Serhat Eren ve Nevroz Uysal Aslan; Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Ankara Şubesi tarafından “Sincan Kadın Kapalı Hapishanesi Özelinde Şartlı Tahliye Hakları Elinden Alınan Kadın Mahpuslar” başlıklı Ekim 2023 tarihli raporunda Sincan Kadın Kapalı Cezaevi'nde 2021'den bu yana hiçbir siyasi hükümlünün şartlı tahliye hakkından yararlanmadığı ve 14 kadının cezaevlerinde kaldıkları süre 9 ila 15 ay arasında keyfi olarak uzatıldığı belirtilmektedir. Ayrıca eşitlik ilkesine ve ayrımcılık yasağına aykırı yasal düzenlemelerin ayrıntılı ele alındığı raporda; Sincan Cezaevi için “Sincan Kadın Kapalı Hapishanesinde pilot uygulama diyeceğimiz bir sürecin işletildiği” tespiti yapılmaktadır.
Bu nedenlerle, infazları yakılan ve aralarında ağır hasta mahpuslarında bulunduğu tutuklular için İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun Sincan cezaevlerinde gerçekleşen hak ihlalleri ile ilgili olarak acilen toplanmasını, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği Ankara Şubesi’nin Raporu’nda aktarılan hususların titizlikle incelenmesini, Komisyon bünyesinde bulunan Hükümlü ve Tutuklu Hakları Alt Komisyonu’nun Sincan cezaevinde incelemelerde bulunmak üzere acil bir ziyaret gerçekleştirmesini; öte yandan cezaevlerinin tamamına yayılan ve hükümlüler açısından önemli bir ihlal teşkil eden hukuksal süreçlerdeki sorunların çözümüne uygun yasal düzenlemelerin yapılmasının sağlanması için girişimlerde bulunulması adına Diyarbakır Milletvekili Serhat Eren ile birlikte Üyesi olduğumuz İnsan Haklarını İnceleme Komisyonuna yaptığımız başvuru ve konu hakkında TBMM Başkanlığına Adalet Bakanı Yılmaz TUNÇ tarafından cevaplandırması adına verilen soru önergesini şu şekildedir;
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Aşağıdaki sorularımın Adalet Bakanı Yılmaz TUNÇ tarafından Anayasa’nın 98’inci ve TBMM İçtüzüğünün 96’ncı ve 99’uncu maddeleri gereğince yazılı olarak cevaplandırılmasını arz ederim. 13/10/2023
Serhat EREN Nevroz Uysal Aslan
Diyarbakır Milletvekili Şırnak Milletvekili
Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Ankara Şubesi “Sincan Kadın Kapalı Hapishanesi Özelinde Şartlı Tahliye Hakları Elinden Alınan Kadın Mahpuslar” başlıklı Ekim 2023 tarihli raporunu açıkladı. Açıklanan rapora göre; Sincan Kadın Kapalı Cezaevi'nde 2021'den bu yana hiçbir siyasi hükümlünün şartlı tahliye hakkından yararlanmadığı ve 14 kadının cezaevlerinde kaldıkları süre 9 ila 15 ay arasında keyfi olarak uzatıldığı belirtilmektedir. Şartlı tahliye hakkından yararlandırılmama gerekçelerinin dayanaklarının da ayrıntılı bir şekilde ele alındığı raporda özetle; mahpuslar veya avukatları tarafından dosyaya kazandırılması istenen belgelerin getirilmediği, iddiaya konu disiplin cezaları ile ilgili kamera görüntülerinin incelenmesi taleplerinin konusuz bırakılarak gerekçesiz reddedildiği, iyi hale ilişkin olumsuz değerlendirme gerekçelerinin ise olmayan disiplin soruşturmalarına, kaldırılmış disiplin cezalarına, pişmanlık dayatmasına, açık soruşturma dosyalarına, somut dayanağı olmayan “toplumla bütünleşmeye hazır olmadığı” kanaatine dayandığı belirtilmektedir.
