- 'Bunker buster' nedir? Bir uzman ABD'nin İran'a ne attığını ve şimdi ne olabileceğini açıklıyor
- Bunker buster-Sığınak avcısı, askeri sığınaklar gibi sertleştirilmiş hedefleri veya derin yeraltına gömülü hedefleri delmek için tasarlanmış bir mühimmat türüdür.
Cumartesi gecesi yerel saatle geç saatlerde ABD, İran'ın Fordow, Natanz ve İsfahan'daki nükleer zenginleştirme tesislerine saldırılar düzenleyerek, İran ile İsrail arasındaki çatışmaya açıkça katıldığını gösterdi.
ABD, Natanz ve İsfahan'daki üslere 30 adet denizaltından fırlatılan füze fırlattığını, ayrıca Fordow ve Natanz'a bir düzineden fazla "sığınak delici" bomba attığını söylüyor.
Söz konusu bomba, yaklaşık 13,5 ton ağırlığında, son derece yıkıcı GBU-57 Massive Ordance Penetrator (MOP) adlı bombadır.
Saldırılar birçok soruyu gündeme getiriyor. Bu devasa bombalar ne? ABD neden çatışmaya dahil olmak zorunda hissetti? Ve bundan sonra, İran'ın nükleer hırsları için ne anlama geliyor?
'Bunker patlatıcılar' nedir ve neden kullanılır?
Sığınak deliciler, normal bombaların ulaşamayacağı, yerin derinliklerindeki sığınaklar gibi sıkı bir şekilde korunan tesisleri yok etmek için tasarlanmış silahlardır.
Bunker patlatıcılar patlamadan önce kendilerini toprağa gömmek üzere tasarlanmıştır. Bu, patlayıcı kuvvetin daha fazlasının havadan veya yüzeyden geçmek yerine toprağa nüfuz etmesini sağlar.
İran'ın Fordow, Natanz ve Isfahan'daki nükleer zenginleştirme tesisleri derin yeraltına inşa edilmiştir. Tahminler, örneğin Fordow'un yüzeyin 80 m altında olabileceğini ve takviyeli beton ve toprak katmanlarıyla kapatılabileceğini göstermektedir.
MOP nedir?
Bu özel operasyonda kullanılan bunker buster, ABD cephaneliğindeki en büyüğüdür. Nükleer silahları bir kenara bırakırsak, MOP dünyada bilinen en büyük bunker buster'dır.
Yaklaşık 13,5 ton ağırlığındaki MOP'un, doğru koşullarda yerin 60 metre altına kadar nüfuz edebildiği düşünülüyor. ABD'nin kaç tane bulundurduğu bilinmiyor ancak sayılarının az olduğu düşünülüyor (toplamda belki 20 civarı).
İran'da tam olarak kaç adet kullanıldığını da bilmiyoruz, ancak bazı raporlar 14 olduğunu söylüyor. Ancak bunların ABD MOP cephaneliğinin önemli bir kısmı olması muhtemel.
Peki bu kabiliyete neden sadece ABD sahip?
ABD, sığınak patlatma silahlarına sahip tek devlet değil. Ancak, MOP'un boyutu, onu taşımak ve bırakmak için çok özel bombardıman uçakları gerektirdiği anlamına geliyor.
Şu anda yalnızca B2 gizli bombardıman uçağı MOP'u konuşlandırabilir. Her B2 aynı anda en fazla iki MOP taşıyabilir. Amerika'nın 19 operasyonel B2'sinden yaklaşık yedisi İran operasyonunda kullanıldı.
C-130 Hercules gibi büyük nakliye uçaklarının MOP'u arka kargo kapılarından taşıyıp bırakacak şekilde modifiye edilip edilemeyeceği konusunda bazı değerlendirmeler yapıldı. Bu, diğer ülkelerin (İsrail dahil) MOP'u konuşlandırmasına izin verse de, şimdilik tamamen varsayımsaldır.
ABD (görünüşe göre) bunları İran'da neden kullandı?
Trump yönetimi, İran'ın nükleer silaha sahip olmasına sadece birkaç hafta kaldığını ve İran nükleer zenginleştirme tesislerini yok etmek için hemen harekete geçmesi gerektiğini iddia ediyor. Bu iddia, ABD istihbarat topluluğunun yayınlanmış değerlendirmeleriyle önemli ölçüde çelişiyor.
Ancak İsrail'in, Fordow, Natanz ve Isfahan'daki derinlere gömülü ve tahkim edilmiş zenginleştirme tesislerine zarar verebilecek yeterlilikte sığınak delici silahları bulunmuyor.
Sadece MOP bu işi yapabilirdi (nükleer silah kullanmak dışında). O zaman bile, yeraltı tesislerine yeterli hasarın verilmesini sağlamak için birden fazla MOP gerekli olurdu.
ABD bu sitelerin tamamen yok edildiğini iddia etti. Bunun doğru olup olmadığını kesin olarak söyleyemeyiz.
İran'ın ülkenin başka yerlerinde de beyan edilmemiş nükleer tesisleri olabilir.
İran'ın tepkisi
ABD'nin diplomatik kanallar aracılığıyla İran'a ulaşarak bu saldırının tek seferlik olduğunu ve rejim değişikliğine yönelik daha büyük bir projenin parçası olmadığını vurguladığı bildirildi. Önümüzdeki birkaç hafta içinde ne olacağını söylemek zor.
İran, İsrail'e veya bölgedeki ABD güçlerine karşı büyük saldırılarla misilleme yapabilir. Ayrıca Hürmüz Boğazı'ndaki nakliyeyi de kesintiye uğratabilir, bu da küresel petrol sevkiyatlarının büyük bir bölümünü etkileyecek ve derin ekonomik sonuçlar doğuracaktır.
Alternatif olarak, İran teslim olabilir ve nükleer programını sonlandırdığını göstermek için adımlar atabilir. Ancak, teslimiyet İran'ın nükleer hırslarının sonu anlamına gelmez.
Nükleer silahların değeri
Belki daha büyük bir endişe, saldırının İran'ın nükleer olma isteğini güçlendirecek olmasıdır. Nükleer silahlar olmadan İran, ABD'yi bugünkü saldırıyı caydıracak kadar tehdit edemedi.
İran diğer devletlerin kaderinden ders çıkarabilir. Ukrayna (ünlü) bir şekilde 1990'ların başında eski Sovyet nükleer silah stoklarını teslim etti. Rusya o zamandan beri 2014'te Kırım'ı ilhak etme ve 2022'de devam eden bir işgal başlatma cesaretini buldu. Irak ve Libya'daki Kaddafi rejimi gibi diğer potansiyel nükleer devletler de askeri müdahaleden zarar gördü.
Buna karşılık Kuzey Kore ilk nükleer silahını 2006 yılında başarıyla test etti. O tarihten bu yana Kuzey Kore'ye askeri müdahale konusunda ciddi bir değerlendirme yapılmadı.
İran'ın hala silah sınıfı uranyumun faydalı miktarlarını üretme yeteneği olabilir. Şimdi Hiroşima ve Nagazaki'de kullanılan bombalara benzer ölçekte nispeten küçük bir nükleer cihaz monte etmek için kendine zaman kazandırmayı hedefliyor olabilir.
ABD saldırılarından hangi tesis ve kaynakların sağ çıktığına bağlı olarak, saldırı muhtemelen İran rejiminin hayatta kalmasının tek yolunun nükleer silahlara sahip olmak olduğu düşüncesini pekiştirmiş olabilir.
Lecturer, School of Social Sciences, University of Tasmania
