28 Mayıs tarihinde yapılacak seçim artık bir “REFERANDUM” niteliğindedir.
2010 ve 2017 yıllarında yapılan referandumlarla rejim değişikliği yaşanmış ve maalesef o dönem koşullarında bazı kesimler ve vatandaşlar bu durumu tam olarak kavrayamamıştır ancak bugün gelinen noktada uygulamalı olarak Türkiye’nin maalesef totaliter bir rejime evrildiği açıkça görülmektedir.
Seçimler bilindiği üzere iki temel aşamadan oluşur.
Birincisi PROPAGANDA FAALİYETLERİ dediğimiz, siyasi partilerin ve adayların temel projeleri ile seçimden sonra oluşturacakları yönetsel biçimi halka anlatarak oy toplama, seçmen ve yandaş artırma çalışmaları,
İkincisi ise seçim günü oy kullananların iradelerinin sonuçlara doğru yansıması için SEÇİM GÜVENLİĞİ çalışmaları.
Maalesef son dönemde ülkemiz seçimlerin temeli olması gereken seçimden sonra seçileceklerin temel proje, yönetecekleri biçim ve çözüm önerilerinden çok iş seçim güvenliği konusuna odaklanmıştır.
SEÇİMLERİN TEMEL KANUNU
Bu noktada da temel bazı konuları paylaşma gereksinimi doğmaktadır. Öncelikle ülkemizde seçimler 298 Sayılı “Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun” çerçevesinde yapılmaktadır.
298 Sayılı seçimlerin temel kanunu açıktır:
MADDE 1 - Özel kanunlarına göre yapılacak Cumhurbaşkanı, milletvekili, il genel meclisi üyeliği, belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, muhtarlık, ihtiyar meclisi üyeliği, ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde ve Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların halk oyuna sunulmasında bu Kanun hükümleri uygulanır.
MADDE 10- Ankara’da bir Yüksek Seçim Kurulu, her seçim çevresinde bir il seçim kurulu, her ilçede bir ilçe seçim kurulu ve seçim bölgelerine konulacak her sandık için bir sandık kurulu bulunur. Yurt dışında bulunan vatandaşların oy kullanmalarıyla ilgili seçim işlerini yönetmek üzere Ankara İl Seçim Kuruluna bağlı Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu oluşturulur. İhtiyaç duyulması halinde birden fazla yurt dışı ilçe seçim kurulu teşkil edilebilir.
Yüksek Seçim Kurulu’ndan başlayarak il ve ilçe seçim kurulları hakimlerden oluşur, ilçe seçim kurullarında memur üyelerde vardır ve bu kurullara temsilci verme ve gönderme hakkı siyasi partilerindir.
Sandık kurullarına da temsilci verme hakkı siyasi partilerindir.
TÜRKİYEDE SEÇİM NASIL İŞLİYOR?
1. AŞAMA SANDIK KURULU
Oluşumu;
1 MEMUR ÜYE BAŞKAN VE 2 MEMUR ÜYE BU ÜYELER İLÇE SEÇİM KURULU TARAFINDAN ATANIR
5 SİYASİ PARTİ TEMSİLCİSİ SİYASİ PARTİLER TARAFINDAN BİLDİRİLİR
Seçim işlerinde en küçük birim sandık kuruludur, oy kullanılması, oyların sayılması ve sonuç tutanağına bağlanması bu kurul tarafından gerçekleştirilir. Bu noktada en önemli noktalar sabah da sandık kurulu oluşurken siyasi parti temsilcisinin yemin edilene kadar gelmiş olması ve kurulda yerini almış olması gerekmektedir. Seçim sürecinde oy kullanma işleminin yasalara uygun olarak yapılması, oy kullananların kimliklerinin kontrolünün sağlanması ve en önemlisi de sayım sırasında hata ve hile yapılmasını önlemek doğru tutanak hazırlanması sağlamak ve ıslak imzalı tutanağın bir örneğini alarak bağlı bulunduğu siyasi partinin ilçe başkanlığına ulaştırmaktır.
