Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Cuma günü yayınladığı bir raporda, su kıtlığının yaşandığı bölgelerde talebin artmasıyla tatlı su kaynakları üzerindeki baskının da arttığını belirtti.
FAO verilerine göre küresel su kıtlığı derinleşirken, kişi başına düşen yenilenebilir su miktarı son on yılda yüzde 7 oranında azaldı. Roma – Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) yayımladığı 2025 AQUASTAT Su Veri Özeti, halihazırda kıt olan tatlı su kaynakları üzerindeki baskının birçok bölgede giderek arttığını ortaya koyuyor.
Bu güncelleme, su kaynaklarının mevcudiyeti ve kullanımındaki değişimleri küresel ölçekte ele alarak, 2024 AQUASTAT döngüsü kapsamında bildirilen sulama, verimlilik ve su stresiyle ilgili yeni verileri sunuyor. Yenilenebilir su; buharlaşma, yoğunlaşma ve yağışı kapsayan hidrolojik döngü yoluyla doğal olarak yenilenen tatlı su kaynaklarını ifade ediyor.
Son veriler, özellikle Kuzey Afrika ve Batı Asya’nın son derece sınırlı tatlı su kaynaklarıyla yaşamını sürdürmeye çalıştığını gösteriyor. Kuveyt ve Katar gibi ülkeler, kişi başına düşen yenilenebilir su miktarı açısından dünya genelinde en alt sıralarda yer alıyor.
Birçok bölgede tatlı su çekimlerinin artması, zaten baskı altında bulunan nehir havzaları ve yeraltı su kaynakları üzerindeki yükü daha da ağırlaştırdı. Tarım sektörü, küresel ölçekte en büyük su kullanıcısı olmayı sürdürürken, birçok bölgede toplam su çekimlerinin yüzde 72’sini oluşturuyor.
Su kullanımındaki bölgesel eğilimler
Özet rapor, su kaynaklarının mevcudiyeti ve talebinin bölgeler arasında nasıl farklılaştığını açık örneklerle ortaya koyuyor. Kuzey Afrika’da kişi başına düşen tatlı su miktarı küresel ölçekte en düşük seviyelerde kalmaya devam ederken, su çekimleri son 10 yılda yüzde 16 arttı. Batı Asya’da ise hızlı nüfus artışı ve artan tarımsal talep, sınırlı kaynaklar üzerindeki baskıyı daha da yoğunlaştırıyor. Buna karşılık, nispeten daha zengin su kaynaklarına sahip bazı bölgelerde, özellikle kentleşme ve sulama tarımının yaygınlaştığı alanlarda, sektörler arasında artan bir rekabet dikkat çekiyor.
Veriler, sulama uygulamaları ve su kullanım verimliliğinde bölgeler arasında ciddi farklılıklar bulunduğunu da gösteriyor. Latin Amerika ve Asya’nın bazı kesimlerinde sulama, tarımsal üretimin önemli bir bölümünü desteklerken, Sahra Altı Afrika’da sulanan tarım arazileri toplam ekili alanın yalnızca küçük bir kısmını oluşturuyor. Bu durum, su altyapısına erişimdeki kalıcı eşitsizlikleri gözler önüne seriyor. Rapora göre, bazı bölgelerde su kullanım verimliliği artmış olsa da, su çekimlerinin yenilenebilir kaynakları düzenli olarak aştığı ülkelerde su kıtlığı düzeyi yüksek ya da çok yüksek seyretmeye devam ediyor.
Rapor, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi (SKH) 6.4 kapsamında izlenen su kullanım verimliliği ve su stresi göstergelerine ilişkin güncellenmiş veriler de sunuyor. Genel olarak verimlilikte iyileşmeler kaydedilse de, yüksek stres seviyeleri suyun sürdürülebilir biçimde yönetilmesi ve artan taleplere karşı dayanıklılığın güçlendirilmesi için daha kapsamlı ve sürekli çabalara ihtiyaç olduğunu gösteriyor.
AQUASTAT nedir, veriler nasıl toplanıyor?
AQUASTAT, FAO’nun su ve tarım alanındaki küresel bilgi sistemidir. Su kaynakları, su kullanımı, sulama ve verimlilik konularında uluslararası düzeyde karşılaştırılabilir veriler sunar. Aynı zamanda küresel eğilimlerin ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin 6.4.1 ve 6.4.2 göstergelerinin izlenmesinde temel bir referans niteliği taşır.
AQUASTAT, FAO’nun 1 Aralık’ta yayımlanan amiral gemisi raporu “Dünya Tarım Arazileri ve Su Kaynaklarının Durumu” (SOLAW) için de önemli bir veri kaynağıdır. Veriler, doğrudan ulusal kurumlar tarafından sağlanır. FAO, her yıl hükümetlerce görevlendirilen irtibat noktalarının doldurduğu “Su ve Tarım” anketi aracılığıyla bilgi toplar; bu süreç her beş yılda bir daha ayrıntılı incelemelerle desteklenir. Toplanan tüm veriler, doğruluk, tutarlılık ve zaman içinde karşılaştırılabilirliği sağlamak amacıyla FAO ile ülkeler arasında yürütülen yakın işbirliğiyle doğrulanır.
Bu çerçevede “yenilenebilir” kavramı, nehirler, göller ve yenilenebilir yeraltı suları aracılığıyla her yıl doğal olarak kendini yenileyen tatlı su miktarını ifade ediyor. 2025 AQUASTAT baskısı, erişimi artırmak ve kanıta dayalı planlamayı, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin izlenmesini ve sürdürülebilir su yönetimi konusunda uluslararası işbirliğini desteklemek amacıyla çevrimiçi olarak yayımlanıyor.
