Adana Ekoloji Platformunun Çağrısı: “Adana çöplük değil. Avrupa’nın kirini yakacak, halkımızın sağlığını riske atacak hiçbir şirket, hiçbir devlet politikası kabul edilemez.”
Yaşar Gökoğlu tarafından okunan metinde yer alan açıklamalar şöyle:
-
“Avrupa’dan ‘plastik atık ithalatı’ adıyla Adana’ya getirilen çöpler yakılıyor.”
-
“21 Eylül 2025 Pazar günü, Küçükdikili’de 50 bin ton plastik çöp yakıldı. Yangın bir buçuk gün sürdü ve yoğun duman Adana’nın her tarafından görüldü.”
-
“Adana Büyükşehir İtfaiyesi 40 araçla yangını söndürmeye çalıştı.”
-
“Bu ilk defa olmuyordu, daha önceleri de onlarca defa plastik çöpler yakılmıştı.”
-
“Avrupa’dan getirilen çöplerin Adana’da yakılması daha ne kadar devam edecek?”
-
“Adana Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Müdürlüğü yangın raporunu ne zaman kamuoyuna duyuracak?”
-
“Belediye hukuk bürosu bu yangın hakkında ne zaman savcılığa suç duyurusunda bulunacak?”
-
“Plastik çöpleri yakan işletmeye verilen çalışma lisansı ne zaman iptal edilecek?”
-
“Plastik çöp işini yapan şirketler para kazansın diye, havamızın, suyumuzun, toprağımızın zehirlenmesine yetkililer daha ne kadar seyirci kalacaklar?”
-
“Plastik çöp ithalatı ne zaman yasaklanacak?”
-
“Türkiye’ye plastik çöplerini gönderen, başta İngiltere olmak üzere Avrupa ülkeleri bu yaptıkları kötülük için ne zaman utanç duyacaklar?”
-
“Adanalılar bu soruların cevabını bekliyor.”
Olayın Arka Planı
Platformun açıklamasına göre, 21 Eylül 2025 günü Adana’nın Küçükdikili bölgesinde yaklaşık 50 bin ton plastik atık ateşe verildi. Yangın 36 saatten fazla sürdü, gökyüzüne yükselen yoğun siyah duman kent merkezinden dahi görüldü.
İtfaiye 40 araçla müdahale etti, ancak plastik ve kimyasal içeren atıkların yanması nedeniyle ortaya çıkan toksik gazlar bölge halkı tarafından solundu.
Platform, bunun tesadüfi bir yangın değil, süreklileşmiş bir atık bertaraf yöntemi olduğunu vurguluyor:
“Bu ilk defa olmuyor. Daha önce defalarca aynı bölgede ve farklı tesislerde plastik çöpler yakıldı.”
Neden Adana?
Birçok çevre örgütünün raporu son yıllarda aynı noktaya işaret ediyor:
✔ Adana, Avrupa’dan gönderilen plastik atıkların ana varış noktası
✔ Atıkların büyük kısmı geri dönüşmüyor, yakılıyor ya da doğaya bırakılıyor
✔ Denetimsiz, ruhsatsız veya “geri dönüşüm” adı altında çalışan tesisler bölgede yaygın
Halk Sağlığı Riskleri
Plastik atıkların yakılması sonucunda:
-
Kanserojen dioksin ve furanlar,
-
Zehirli ağır metal buharları,
-
Solunum hastalıklarına yol açan PM2.5 ve PM10 partikülleri havaya karışıyor.
Bu maddeler:
-
Akciğer hastalıkları,
-
Kalp-damar sorunları,
-
Gebelikte risk artışı,
-
Çocuklarda solunum bozuklukları ile ilişkilendiriliyor.
Uluslararası Bilimsel ve İnsan Hakları Raporları
Bu konu sadece yerel bir çevre skandalı değil; son yıllarda uluslararası bilimsel çalışmalara da konu oldu.
1) Human Rights Watch (2022) – “It’s As If They’re Poisoning Us”
-
Türkiye’de plastik atık geri dönüşüm süreçlerinin halk sağlığı üzerindeki etkilerini inceliyor.
-
Raporun özellikle Adana bölümünde,
-
gece yakmaları,
-
ağır kimyasal kokuları,
-
çocukların maruz kalma riskleri anlatılıyor.
-
-
Birçok mahalle sakini kronik öksürük, nefes darlığı ve cilt problemleri rapor ediyor.
2) Nicholas Institute for Environmental Policy Solutions – Plastic Pollution Country Profile: Turkey
-
Türkiye’nin plastik atık ithalatında Avrupa’nın ilk üç destinasyonundan biri olduğunu gösteriyor.
