“Herkes sayılır. Veriler hayat kurtarır. Hukuki kimlik bir ayrıcalık değil, haktır.” – Armida Salsiah Alisjahbana, ESCAP Genel Sekreteri
Bangkok’ta düzenlenen Asya ve Pasifik’te Medeni Kayıt ve Hayati İstatistikler Üçüncü Bakanlar Konferansı sonunda, bölge ülkeleri 2030 yılına kadar tüm bireylerin doğum, ölüm ve diğer hayati olaylarının kayıt altına alınmasını sağlayacak kapsamlı bir taahhütte bulundu. Bu kararla birlikte, 2014 yılında başlatılan ve bugüne kadar milyonlarca insanın hukuki kimlik edinmesini sağlayan “CRVS On Yılı” (Civil Registration and Vital Statistics Decade) girişimi yeni bir aşamaya taşındı.
Milyonlar Hâlâ Kayıtdışı
2012’den bu yana bölge genelinde kayda değer ilerleme sağlandı: Beş yaş altı kayıt dışı çocukların sayısı 135 milyondan 51 milyona düştü. 2024 itibarıyla, 29 ülke doğumların %90’ından fazlasını, 30 ülke ise ölümlerin büyük bölümünü bir yıl içinde kayda geçiriyor.
Ancak hâlâ büyük boşluklar mevcut:
-
Her yıl 14 milyon çocuk doğum kaydı olmadan ilk yaş gününü kutluyor.
-
6,9 milyon ölüm ise hiç kayıt altına alınmadan gerçekleşiyor – özellikle kırsal ve uzak bölgelerde, sağlık kuruluşları dışında yaşanan ölümler bu oranın büyük kısmını oluşturuyor.
-
Ölüm nedenlerinin belgelendirilmesi ve kodlanması konusundaki eksiklikler, COVID-19 gibi küresel krizler sırasında etkili bir halk sağlığı yanıtı geliştirilmesini engelledi.
Kayıt Sadece Bir Rakam Değildir
Hayati kayıt sistemleri sadece istatistik değil; bireylerin temel hak ve hizmetlere erişiminin anahtarıdır:
-
Doğum belgesi olmadan sağlık, eğitim ve sosyal yardımlara ulaşmak zorlaşır.
-
Ölüm belgesi olmadan yakınlar miras, emeklilik gibi haklardan mahrum kalır.
Kadınlar, çocuklar ve kırsal bölgelerde yaşayanlar bu dışlanmadan en çok etkilenen grupların başında geliyor.
Yeni Bildirge: Dijital, Eşitlikçi ve Dayanıklı Sistemler İçin Çağrı
Konferans sonunda kabul edilen 2024 Bakanlar Bildirgesi, CRVS sistemlerinin kapsayıcı, dijital temelli ve krizlere dayanıklı hale getirilmesini hedefliyor.
Öne çıkan taahhütler:
-
Cinsiyet eşitliği temelinde kayıt süreçlerinin güçlendirilmesi
-
Kişisel verilerin yasal güvencelerle korunması
-
Acil durumlarda dahi kayıt hizmetlerinin kesintiye uğramaması
-
Sebebi bilinmeyen ölümler için sözlü otopsi yöntemlerinin yaygınlaştırılması
-
Sağlık çalışanlarının ve saha personelinin eğitim olanaklarının artırılması
-
Yerel toplumlara yönelik bilinçlendirme ve kayıt erişim kampanyalarının genişletilmesi
ESCAP Genel Sekreteri Alisjahbana'nın sözleriyle: “Bu hafta güçlü bir eylem çağrısıydı. En marjinalize edilmiş kesimlere ulaşan ülkelerin ilham verici örneklerine tanıklık ettik. Artık başladığımız işi tamamlamalıyız. Herkesi resmin içine almalı, her hayatın gerçekten sayıldığından emin olmalıyız.”
Daha fazla bilgi için:
Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (ESCAP)
https://www.unescap.org
