AFAD’ın Kahramanmaraş merkezli depremler için hazırladığı ön raporda, “Yönetmelik kurallarına uygun olarak yapılan binaların yıkılmadığı” vurgulandı.
İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı(AFAD) Deprem Dairesi Başkanlığı, “06 Şubat 2023 Kahramanmaraş (Pazarcık ve Elbistan) Depremleri Saha Çalışmaları Ön Değerlendirme Raporu” adıyla bir rapor yayınladı.
Raporda hangi depremin hangi illeri daha çok etkilediği konusunda, “Ülke tarihinde yaşanmış en yıkıcı deprem fırtınası olarak kayıtlara geçen bu iki ana şoka ait kuvvetli yer hareketi kayıtları, saha gözlemleri ve bölge halkından alınan bilgilerle göre ilk depremin Kahramanmaraş ve Hatay’da ikinci depremin ise özellikle Malatya’ da daha etin olduğunu söylemek mümkündür” ifadeleri yer aldı.
06.02.2023 günü, Türkiye saati ile 04:17'de ve 13:24’de sırası ile merkez üssü Pazarcık (Kahramanmaraş) ve Elbistan (Kahramanmaraş) olan Mw 7.7 ve Mw 7.6 büyüklüğünde iki deprem meydana gelmiştir. Birinci depremin (Pazarcık-Kahramanmaraş) dışmerkez koordinatı 37,236 K - 37,057 D, odak derinliği 8,6 km; ikinci depremin (Elbistan- Kahramanmaraş) dışmerkez koordinatı 37,239 K - 38,089 D, odak derinliği 7,0 km olarak hesaplanmıştır. Her iki deprem Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Gaziantep, Malatya, Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Şanlıurfa ve Elazığ’da çok şiddetli hissedilmiş can kaybı ve ağır hasara neden olmuştur. Deprem Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 11 ili içine alan 108.812km2 ’lik bir alanda etkili olmuştur (Şekil 1). Ülke tarihinde yaşanmış en yıkıcı deprem fırtınası olarak kayıtlara geçen bu iki ana şoka ait kuvvetli yer hareketi kayıtları, saha gözlemleri ve bölge halkından alınan bilgilerle göre ilk depremin Kahramanmaraş ve Hatay’ da ikinci depremin ise özellikle Malatya’ da daha etkin olduğunu söylemek mümkündür.
YÖNETMELİĞE UYGUN YAPILMAYAN BİNALAR YIKILDI
AFAD’ın raporunda en dikkat çeken tespit ise AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın depremde meydana gelen yıkımı “Kader planı”na bağlamasına rağmen yönetmelik kurallarına uygun yapılmayan binaların yıkıldığı, kurallara uygun yapılan binaların ise hasar görmediğinin vurgulanması oldu.
Raporda bu durum hakkında, “Ülkemizde meydana gelen yıkıcı depremler bizlere, yönetmelik kurallarına uygun olarak yapılan binaların yıkılmadığını, yönetmeliğe uygun yapılmayan binaların ise beklenenden daha fazla hasar gördüğünü veya yıkıldığını çok açık bir şekilde göstermiştir” ifadeleri kullanıldı.
“YUMUŞAK KAT” VURGUSU
AFAD’ın raporunda, binalarda meydana yıkım ve hasarlarda “Genellikle yapıların giriş katlarında giriş kat kolon boylarının sonraki kat kolon boylarına göre daha fazla olması durumu” şeklinde karşılaşıldığı tespitinde bulunulan “Yumuşak kat” uygulamasının etkili olduğu vurgulandı. Raporda, yumuşak kat uygulamasının komşu katlar arasında uygulanan kuvvete karşı direnç göstermede düzensizliğe yol açtığı ifade edildi.