Cezaevi İdare ve Gözlem Kurulu'nun yetki alanı sadece iyi hal değerlendirmesi olmasına rağmen değerlendirmeyi şartlı salıvermeye ilişkin karar almak üzere yaptığı belirtilen raporda; Mukaddes Kubilay’ın toplam 9 ay olmak üzere 2 kez, Sabite Ekinci’nin toplamda 15 ay olmak üzere 3 kez, Rozerin Kurt’un toplamda 9 ay olmak üzere 2 kez, Jiyan Ateş’in toplamda 15 ay olmak üzere 5 kez, Nejla Yıldız’ın toplamda 15 ay olmak üzere 5 kez, Sedef Demir’in toplamda 15 ay olmak üzere 3 kez, Dilan Oynaş’ın toplamda 15 ay olmak üzere 3 kez, Özlem Demir’in toplamda 12 ay olmak üzere 2 kez, Sermin Demirdağ’ın toplamda 15 ay olmak üzere 3 kez, Nedime Yaklav’ın 3 kez şartlı tahliyelerinin engellendiği belirtilmektedir.
Bu bağlamda;
1- Anayasa m. 38'e göre "Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç içim konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. Suç ve ceza zamanaşımı ile ceza mahkûmiyetinin sonuçları konusunda da yukarıdaki fıkra uygulanır." İlgili hüküm AİHS madde 7 ve 5237 sayılı yasanın 2. maddesinde de açıkça düzenlenmesine rağmen mahpuslara neden lehe olan hükümler uygulanmamaktadır?
2- Türkiye cezaevlerinde İdare ve Gözlem Kurullarının aldığı kararlar nedeni ile tahliyesi ertelenen kaç mahpus vardır? Bu mahpuslardan kaçı adli kaçı siyasidir?
3- Sincan cezaevindeki İdare ve Gözlem Kurulu’nun mahpusları tahliye etmeme gerekçeleri hakkında açılmış herhangi bir soruşturma var mıdır? Yoksa rapora da konu olan olmayan disiplin soruşturmaları, kaldırılmış disiplin cezaları gibi gerekçeler hakkında bir soruşturma açmayı düşünüyor musunuz?
4- İdare ve Gözlem Kurullarının keyfi ve siyasi kararlarının önüne geçmek adına bir çalışmanız var mı?
5- “İdare ve Gözlem Kurullarının” AİHS ‘e ve Anayasa’ya aykırı kararları ile kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı ihlal edilen mahpuslar hakkında bir girişimde bulunacak mısınız?
İNSAN HAKLARINI İNCELEME KOMİSYONU BAŞKANLIĞINA
Cezaevlerinde yaşanan hak ihlalleri ve mahpusların maruz bırakıldıkları haksız infaz yakmalar her gün kamuoyuna yansımaktadır. Sivil toplum kuruluşları ve hukuk örgütleri tarafından hazırlanan raporlar, Türkiye cezaevlerinde; temel hakların askıya alındığını, keyfiliğin hâkim olduğunu, haksız uygulamaların ve hak ihlallerine ilişkin yeterli denetimin sağlanamadığını, keyfi ve hukuksuz infaz yakmaların sistematikleştiğini gözler önüne sermektedir.
Bu raporlardan biri de Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Ankara Şubesi tarafından “Sincan Kadın Kapalı Hapishanesi Özelinde Şartlı Tahliye Hakları Elinden Alınan Kadın Mahpuslar” başlıklı Ekim 2023 tarihli açıklanan raporudur. Birkaç gün önce kamuoyu ile paylaşılan raporda; Sincan Kadın Kapalı Cezaevi'nde 2021'den bu yana hiçbir siyasi hükümlünün şartlı tahliye hakkından yararlanmadığı ve 14 kadının cezaevlerinde kaldıkları süre 9 ila 15 ay arasında keyfi olarak uzatıldığı belirtilmektedir.
