Sırbistan ile Kosova arasındaki gerilim, bu hafta sonu Kosova polisinin bölgenin kuzeyindeki Sırpların çoğunlukta olduğu bölgelere baskın düzenleyerek yerel belediye binalarına el koymasının ardından yeniden alevlendi.
Bir tarafta Kosova polisi ve NATO liderliğindeki barış güçleri ile diğer tarafta yerel Sırplar arasında şiddetli çatışmalar yaşandı ve her iki taraftan çok sayıda kişi yaralandı.
Sırbistan, sınıra yakın konuşlanmış birliklerinin savaşa hazır olma durumunu artırdı ve Kosova'daki Sırplara yeniden saldırılması durumunda beklemeyeceği konusunda uyardı. Durum, Kosova'da 10.000'den fazla cana mal olan ve 1 milyondan fazla insanı evsiz bırakan 1998-99 ihtilafının yeniden başlamasına ilişkin korkuları yeniden alevlendirdi.
SIRBİSTAN VE KOSOVA NEDEN ANLAŞMAZ?
Kosova, daha önce Sırbistan'ın bir eyaleti olan, ağırlıklı olarak etnik Arnavut nüfuslu bir bölgedir. 2008 yılında bağımsızlığını ilan etti.
Sırbistan, Kosova'nın devletliğini tanımayı reddetti ve Kosova'da resmi bir kontrolü olmamasına rağmen hala Sırbistan'ın bir parçası olarak görüyor.
Kosova'nın bağımsızlığı ABD dahil yaklaşık 100 ülke tarafından tanındı. Rusya, Çin ve beş Avrupa Birliği ülkesi Sırbistan'ın yanında yer aldı. 1990'lardaki kanlı savaşların ardından yaşanan çıkmaz, gerilimin kaynamasına neden oldu ve Balkan bölgesinde tam bir istikrarın sağlanmasını engelledi.
EN SON ATEŞLEME NE HAKKINDA?
Sırpların çoğunluğu temsil ettiği kuzey Kosova'da geçen ay yapılan yerel seçimleri Sırpların boykot etmesinden sonra, yeni seçilen etnik Arnavut belediye başkanları geçtiğimiz Cuma günü Kosova çevik kuvvet polisinin yardımıyla görevlerine gittiler.
Sırplar onların binayı ele geçirmelerini engellemeye çalıştı, ancak polis onları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı.
Pazartesi günü, Sırpların belediye binaları önünde bir protesto düzenlemesi, Sırplar ile Kosovalı barış güçleri ve yerel polis arasında şiddetli çatışmalara yol açan gergin bir ayrılığı tetikledi.
Seçim boykotu, aralarında idari personel, hakimler ve polis memurlarının da bulunduğu bölgedeki Sırp yetkililerin Kasım 2022'de toplu istifasını izledi.
KOSOVA'DA ETNİK ÇATIŞMA NE KADAR DERİN?
Kosova konusundaki anlaşmazlık asırlıktır. Sırbistan, bölgeyi devletinin ve dininin kalbi olarak görüyor.
Çok sayıda ortaçağ Sırp Ortodoks Hıristiyan manastırı Kosova'dadır. Sırp milliyetçileri, orada Osmanlı Türklerine karşı 1389'da yapılan bir savaşı ulusal mücadelesinin bir sembolü olarak görüyorlar.
Kosova'nın çoğunluktaki etnik Arnavutları, Kosova'yı kendi ülkeleri olarak görüyor ve Sırbistan'ı işgal ve baskıyla suçluyor. Etnik Arnavut isyancılar, ülkeyi Sırp yönetiminden kurtarmak için 1998'de bir isyan başlattı.
Belgrad'ın acımasız tepkisi, 1999'da bir NATO müdahalesine yol açtı ve bu da Sırbistan'ı çekilmeye ve kontrolü uluslararası barış güçlerine bırakmaya zorladı.
