Bir asır önce 100'den az güney beyaz gergedan ( Ceratotherium simum simum ) vardı. Bugün 20.000'den fazla var. Ne yazık ki, bu başarı öyküsü yalnızca beyaz gergedanın güneydeki alt türlerine kadar uzanıyor. 2018'de son erkeğin ölümüyle birlikte kuzeyli beyaz gergedan ( Ceratotherium simum cottoni ) doğal olarak kurtarılabilecek noktayı geçti. Sadece iki dişi kaldığından, alt türler artık işlevsel olarak nesli tükenmiş olarak sınıflandırılıyor. Bu dokunaklı, ancak tamamen umutsuz olmayan bir durumdur. İn vitro fertilizasyon (yaygın olarak IVF olarak bilinir) gibi yeni teknikler, yeni kuzey beyaz gergedan bebekleri üretmek için normal üremeyi atlamamıza olanak tanır. Ölen erkeklerden alınan biyo-bankalarda saklanan sperm örnekleri denklemin bir tarafını çözüyor, ancak bu kadar kolay güvenebileceğimiz donmuş kuzey beyaz gergedan yumurtaları yok. Bu sorunu çözmeye yardımcı olmak için Oxford Üniversitesi'nde Rhino Doğurganlık Projesini kurduk. Ölen dişi gergedanlardan alınan yumurtalık dokusunu laboratuvarda döllenmek üzere çok sayıda yumurta yetiştirmek için kullanarak, kuzey beyaz gergedanı ve potansiyel olarak nesli tükenmekte olan diğer türleri yok olmaktan kurtarmanın bir yolunu bulmuş olabileceğimizi düşünüyoruz. İlk buluşlar Almanya'daki Leibniz Hayvanat Bahçesi ve Yaban Hayatı Araştırma Enstitüsü'nden Profesör Thomas Hildebrandt liderliğindeki bir ekip , 2019'da kalan son kuzey beyaz gergedan dişilerinden yumurta toplamayı başardıklarında bir atılım yaptı. Dişilere hormon tedavisi uygulandıktan sonra, olgunlaşmamış yumurtalar toplandı, olgunlaştıkları bir laboratuara aktarıldı ve ardından dondurulmuş sperm ile döllendi. Bugüne kadar, bir avuç kuzey beyaz gergedan embriyosu bu şekilde yaratıldı. Donmuş durumdalar ve vekil bir güneyli dişi beyaz gergedana yerleştirilmeyi bekliyorlar. Yavru hayvanlar üretmek için embriyoları vekillere transfer etmek, atlar ve inekler de dahil olmak üzere pek çok tür için iyi kurulmuş bir süreçtir, ancak gergedanlar için hala geliştirme aşamasında. Ancak bu yaklaşımdaki en büyük kısıtlama, dişi gergedanların hormonal uyarılmasının döngü başına sadece birkaç yumurta üretmesidir. Bu yumurtaların hepsi döllenmeyecek ve hepsi bir embriyoya dönüşmeyecektir. Bir taşıyıcı anneye transfer olduktan sonra, sadece bazıları gelişimlerini tamamlayacak ve bebek gergedanlar haline gelecektir. Tahmin edebileceğiniz gibi, bu değerli yumurtaları toplamak için geriye kalan yalnızca iki gergedan olması, tüm popülasyonları yeniden canlandırma yeteneğimizi sınırlıyor. Peki ya daha fazla yumurta üretme imkanımız olsaydı? Dişi gergedanlardan toplanan yumurtalar yetersiz olsa da, ölen gergedanlardan yumurtalık dokusundan yumurta üretmek boşluğu doldurabilir. Petri kabı gergedanlar İnsanlarda olduğu gibi, her dişi gergedan, milyonlarca olmasa da binlerce olgunlaşmamış yumurtalık folikülü ile doğar. Bunların her birinin merkezinde, oosit olarak da bilinen olgunlaşmamış bir yumurta bulunur. Folikül, yumurtlamaya hazır olana kadar aylar boyunca büyür. Bu noktada bunlar sıvı içerir ve adet döngüsünü etkileyen hormonları salgılar. Yumurtalıklar, sadece aktive edilmeyi bekleyen bu olgunlaşmamış foliküllerin çoğunu içerir - aslında, gerçekte gerekenden çok daha fazla folikül. Foliküller büyüdükçe ve bazıları yumurtlama için seçildikçe çoğu kaybolur. Gergedanlar menopoza girmez ve bu nedenle yaşlı hayvanların yumurtalıklarında hala küçük foliküller bulunur. Amacımız bunları laboratuvarda ölen bir gergedanın yumurtalık dokusundan büyütmek. Bir kültür kabında yetiştirebileceğimiz folikül sayısını en üst düzeye çıkaran teknikler deniyoruz. Gergedan yumurtalıklarının tüm potansiyelinden yararlanarak, mümkün olduğunca çok yumurta yetiştirmeyi hedefliyoruz. Yöntemimizi, güneydeki beyaz, Hintli ve siyah gergedanlar dahil olmak üzere farklı gergedan türlerinden alınan yumurtalık dokusunu kullanarak geliştiriyoruz. Tüm gergedan türleri ya tehdit altında ya da nesli tükenmekte olduğundan, bu teknoloji nadir bulunan Javan ve Sumatra gergedanları da dahil olmak üzere kuzey beyazından daha fazla türe yardımcı olabilir. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi, Birleşik Krallık'ta laboratuvar araştırması için çok fazla gergedan yumurtalık yoktur. Afrika'daki tehdit altındaki veya nesli tükenmekte olan türlerden dokuları zamanında İngiltere'ye göndermek, birçok yasal engel ve evrak yığınları nedeniyle imkansızdır. Hayvanat bahçeleri, vahşi yaşam parkları ve araştırma enstitüleri arasındaki işbirliği, bu değerli yumurtalık dokusunu elde etmemizi sağlamak için burada büyük önem taşıyor. Bu tekniği geliştirerek kazandığımız deneyim ve bilgi, diğer türler için koruma çabalarında bile faydalı olabilir. Diğer nesli tükenmekte olan türlerin yumurtalık dokusunu ve spermini dondurarak ve laboratuvarlarda folikül yetiştirmek için yöntemler geliştirerek, Dünya'nın en ikonik vahşi yaşamının bazılarının daha fazla kaybını önleyebilir ve biyolojik çeşitlilik bakımından zengin ekosistemleri canlandırabiliriz. Ruth AppeltantPostdoctoral Researcher in the Conservation of Endangered Species, University of OxfordSuzannah WilliamsAssociate Professor in Ovarian Physiology, Lead for Ovarian Cryopreservation and Fertility Preservation Research, Lead of Rhino Fertility Project, University of Oxford