Raporda, “Sincan Kadın Kapalı Hapishanesinde Hukuka Aykırı Olarak Tahliyesi Engellenen Mahpuslar ve Engelleme Gerekçeleri” başlığı altında:
Yapılan başvurular, incelenen belgeler ve görüşmeler neticesinde Sincan Kadın Kapalı Hapishanesinde 9 Eylül 2023 tarihine kadar 14 kadın mahpusun koşullu salıverme tarihi gelmesine rağmen tahliye edilmediği anlaşılmıştır. Birçok mahpusun en az iki ya da üç kez şartlı tahliye tarihinin ertelendiği, olumsuz değerlendirmelere kopyala-yapıştır gerekçelerin hâkim olduğu, İnfaz Hâkimliği tarafından “Kurul değerlendirmesinin” bir karar olarak esas alındığı görülmüştür. Hanım Yıldırım ve Rojdan Erez’in bu 14 kişi arasında olan, şartlı tahliyesi ertelenen mahpuslardan olduğu ancak 09.09.2023 tarihinde hak ederek tahliye tarihlerinin gelmesi sayesinde tahliye edildikleri tespit edilmiştir. Şartlı tahliye hakkı engellenen diğer 12 kadın mahpus ise; Mukaddes Kubilay, Zeynep Han Bingöl, Rozerin Kurt, Sabite Ekinci, Jiyan Ateş, Özlem Demir, Sedef Demir, Nedime Yaklav, Nejla Yıldız, Dilan Oynaş, Berin Sarı, Sermin Demirdağ’dır. Değerlendirme yapabilmek için uygulama ve uygulama gerekçelerini inceleyecek olursak:
Mukaddes Kubilay’ın şartlı tahliye tarihi 04.08.2022 iken; 04.06.2022 tarihinde önce 3 ay daha sonra ise 6 ay olmak üzere 2 kez tahliyesi ertelenmiştir. Erteleme gerekçesi olarak mahpusun beraat ettiği dosyanın halen kesinleşmemiş olması, hakkında süren soruşturma dosyasının bulunması ve disiplin cezası bulunması gösterilmiştir. Oysa Mukaddes Kubilay’ın son erteleme kararına gerekçe olabilecek devam eden bir disiplin soruşturmasının ya da kaldırılmamış bir disiplin cezasının bulunmadığı öğrenilmiştir. İnfaz Hâkimliği kararında İdare ve Gözlem Kurulu kararı ile iyi halli olmadığına karar verildiği, şikâyet edilmediği, şikâyet edilmemesi halinde yerindelik denetimi yapılamayacağı, bu sebeple mevzuatta aranan şartları taşımadığından bahisle koşullu salıverilmemesine karar verildiği görülmüştür.
Yine Zeynep Han Bingöl hakkında 29.12.2021 tarihinde yapılan ilk değerlendirmede “iyi halli olduğu”na karar verilmesine rağmen; koşullu salıverme tarihi olan 22.07.2022 tarihinden bu yana yapılan değerlendirmelerle önce 3 ay, sonra 6 ay sonra tekrar 6 ay olmak üzere 3 kez şartlı tahliyesi ertelenmiştir. Gerekçe olarak ise; değerlendirme dönemindeyken örgütlü hareket ederek disiplin suçu işlediği öne sürülmüştür. Ancak Zeynep Han Bingöl hakkında devam eden bir disiplin soruşturması olmadığı öğrenilmiştir.
Sabite Ekinci’nin 3 ay, 6 ay ve 3. kez 6 ay olmak üzere 3, Rozerin Kurt’un önce 3 ay daha sonra 6 ay olmak üzere 2, Jiyan Ateş’in 5 defa 3’er ay olmak üzere, Nejla Yıldız’ın önce 3 ay, 6 ay ve sonra 6 ay olmak üzere 3, Sedef Demir’in 3 ay, 6 ay ve 3. kez 6 ay olmak üzere 3, Sermin Demirdağ’ın 3 ay, 6 ay ve 3. kez 6 ay olmak üzere şartlı tahliyesinin ertelendiği bilinmektedir. Berin Sarı’nın ise 2021 yılından bu yana 5 kez ertelenen tahliyesi sonucunda hak ederek tahliye tarihinin yaklaştığı ve 4 Kasım’da değerlendirmeye tabi olmaksızın tahliye edileceği anlaşılmıştır.