BÖLGEDE DURUM NE?
Kosova hükümeti ile ağırlıklı olarak ülkenin kuzeyinde yaşayan ve Belgrad ile yakın bağları olan Sırplar arasında sürekli gerginlik var.
Merkezi hükümetin Sırpların çoğunlukta olduğu kuzeyde daha fazla kontrol sağlama girişimleri genellikle Sırpların direnişiyle karşılaşıyor.
Kuzeydeki ana şehir olan Mitrovica, etkin bir şekilde etnik Arnavut kısmı ve Sırpların elindeki kısım olarak ikiye ayrıldı ve iki taraf nadiren karışıyor. Ayrıca Kosova'nın güneyinde daha küçük Sırp nüfuslu yerleşim bölgeleri varken, on binlerce Kosovalı Sırp, 1999'da geri çekilen Sırp birlikleriyle birlikte kaçtıkları Orta Sırbistan'da yaşıyor.
ANLAŞMAZLIĞIN ÇÖZÜMÜNE YÖNELİK GİRİŞİMLER YAPILDI MI?
Savaş zamanı iki eski düşman arasında ortak bir zemin bulmak için sürekli uluslararası çabalar gösterildi, ancak şu ana kadar nihai kapsamlı bir anlaşma olmadı.
AB yetkilileri, Sırbistan ile Kosova arasındaki ilişkileri normalleştirme amaçlı müzakerelere arabuluculuk yaptı. Müzakereler sırasında çok sayıda anlaşmaya varıldı, ancak nadiren sahada uygulandı. Bazı alanlar, ülke içinde hareket özgürlüğünün getirilmesi gibi sonuçlar gördü.
İleriye dönük olarak sınır değişiklikleri ve arazi takasları için bir fikir ortaya atıldı, ancak bu, Balkanlar'daki diğer etnik açıdan karışık bölgelerde zincirleme bir reaksiyona yol açabileceği ve bölgede daha fazla soruna yol açabileceği korkusuyla birçok AB ülkesi tarafından reddedildi. 1990'larda kanlı savaşlar yaşadı.
ESAS OYUNCULAR KİMLERDİR?
Hem Kosova hem de Sırbistan, uzlaşmaya hazır olmadığını gösteren milliyetçi liderler tarafından yönetiliyor.
Kosova'da, Sırbistan'da eski bir öğrenci protesto lideri ve siyasi tutuklu olan Albin Kurti, hükümete liderlik ediyor ve AB arabuluculuğundaki müzakerelerde ana müzakereci konumunda. Ayrıca Kosova'nın Arnavutluk ile birleşmesinin ateşli bir destekçisi olarak biliniyordu ve Sırbistan ile herhangi bir uzlaşmaya karşı.
Sırbistan, Kosova'daki savaş sırasında enformasyon bakanı olan popülist Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic tarafından yönetiliyor. Eski aşırı milliyetçi, herhangi bir çözümün kalıcı olması için bir uzlaşma olması gerektiğinde ısrar ediyor ve ülkenin bir şey kazanmadığı sürece uzlaşmayacağını söylüyor.
SONRA NE OLUR?
Uluslararası yetkililer önümüzdeki aylarda müzakereleri hızlandırmayı ve bir çözüme ulaşmayı umuyorlar.
Her iki ülke de AB üyeliğine doğru ilerlemek istiyorsa ilişkileri normalleştirmeli. Hiçbir büyük atılım, uzun süreli istikrarsızlık, ekonomik düşüş ve sürekli çatışma potansiyeli anlamına gelmez.
Sırbistan'ın Kosova'ya herhangi bir askeri müdahalesi, orada konuşlanmış NATO barış güçleri ile bir çatışma anlamına gelir. Belgrad, Kosova'daki Sırpları kontrol ediyor ve Kosova, Sırbistan ile olan anlaşmazlığı çözmeden BM üyesi ve işleyen bir devlet olamaz.