2. AŞAMA İLÇE SEÇİM KURULU
Oluşumu;
1 HAKİM BAŞKAN 2 MEMUR ÜYE
5 SİYASİ PARTİ TEMSİLCİSİ SİYASİ PARTİLER TARAFINDAN ATANMAKTADIR
İlçedeki tüm sandık kurullarının sandık sonuç tutanaklarını toplar, sisteme veri girişlerini gerçekleştirir, itirazları değerlendirir, itirazlar üzerine karar verir ve ilçe sonuç tutanağını (birleştirme tutanağı) il seçim kuruluna gönderir.
En önemli seçim güvenliği noktalarından birisidir, veri girişi sırasında kaydırma ve hatalı girişler olabilir ve burada yapılacak kaydırma ve giriş hataları ilçenin nüfus yoğunluğuna göre çok sayıda seçmen iradesinin yanlış yansımasına yol açabilir.
Burada da itiraz hakkı, siyasi parti ilçe başkanına, ilçe seçim kurulundaki siyasi parti üyesine, Adaylara ve siyasi parti tarafından seçimden önce atanmış olan ilçe seçim kurulunda itiraza yetkili kişilere aittir.
3. AŞAMA İL SEÇİM KURULU
Oluşumu;
3 HAKİMDEN OLUŞUR EN KIDEMLİ ÜYE BAŞKANDIR
SİYASİ PARTİLERİN GÖZLEMCİ ÜYELERİ BULUNUR
İldeki tüm ilçelerin sonuç (birleştirme) tutanaklarını alır, ilçe seçim kurullarına yapılan itirazların kararlarına karşı yapılan itirazları değerlendirir, karara bağlar, Tüm ilçelerden gelen sonuç tutanaklarını birleştirir ve ile sonuç (birleştirme) tutanağını düzenleyerek Yüksek Seçim Kuruluna gönderir.
4. AŞAMA YÜKSEK SEÇİM KURULU
Oluşumu;
11 YÜKSEK HAKİM ÜYE VE 5 SİYASİ PARTİ TEMSİLCİSİNDEN OLUŞUR
Tüm illerden gelen sonuç (birleştirme) tutanaklarını birleştirir ve Türkiye Seçim sonucunu belirler. İl seçim kurulu kararlarına ve diğer seçimlerle ilgili tüm itirazlarda son yetkili itiraz mercii olarak karar bağlar.
SİYASİ PARTİ ÜYESİ OLMAK ZORUNDA DEĞİLSİNİZ AMA!
Mevcut siyasi partiler size hitap etmiyor veya sizi tatmin etmiyor olabilir, ya da sizin görüşlerinizi yansıtamıyor olabilir, adaylar da tam olarak sizin görüşlerinize uygun olmayabilir ancak unutmayalım ki insanlığın gelebildiği en üst yönetsel biçim parlamenter demokrasi ve hukuk devletidir ve hukuk devletinde de yaşam yasalarla belirlenmektedir.
- Eğer bir tıp fakültesinde eğitiminizi tamamladığınıza dair diplomanız yoksa doktorluk mesleğini yapamazsınız.
- Eğer ustalık belgeleriniz ve ruhsatınız yoksa fırın açamaz ve ekmek üretemezsiniz,
- Eğer gerekli belgeleriniz yoksa sigorta eksperliği yapamazsınız,
Mevcut yasal sistemde eğer bir siyasi parti ile iletişim ve kollektif çalışma içerisinde olmazsanız seçim güvenliği konusunda yapacaklarınız sınırlı olacaktır.
NASIL OLUR BU SEÇİM GÜVENLİĞİ
Seçim güvenliği işinin özü bütünsel kontroldür. Tüm oyları kontrol edemediğiniz veya kontrol ettiğiniz oylardaki yanlışlıklara süresinde itiraz edemediğiniz takdirde çabanız sadece sizin oy kullandığınız sandıkla sınırlı olacaktır.
Peki bütünsel kontrol nedir?
Sistemin tamamını kontrol edebilen bir siyasi partide görev almadığınız takdirde sonuca etkili bir değer yaratamazsınız.