-
İthal edilen plastiklerin önemli kısmının geri dönüşmediğini, yanarak yok edildiğini belirtiyor.
3) Environmental Justice Atlas (EJAtlas) – Adana Plastik Atık Yakma Dosyası
-
Adana’daki yasadışı yakma olayları belgeleniyor.
-
Uydu görüntüleri, fotoğraflar ve saha gözlemleri raporda yer alıyor.
-
Yerel halk ve işçilerin sağlık şikayetlerine yer veriliyor.
4) Environmental Health News (EHN) – “Turkey’s Zero Waste Pledge Masked a Growing Plastic Crisis”
-
Türkiye’nin “Sıfır Atık” retoriğine rağmen plastik ithalatının arttığını,
-
En büyük yükün Adana ve çevresine bindiğini anlatıyor.
Çevresel ve Hukuksal Boyut
-
Türkiye’nin plastik atık yönetiminde ciddi sorunlar bulunduğu uzmanlarca belirtilmektedir. Örneğin, Greenpeace Mediterranean ve diğer kuruluşların raporlarına göre, Türkiye son yıllarda Avrupa’dan ithal edilen plastik atıkların başlıca alıcısı konumuna geçmiştir. ecostar+3Bianet+3Global Initiative+3
-
Bu durumun özellikle güneydeki il ve ilçelerde — örneğin Adana’da — yoğunlaştığı, atıkların toplanması, bertaraf edilmesi veya geri dönüşümü süreçlerinde şeffaflık ve denetim eksikliği olduğu tespit edilmiştir. Human Rights Watch+3ejatlas.org+3EHN+3
-
Ayrıca, plastik atıkların yakılması veya uygunsuz bertaraf edilmesi sonucunda hava, toprak ve su kirliliği ortaya çıkmakta; bunun da sağlık açısından önemli riskler barındırdığı bildirilmiştir. EHN+2Bianet+2
-
Hukuksal olarak, atık ithalatı, lisanslandırma, denetim ve halk sağlığı açısından kamu kurumları nezdinde ciddi sorular gündemdedir: rapor ne zaman açıklanacak? İlgili lisans iptalleri yapılacak mı? Yetkililer seyirci kalmaya devam mı edecek? Bu sorular metinde öne çıkmaktadır.
Adana Açısından Öne Çıkan Zorluklar
-
Adana’nın bu tür ithal atıklar açısından “varış noktası” olarak öne çıktığı, bu bölgede plastik atıkların yoğunlaştığı ve bertarafının yeterli denetim ve altyapı olmadan yapıldığına dair bulgular vardır. ecostar+1
-
Bu durum, çevre adaleti açısından da ele alınmalıdır: yerel halkın sağlığı ve yaşam alanı ile uluslararası atık ticareti arasındaki ilişki hassas bir konudur.
-
Yakılan atık miktarı, ilçede meydana gelen yangın süreci, itfaiyenin müdahalesi ve halkın gözlemleri bu olayın boyutunun büyük olduğunu göstermektedir.
Talep Edilen Sorular ve Beklentiler
-
İlgili kurumların (Örneğin: Adana Büyükşehir Belediyesi, itfaiye müdürlüğü, belediye hukuk bürosu, Çevre Bakanlığı) yürüttüğü soruşturmanın ve hazırlanan raporun ne zaman açıklanacağı;
-
Atık ithaliyle bağlı çalışan şirketlerin lisanslarının incelemeye alınıp alınmayacağı ve gerekli gördüğünde iptal edilip edilmeyeceği;
-
Çöplerin ithaline ilişkin mevzuatın denetimi ve ihlallerin takibi konusunda yapılacak çalışmalar;
-
Avrupa ülkelerinden gelen atıkların Türkiye’de, özellikle Adana’da bertaraf edilmesinin hukuki, çevresel ve etik boyutlarının değerlendirilmesi.
Uluslararası Makale/ Araştırma
Aşağıda bu konuya ilişkin önemli uluslararası yayınlardan birisi yer almaktadır:
-
Human Rights Watch – “It’s as If They’re Poisoning Us”: The Health Impacts of Plastic Recycling in Turkey. Bu çalışma Türkiye’de, özellikle Adana ve İstanbul’da plastik atık geri dönüşüm süreçlerinin sağlık ve çevre üzerindeki etkilerine odaklanmaktadır. Human Rights Watch+1
-
Ayrıca, “Plastic Pollution Policy Country Profile: Turkey” (Nicholas Institute for Environmental Policy Solutions, 2022) adlı rapor, Türkiye’nin plastik atık ithalatı ve yönetimi üzerine ulusal düzeyde politika analizleri sunmaktadır. nicholasinstitute.duke.edu+1