Dilan Oynaş’ın önce 2 ay ardından 6 ay ve 3. kez 6 ay olmak üzere 3 kez şartlı tahliyesinin ertelendiği, son erteleme gerekçesinde ise; kesinleşmemiş disiplin cezalarının, açık soruşturma dosyasının bulunması, ceza infaz kurumunda örgütten uzaklaşma ve işlediği suçtan pişmanlık içerisinde bulunduğuna dair herhangi bir beyanda ve davranışta bulunmadığı, hükümlünün daha önce iyi halli olmadığı, tüm bunlar birlikte değerlendirildiğinde; toplumla bütünleşmeye hazır olduğuna dair bir kanaat oluşmadığının değerlendirildiği anlaşılmıştır.
Özlem Demir’in şartlı tahliyesinin 11.01.2023’te 6 ay, 24.09.2023’te 6 ay daha uzatıldığı anlaşılmıştır. Dönem Değerlendirmesine “disiplin cezasına konu suç işleyerek disiplin cezası” aldığı gerekçe gösterilirmiştir. Özlem Demir Kurula çıktığında; İdare ve Gözlem Kurulunda Savcının da bulunması gerektiğini belirtmiş; ancak bu talep karşılanmamış ve bu talebin sorumlu kurum müdürü, gardiyan ve psikolog tarafından tepkiyle karşılandığını ifade etmiştir.
Nedime Yaklav’ın da şartlı tahliyesi 3 kez engellenmiştir. Yaklav, Son Kurul değerlendirmesinde Savcının bulunması için yazılı talepte bulunmasına rağmen Kurul, Savcı Başkanlığında toplanmamıştır. Ancak Kurul’un değerlendirme raporunda Savcı Başkanlığında toplandığı belirtilmiştir. Yine değerlendirme içeriğinde Nedime Yaklav’ın infazı süresince ceza infaz kurumunda düzen ve güvenlik amacıyla konulmuş kurallara uyum göstermediği, disiplin işlemine konu olaylara karıştığının kayıtların incelenmesinden anlaşıldığı iddia edilmesine rağmen kendisinin kaldırılmamış bir disiplin cezasının ya da disiplin soruşturmasının bulunmadığı anlaşılmıştır.” denilmektedir.
Ayrıca eşitlik ilkesine ve ayrımcılık yasağına aykırı yasal düzenlemelerin ayrıntılı ele alındığı raporda; Sincan cezaevi için “Sincan Kadın Kapalı Hapishanesinde pilot uygulama diyeceğimiz bir sürecin işletildiği” tespiti yapılmaktadır.
Bu nedenlerle, infazları yakılan ve aralarında ağır hasta mahpuslarında bulunduğu tutuklular için İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun Sincan cezaevlerinde gerçekleşen hak ihlalleri ile ilgili olarak acilen toplanmasını, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği Ankara Şubesi’nin Raporu’nda aktarılan hususların titizlikle incelenmesini, Komisyon bünyesinde bulunan Hükümlü ve Tutuklu Hakları Alt Komisyonu’nun Sincan cezaevinde incelemelerde bulunmak üzere acil bir ziyaret gerçekleştirmesini; öte yandan cezaevlerinin tamamına yayılan ve hükümlüler açısından önemli bir ihlal teşkil eden hukuksal süreçlerdeki sorunların çözümüne uygun yasal düzenlemelerin yapılmasının sağlanması için girişimlerde bulunulmasını, arz ve talep ediyoruz.13.10.2023
Nevroz Uysal ASLAN Serhat EREN
Şırnak Milletvekili Diyarbakır Milletvekili
Ek: Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Ankara Şubesi Ekim 2023 Raporu