KİRİŞ VE KOLONLARIN BİRLEŞİM BÖLGELERİNDE YETERSİZ MALZEME KULLANIMI
Rapora göre deprem bölgesindeki binalarda kiriş ve kolonların birleşim bölgelerinde yetersiz malzeme kullanıldı ve bu durum binalarda yıkıma ve ağır hasara neden oldu.
Raporda bu tespit şu ifadelerle dile getirildi: “Yapılan incelemelerde birleşim bölgelerindeki etriyelerin yetersiz ve boyuna donatıyı tutmayacak şekilde bağlantıların yapıldığı gözlemlenmiştir. Kolon, kiriş ve perdelerde düz donatının kullanıldığı, perdelerde çiroz kullanılmadığı, boyuna donatı boylarının kısa tutulduğu bu nedenle de birleşim bölgelerinde sıyrılmaların yaşandığı ve bu hassas bölgelerde iri çakıl ve tahta gibi yabancı unsurlara rastlanılması betonun gevrekliğini artırmaktadır. Kimi binalarda ısı ve ses yalıtımını sağlamak üzere döşeme kalınlıklarının çok fazla olduğu, kimi binalarda da geniş açıklıkları geçmek için asmolen döşeme sisteminin tercih edildiği görülmüştür. Her iki durumda da bina ağırlığı artmakta, binanın daha rijit olmasına neden olmakta ve güçlü kiriş zayıf kolon sistemlerine davetiye çıkarmakta ve ani yıkımlara neden olabilmektedir.”
DERE ÇAKILLARI
AFAD raporunda, yapılarda oluşan hasarların önemli bir nedeninin de dere ve denizden alınan düz yüzeyli çakılların kullanılması olduğuna işaret edildi. Raporda, “Yapılan incelemelerde, beton için kullanılan agrega granülometrisinin uygun ölçülerde olmadığı, dere kenarından ya da denizden doğrudan alınıp kullanılan düz yüzeyli çakılların kullanıldığı, betonun sulanmadığı için yandığı, gevrek kırılmaların çokça yaşandığı tespit edilmiştir” denildi.
KISA KOLON
Rapora göre yapılardaki yıkıma ve hasara neden olan bir diğer neden de kısa kolon uygulaması. Kısa kolon uygulamasının yapılarda neden olduğu hasar, “Kısa kolon, ülkemizde bant pencere uygulamaları ile sıklıkla rastladığımız ve depremlerde hasara neden olan bir durumdur. Betonarme bir bina tasarlanırken moment ve kesme kuvvetleri kolon ve perdelerle taşıtılır. Kısa kolona neden olan boşluklar kolonun ve perdenin boyunu kısaltır buda yapı elemanının kesme kapasitesinin daha düşmesine eğilme rijitliğini artırarak daha fazla zorlanarak hasar almasına ve hatta toptan göçmeye neden olabilir” ifadeleriyle dile getirildi.
UYARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Raporun sonuç bölümünde ise tespit edilen sorunlara yönelik uyarı ve çözüm önerilerine yer verildi. Raporda, binaların giriş katındaki ticarethaneler hakkında “Özellikle konut olarak inşa edilen binaların zemin katlarının ticarethane olarak kullanılacağı durumlarda, bu katların yumuşak kata neden olmayacak şekilde gerekli önlemlerin alınmasının önemi kesindir” denildi.
Raporda son olarak nitelikli işçiliğe vurgu yapılarak, “Donatı cinsinin seçimi (düz donatı) ve işçilikteki kusurlar, yer hareketi tarafından affedilmeyen başlıca olumsuzluk durumlarından biri olmuştur. Akredite edilmiş usta, kalfa ve inşaat işçilerinin yapı inşaatlarında çalıştırılması hususunun önemi tekrar gün yüzüne çıkmıştır” ifadelerine yer verildi.
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerine ait, AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan "Saha Çalışmaları Ön Değerlendirme Raporuna" aşağıdaki linkten ulaşılabilir.
https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Arazi_Onrapor_28022023_surum1_revize.pdf…