Uzun yıllardır il ve ilçe kurullarında yer almış, yönetsel görevler yerine getirmiş birisi olarak şunu söyleyebilirim ki;
Tabii ki sandığınızı YSK verilerinden kontrol etmeniz önemli ve değerlidir ama seçim zamanları çok kaotik ortamlardır ve pek çok kimse sistemin bütünü bilmez bir halde ortada bir çaba koymaya çalışır ancak seçimlerin tam kontrolü ancak sistemli ve kolektif bir çalışma ile kontrol sağlanabilecek bir süreçtir.
O ZAMAN MÜŞAHİT OLMALIYIZ!
Bugün itibarıyla bütün kurullarda üyelikler ve görevliler belirlendi, zaten siyasi partiler bu çalışmaları aylardır yürütüyor ve hazırlık yapıyor bu nedenle sizin bu aşamada alabileceğiniz temel görev müşahitlik görevidir.
NEDİR BU MÜŞAHİTLİK?
298 sayılı yasa;
Madde 25 - Sandık başı işlemlerini takip etmek üzere, siyasi partiler ve bağımsız adaylar, birer müşahit gönderebilirler.
Hükmüne göre müşahidi de siyasi partiler verebilir.
Gönüllü takip yapan bütün gruplarında seçimleri takip edebilmesi ancak siyasi partilerden müşahit kartı alabilmesi gerekmektedir.
Başvuracağınız siyasi parti tarafından size adınızın ve görev yapacağınız sandığın yazılı olduğu bir müşahit kartı verilir ve ayrıca görev yapacağınız kuruldaki o siyasi partinin ve ittifakları varsa onlarla da iletişim kurarak tanışmanız gerekmektedir. Eğer bir okuldaki sandıkta görev yapacaksanız o okulda da okul sorumlusu kat görevlileri, veri girişçisi ile okulun hukuk sorumlusu avukat vardır bunlarla da iletişim kurmak gerekmektedir.
MÜŞAHİT NE YAPAR YA DA YAPMALI?
1-SANDIK KURULUNUN OLUŞUMUNDA ORADA OLMALIDIR
Sabah saat 07:00 a kadar sandık kurulunun oluşması gerekmektedir. Bu saatten en az yarım saat önce (06:30) görev yerinde olmalı ve sandık kurulunun oluşumunda eğer sandık kurul üyelerinden gelmeyen olursa onun yerine görev almalıdır.
2-KURUL OLUŞTUKTAN SONRA
Sandık kurulu oluştuktan sonra ilk oylar verilinceye kadar hazırlık işlerinde orada olmalıdır. Oy verme düzeni oluşuncaya kadar pusula ve zarfların sayılması, mühürlenmesi hazırlanması gibi aşamaları takip etmelidir.
3-GÜN BOYU
Sandık başında bulunabilir, sandık kuruluna yardımcı iş ve işler yapabilir ancak sandık kurul üyesinin de ihtiyaçları olabilir, o ihtiyaçlarını karşılamak üzere çıktığında onun yerine geçmeli ve gün boyu onunla uyum içerisinde çalışmalıdır.
Gün boyu en önemli görevlerden biri oy kullanıcıların kimlik kontrollerinin sağlanmasıdır lütfen unutmayalım!
4-OY VERME İŞLEMİ BİTİNCE
En önemli ikinci süreç burada başlamaktadır. Kullanılan oyların tasnifi ve sayımı sürecinde çok dikkatli olmak gerekmektedir. Müşahit bu noktada çetele tutulması ve sandık kurul başkanın açtığı oy pusulalarının kontrolünde görev almalı ve çok dikkatli olmalıdır. Unutmayın Türkiye’de 192…… sandık var her sandıkta 3 oy yaklaşık yarım milyon oy eder!
5-MÜŞAHİT GÖREVLERİ HAKKINDA NEREDEN BİLGİ ALABİLİR
1- Görev aldığı siyasi partiden
2- https://www.ysk.gov.tr/ sitesini inceleyebilir
2- Yüksek Seçim Kurulu’nun 135 no’lu genelgesini okuyabilir (Yüksek seçim Kurulu’nun 2023/129 no’lu kararı ekinde yer almaktadır)
Avukat Remzi Ümit Atay
CHP Çukurova İlçe Başkanı
