Marka Kurumu’nun internet sitesinden ücretsiz olarak markanın sizden önce tescil edilip edilmediğini araştırabilirsiniz. Bu kısacık ön araştırma sizi gelecek marka tescil başvuru döneminde ret ve itiraz sürecinin önüne geçmesine fayda sağlar. Marka başvurusuna dair tüm detaylar Sınai Mülkiyet Kanununda açıkça düzenlenmiştir. 6769 numaralı Sınai mülkiyet kanunu inceleyebilirsiniz. Marka tescil süreci ise markanın başvuru aşamasından başlayarak tescil edildiği süreye kadar verilen addır. Bu süreçte sırasıyla belgelerin eksik olup olmaması incelenir, hatalı belge ya da eksik bulunmasında ise başvuru sahibine iki aylık bir süreç tanınır. Bunun akabinde, Sınai Mülkiyet Kanunun 5. Maddesi uyarınca ret edilip edilmeyeceği incelenir. Eğer ortada mutlak bir ret sebebi yoksa, marka başvurusu resmi marka bülteninde yayınlanır. Ek olarak bu noktada ‘’Faydalı Modele’’ değinmek istiyorum. Faydalı model sahiplerine on yıllık bir korumasını, üretimini ve pazarlanmasını sağlayan modele verilen isimdir. Faydalı model belgesi ise bireye patente eş değer bir koruma sağlamaktadır. Zaman ve masraf açısından daha karlı olan faydalı model, yeni ve büyümeye yolundaki girişimcilerin işletmeleri için daha avantajlıdır. Az önce değinilen masraflar nasıl daha aza indirgenir sorusuna da ek bir cevap niteliğindedir. Girişim için şirket kurmam gerek, hangi tür şirket kurmalıyım ? Şirketler arası tür değişikliğine gidebildiği için aslında başlangıçta bir şahıs şirketi ile başlayıp sonrasında limited şirkete dönüştürmek mümkün hatta limited de işler çok iyi giderse anonime de dönüştürebilirsiniz bunun önünde hiçbir engel yoktur. Ancak çoğunluğun görüşü ile söylemek gerekir ki şahıs şirketi zorunluluklar hariç hiç tavsiye edilmez. Kuruluş masrafları ve sabit giderleri bakımından şahıs şirketi daha avantajlı gözükse bile , totale baktığımızda tüzel bir kişilik çok daha pragmatiktir. Örneğin girişimin başarısızlığı durumunda girişimcilik kariyerinin sürdürülebilirliği açısından çok önemlidir. Veyahut girişiminiz büyümeye başladığında yeni yatırımcıların ortak olabilmesi anlamına gelmektedir. Girişimde ortaklarım olacak nasıl bir yol izlemeliyim ? Şirketin ana sözleşmesi dışında ortakların birbirleri arasındaki ilişkiyi ve şirketi beraber nasıl yöneteceklerini daha detaylı düzenleyen bir pay sahipleri sözleşmesi yapılması da ortaklık yapısına ve şartlarına göre çoğu kez önerilir. Ana sözleşmenin aksine pay sahipleri sözleşmesi kamuya açık bir belge değildir. Ortaklıklar bozulmamak üzere kurulsa da pratikte planlanandan daha önce dağılan ortaklıkları sıklıkla görülür. Özellikler ortaklardan birinin şirketten ayrılmak istemesi durumunda, ana sözleşme veya pay sahipleri sözleşmesinde herhangi bir kısıtlama olmaması halinde geride kalacak olan ortak kendini bir anda hiç tanımadığı bir kişi ile ortak pozisyonunda bulabilir. Bunu engellemek için ortakların paylarını satmak istemeleri halinde diğer ortaklara önalım hakları verilebileceği gibi kendi paylarını beraber sattırma hakları da vermek mümkündür. Sözü edilen bu mekanizmaların sözleşmesel olarak düzenlemesi gerekmektedir. Start-Up girişimleri noktasında özellikle korona süreci ve teknolojideki son gelişmeler sonrasında pek çok kişi tam zamanlı işlerinden ayrılıp bir fikir ile yola çıktılar. Buna paralel olarak yine yeni kuşak teknolojik gelişmeleri çok daha yakından takip ediyor ve fikirlerine yatırım bulmayı daha kolaylıkla sağlayabiliyorlar. Pek çok startup firmanın kuruluş süreçlerinde Mükyen Hukuk olarak 2020 ve 2021 yılında aktif olarak hukuki temsilci rolünde bulunduk ve süreçlerdeki tecrübelerimizi çeşitli kulüp faaliyetleri veya oturumlarda ilgilileriyle paylaşmaktayız. Ek olarak yabancılar hukuku alanındaki çalışmalar ile kesişen yönleri olması bakımından bazı girişimcilerin fikirlerine yurt dışından yatırım bulabilmesi süreçlerinin resmi temsil süreçleri de yine kurumumuzca yürütüldü. Genç meslektaşlarıma da bu konuda uzmanlaşmalarını kesinlikle tavsiye ediyorum. Hukuk camiasına, meslektaşlarıma veya startup dünyasına katkı sağlayabileceğim noktalarda bilgime başvurulması durumunda ise daima iletişim kanallarımın açık olduğunu belirtmek isterim ve gönül rahatlığıyla bana ulaşabilirler.