Ölüm kavramının katışıksız dehşetini aştığımda ve ölme deneyiminin nasıl bir şey olduğunu merak ettiğimde, 15 yaşlarındaydım. Fransız devriminin ürkütücü yönlerini ve kafaların nasıl düzgün bir şekilde vücuttan kesildiğini daha yeni keşfetmiştim.
Bu güne kadar hatırladığım sözler, Georges Danton'un 5 Nisan 1794'te, celladına "Kafamı insanlara göster, görülmeye değer" dediği iddia edilen son sözüydü. Yıllar sonra, bilişsel bir sinirbilimci olduktan sonra, vücuttan aniden ayrılan bir beynin hala çevresini nasıl algılayabileceğini ve belki düşünebileceğini merak etmeye başladım.
Danton başının gösterilmesini istedi ama insanları görebiliyor veya duyabiliyor muydu? Kısa bir an için bile olsa bilinci yerinde miydi? Beyni nasıl kapandı?
14 Haziran 2021'de bu sorular şiddetle aklıma geldi. Aniden ölümcül akciğer kanseri teşhisi konduktan birkaç gün sonra, kardeşimin durumu kritik olduğu için annem tarafından Avignon'a çağrıldıktan sonra Fransa'nın Marsilya kentine doğru yola çıktım. Ama indiğimde, kardeşimin dört saat önce vefat ettiği söylendi. Bir saat sonra onu tamamen hareketsiz ve güzel buldum, başı sanki derin bir uykudaymış gibi hafifçe yana dönüktü. Sadece artık nefes almıyordu ve dokunulamayacak kadar soğuktu.
O gün buna inanmayı ne kadar reddetsem de, onu takip eden birkaç ay boyunca, kardeşimin olağanüstü parlak ve yaratıcı zihni gitmiş, buharlaşmış ve geride bıraktığı sanat eserlerinde hissedilir olmaya devam etmişti . Yine de, bir hastane odasında cansız bedeniyle birlikte geçirmem için verilen son anda, onunla konuşma isteği duydum.
25 yıl boyunca insan beyni üzerinde çalışmama ve kalp durduktan ve beyne giden kan akışı kesildikten yaklaşık altı dakika sonra beynin esasen öldüğünü gayet iyi bilmeme rağmen yaptım. Ardından, bozulma geri dönüşü olmayan bir noktaya ulaşır ve - burada ve şimdi olduğumuzu hissetme ve sahip olduğumuz düşüncelerin bize ait olduğunu fark etme yeteneğimiz - kaybolur. Sevgili kardeşim öldükten beş saat sonra sesimi duyacak ve düşünceler üretecek bir şey kalmış olabilir mi?
Bazı bilimsel deneyler
Ölüme yakın deneyime sahip insanlardan gelen raporları daha iyi anlamak için deneyler yapılmıştır . Böyle bir olay, beden dışı deneyimlerle, derin bir mutluluk duygusu, bir çağrı, yukarıda parlayan bir ışığın görülmesiyle, ama aynı zamanda derin kaygı patlamaları veya tam bir boşluk ve sessizlikle ilişkilendirilmiştir. Bu tür deneyimleri inceleyen çalışmaların önemli bir sınırlaması, deneyimlerin doğasına çok fazla odaklanmaları ve genellikle onlardan önceki bağlamı gözden kaçırmalarıdır.
İyi durumdayken anestezi uygulanmış veya ani bilinç kaybına yol açan ani bir kazaya karışmış olan bazı insanlar, beyinleri kapanmaya başladığında derin kaygı yaşamak için çok az zemine sahiptir. Aksine, uzun süreli ciddi bir hastalık geçmişi olan birinin zorlu bir yolculuk geçirme olasılığı daha yüksek olabilir.
Yaşamımızın son anlarında beynimizde neler olup bittiğini incelemek için izin almak kolay değil. Ancak yakın tarihli bir makale , bir dizi epileptik nöbet ve kalp durmasının ardından vefat ettiği için düşerek kafa travması geçiren 87 yaşındaki bir erkekte elektriksel beyin aktivitesini inceledi. Bu, yaşamdan ölüme geçiş sırasında toplanan bu tür verilerin ilk yayını olsa da, ölüme geçişe eşlik eden olası “zihnin deneyimleri” söz konusu olduğunda, makale oldukça spekülatiftir.
Araştırmacılar, alfa ve gama adı verilen bazı beyin dalgalarının, beyne kan akışı durduktan sonra bile örüntü değiştirdiğini keşfettiler.
"Alfa ve gama aktivitesi arasındaki çapraz eşleşmenin sağlıklı deneklerde bilişsel süreçlerde ve hafıza hatırlamada yer aldığı düşünüldüğünde, böyle bir aktivitenin ölüme yakın bir durumda meydana gelebilecek son bir 'hayatı hatırlama'yı destekleyebileceğini düşünmek ilginçtir. ," Onlar yazar.
Bununla birlikte, böyle bir eşleşme sağlıklı beyinde nadir değildir - ve mutlaka hayatın gözlerimizin önünde yanıp söndüğü anlamına gelmez. Dahası, çalışma benim temel soruma cevap vermedi: beyne giden oksijen kaynağının kesilmesinden sonra temel sinirsel aktivitenin kaybolması ne kadar sürer? Çalışma, yalnızca ölümden birkaç dakika sonra dahil olmak üzere yaklaşık 15 dakikalık bir süre boyunca kaydedilen beyin aktivitesi hakkında rapor verdi.
Farelerde yapılan deneyler , birkaç saniye sonra bilincin kaybolduğunu ortaya koydu. Ve 40 saniye sonra, sinirsel aktivitenin büyük çoğunluğu kayboldu. Bazı araştırmalar, bu beyin kapanmasına, uyarılma ve mutluluk duygularıyla ilişkili bir kimyasal
Peki ya biz? Aşırı durumlarda insanlar altı, yedi, sekiz hatta on dakika sonra yeniden canlandırılabiliyorsa, teorik olarak beyinlerinin tamamen kapanması saatler alabilir.
Beyin ölmeye hazırlanırken hayatın neden birinin gözlerinin önünden geçtiğini açıklamaya çalışan bir dizi teoriyle karşılaştım. Belki de beyin kapanmaya başladığında sinirsel aktivitedeki ani artışla bağlantılı tamamen yapay bir etkidir. Belki de ölümün üstesinden gelmeye çalışan vücudun son çaresi, savunma mekanizmasıdır. Ya da belki de derinlere kök salmış, genetik olarak programlanmış bir reflekstir ve tüm hayatımızın en üzücü olayı ortaya çıkarken zihnimizi “meşgul” tutar.
Benim hipotezim biraz farklı. Belki de en temel varoluşsal dürtümüz, kendi varoluşumuzun anlamını anlamaktır. Eğer öyleyse, o halde, birinin hayatının gözünün önünde yanıp söndüğünü görmek, bir cevap bulmak için nihai girişimimiz olabilir - ne kadar umutsuz olursa olsun - zamanımız tükeniyor çünkü zorunlu olarak hızlı izleniyor.
Başarılı olsak da olmasak da ya da yaptığımız yanılsamayı elde etsek de, bu mutlak zihinsel mutlulukla sonuçlanmalıdır. Ölümden sonra nöral aktivitenin, hatta belki de beyin görüntülemenin daha uzun ölçümleriyle bu alanda yapılacak gelecekteki araştırmaların bu fikri destekleyeceğini umuyorum – kardeşimin ve hepimizin iyiliği için dakikalarca ya da saatlerce sürsün.
Professor of Cognitive Neuroscience, Bangor University
