En ölümcül plastik türlerinin balon parçaları, plastik poşetler ve kayıp balıkçılık gereçleri olduğu belirlendi.
Plastikler her yerde ve okyanuslar da bunun istisnası değil: Her yıl 11 milyon metrik ton plastik okyanuslara karışıyor ve bu kirlilik, en derin hendeklerden uzak Arktik adalarına kadar yayılıyor.
Deniz canlılarının plastik poşetleri ve diğer plastik atıkları yiyecek sanabildiğini uzun zamandır biliyoruz. Bugüne kadar tüm deniz memelisi ve deniz kuşu familyalarında, ayrıca tüm deniz kaplumbağası türlerinde plastik yutma vakaları kaydedildi; bu sayı toplamda yaklaşık 1.300 türe ulaşıyor.
Ayrıca plastik yutmanın yaban hayatı için ölümcül olabileceği de biliniyor. Yutulan makroplastikler — tek bir yönde beş milimetreden büyük plastik parçaları — bir hayvanın organlarını tıkayabilir, delebilir ya da sindirim sisteminde bükülmeye (torsiyon) yol açarak ölüme neden olabilir.
Ancak bu büyük plastiklerin yutulması ile hayvan ölümleri arasındaki ilişkiyi anlamak uzun süredir zorluk taşıyordu. Bu bağlantıyı incelemek amacıyla, Ocean Conservancy adlı kâr amacı gütmeyen kuruluşun ekibi olarak Toronto Üniversitesi, Alagoas Federal Üniversitesi ve Tazmanya Üniversitesi’nden uzmanlarla işbirliği yaparak şu basit görünen soruya yanıt aradık: Bir hayvanın ne kadar plastik yutması “çok fazla”dır?
Bu soru bizi, ölüm nedeni ve plastik yutma verileri bilinen 10.000’den fazla hayvan otopsisini — nekropsilerini — derlemeye yönelik kapsamlı bir çalışmaya yöneltti. Bu nekropsiler hakemli dergilerde yayımlanmış çalışmalarda, karaya vuran deniz canlılarına ilişkin veri tabanlarında ve iki özgün veri setinde rapor edilmişti.
Bulgularımız
Veri setimizde 31 memeli türü, 57 deniz kuşu türü ve tüm deniz kaplumbağası türleri yer aldı. Her bir grup için bağırsakta bulunan plastik miktarı ile ölüm olasılığı arasındaki ilişkiyi, hem plastik parça sayısı hem de plastik hacmi bakımından modelledik.
Sonuçlarımız oldukça kaygı verici.
İlk olarak, plastik tüketiminin tüm hayvan grupları arasında yaygın olduğunu gördük: Deniz kaplumbağalarının neredeyse yarısının, deniz kuşlarının üçte birinden fazlasının ve deniz memelilerinin sekizde birinin bağırsaklarında plastik bulunuyordu. Plastik yutan deniz kaplumbağalarının yaklaşık yüzde beşinin doğrudan bu nedenle öldüğü belirlendi — ki bu oran, yedi kaplumbağa türünün beşinin hâlihazırda tehlike altında olduğu göz önünde bulundurulduğunda özellikle dikkat çekicidir.
Bir caretta caretta deniz kaplumbağası için, bir hayvanın iki beyzbol topu hacminde plastik tüketmesi ölüm riskini aynı düzeye getiriyor. Liman muturu (harbour porpoise) için ise bir futbol topu hacminde plastik, vakaların yüzde 90’ında ölümle sonuçlanıyor.
Üçüncü olarak, tüm plastiklerin aynı derecede zararlı olmadığını bulduk. Ölümcül yutma eşiklerini modellediğimizde plastik parça sayısı ve plastik hacmini dikkate aldık, ancak plastik türünün de son derece önemli olduğunu gördük. Her tür plastik, gastrointestinal sistemi farklı biçimde etkiliyor.
Deniz kuşları için balon gibi kauçuk içerikli malzemeler en ölümcül olanlardı; yalnızca altı bezelye büyüklüğünde kauçuk parçacığının tüketilmesi bile ölümcül olabiliyor. Deniz memelileri için en büyük risk, “hayalet ağ” olarak bilinen kayıp balıkçılık gereçleriydi: Tenis topu büyüklüğünde yalnızca 28 parça, bir ispermeçet balinasını öldürmeye yetebiliyor.
Veri setimizde plastik yutan hayvanların neredeyse yarısı, Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından tehdit altında — yani hassas, tehlikede ya da kritik tehlikede — olarak sınıflandırılmış türlerdi.
Deniz yaşamını plastikten korumak
Okyanus canlılarını korumanın en etkili yolu, plastiklerin baştan okyanusa girmesini azaltmaktır. Hangi plastik türlerinin belirli deniz türleri için en ölümcül olduğunu tespit ederek, balonlar, misina ve plastik poşetler gibi en tehlikeli ürünlere yönelik yasaklar gibi hedefli önlemlere rehberlik edebiliriz.
Geçtiğimiz yıl Florida’da balonların kasıtlı olarak bırakılması yasaklandı; bu karar, veri setimizde de yoğun şekilde yer alan deniz kuşları ve deniz ineklerinin korunması açısından önemli sonuçlar doğurdu.
Bu araştırma ayrıca sahillerden, su yollarından ve okyanustan plastiklerin temizlenmesinin ve diğer kaldırma çalışmalarının potansiyel olarak ne kadar etkili olabileceğini de gösteriyor.
Ölümcül dozların modellenmesi, verilerimizin herkese açık erişime sunulması ve risk değerlendirme çalışmalarına yardımcı olacak yeni bir çerçevenin oluşturulmasıyla, bulgularımızın okyanuslardaki plastik tehlikesine karşı savunmasız türleri korumaya yönelik çözüm geliştirme çabalarını desteklemesini umuyoruz.
Anahtar Kelimeler:
· Plastik
· Kirlilik
· Kuşlar
· Deniz kaplumbağaları
· Okyanus kirliliği
· Plastik kirliliği
· Deniz kuşları
· Okyanuslarda plastik
· Plastik yutma
