Ankara – Anayasa Mahkemesi (AYM), engellilik oranı %90’ın altında olan bireylerin yalnızca aracı bizzat kullanabilecekleri durumda ÖTV istisnasından yararlanabileceğini öngören kuralı Anayasa’ya aykırı bularak iptal etti. İptal kararı, Resmî Gazete’de yayımlanmasının ardından dokuz ay sonra yürürlüğe girecek.

Kararın Kapsamı Ne?

Karar, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesindeki bir düzenlemeye ilişkin. İptal edilen hükme göre, engellilik oranı %90’ın altında olan bireylerin ÖTV muafiyetinden yararlanabilmesi için, aracı bizzat ve engelliliğine uygun özel tertibatla kullanabileceğini sağlık raporuyla belgelemesi gerekiyordu.

Bu durum, sürücü olamayacak fiziksel ve zihinsel engeli bulunan bireyleri, yasal ÖTV istisnasından otomatik olarak dışlıyordu.

Anayasa Mahkemesi Neden İptal Etti?

AYM;

Mahkeme’ye göre, sadece araç sürebilecek engellilere ÖTV muafiyeti tanınması, fiziksel veya zihinsel engeli nedeniyle araç süremeyen bireyleri ayrımcılığa uğratıyor. Bu bireylerin özel tertibatlı araçları aile bireyleri veya bakıcıları aracılığıyla kullanma ihtiyacı görmezden geliniyor.

AYM’nin Gerekçesi: "Toplumsal Uyum ve Hak Erişimi Esastır"

Kararda şu ifadelere yer verildi:

"Engellilik oranı %90’ın altında olmakla birlikte taşıt kullanma yeterliliği olmayan bireylerin ÖTV istisnasından yararlandırılmaması, sosyal devlet ilkesine ve eşitlik ilkesine aykırıdır."

"Kural, kişisel durumları gözetmeyerek devlete düşen pozitif yükümlülükleri yerine getirmemektedir."

Karar Ne Zaman Yürürlüğe Girecek?

Anayasa Mahkemesi, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından itibaren 9 ay sonra yürürlüğe girmesine hükmetti. Bu sürede, yeni yasal düzenlemenin yapılması bekleniyor.

Ne Değişecek?

  • Artık engellilik oranı %90’ın altında olup da araç kullanamayacak durumda olan bireyler, başkalarının kullanımı için aldıkları özel tertibatlı araçlar üzerinden de ÖTV muafiyetinden yararlanabilecek.

  • Bu karar, hem ayrımcılığı ortadan kaldırıyor hem de engellilere eşit hak erişimi sağlıyor.

Kamuoyunda Ne Konuşuluyor?

Engelli hakları savunucuları, kararı "gecikmiş ama yerinde" bulurken, yasa koyucuya da çağrı yapıyor:

"Meclis, bu iptal kararını dikkate alarak, engelli bireylerin haklarına tam erişimini sağlayacak kapsayıcı düzenlemeler yapmalı."


📌 Not:

Bu karar, özellikle engelli bireylerin erişilebilir ulaşım hakkı açısından önemli bir dönüm noktası olarak görülüyor. AYM, temel haklara aykırılık oluşturan sınırlayıcı hükümleri ortadan kaldırarak, engellilik temelli ayrımcılığı önleyici yönde önemli bir adım atmış oldu.

Engellilik Oranı %90’ın Altında Olan Malul ve Engellilerden Sadece Taşıtı Bizzat Kullanabileceklerin ÖTV İstisnasından Yararlanmasını Öngören Kurala İlişkin İtiraz Başvurusu Hakkında Karar

Anayasa Mahkemesi 22/4/2025 tarihinde E.2024/240 numaralı dosyada, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının 5228 sayılı Kanun’un 21. maddesiyle değiştirilen (2) numaralı bendinin (c) alt bendinin “…bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,” bölümünün Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, iptal hükmünün kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir.

İtiraz Konusu Kural

İtiraz konusu kuralda, engellilik oranı %90’ın altında olan malul ve engellilerden sadece satın alınan taşıtı engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yaptırmak suretiyle kullanabileceği sağlık kurulu raporuyla belgelendirenlerin taşıtların ilk iktisabı sırasında uygulanacak özel tüketim vergisi istisnasından yararlanabileceği öngörülmüştür.

Başvuru Gerekçesi 

Başvuru kararında özetle; itiraz konusu kuralla %90 oranından daha az derecede malul ve engelli olanlardan araç alımlarında sadece engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yaptırmak suretiyle bizzat sürücü olma imkânına sahip olanların özel tüketim vergisi muafiyetinden yararlanabileceğinin öngörülmesinin devlete yüklenen engellilerin korunmalarını ve toplum hayatına uyumlarını sağlayıcı tedbirlerin alınması şeklindeki pozitif yükümlülükle çeliştiği, bu durumun sosyal devlet ve eşitlik ilkelerini ihlal ettiği, engelli haklarının korunmasına ilişkin milletlerarası antlaşmalarla bağdaşmadığı belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi

Kuralla, engel durumu itibarıyla engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yardımı olmadan taşıt kullanmayacak durumda bulunan ve dolayısıyla satın alınan taşıtı sadece engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yaptırmak suretiyle kullanabileceği sağlık kurulu raporuyla belgelendirilen malul ve engellilerin özel tüketim vergisi istisnasından yararlandırılmasının amaçlandığı anlaşılmıştır.

Öngörülen kuralla, engel durumundan dolayı hakkında sürücü belgesi alamayacağına ve dolayısıyla herhangi bir taşıtı -engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yardımıyla dahi- kullanamayacağına yönelik olarak karar alınan malul ve engellilerin söz konusu istisnadan yararlanamamasına yol açılmaktadır.

Bu itibarla engelliler için öngörülen vergisel avantaja ilişkin şartların belirlenmesinde kanun koyucunun takdir yetkisi bulunmakla birlikte engellilik oranı %90’ın altında olan malul ve engellilerden sadece satın alınan taşıta, bizzat kullanmak amacıyla engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engellilerin özel tüketim vergisi istisnasından yararlanabileceğini öngörmek suretiyle engellilik oranı %90’ın altında olmakla birlikte taşıt kullanabilmeleri için gerekli fiziksel ve zihinsel yeterliliğe sahip olmayan ve bu nedenle sürücü belgesi alamayan malul ve engellilerin kişisel durumlarının gözetildiğini söylemek mümkün değildir. Bu kapsamda kuralın sosyal devlet ilkesi bağlamında devlete yüklenen engellilerin korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alma şeklindeki pozitif yükümlülüğe aykırı olduğu değerlendirilmiştir.

Ayrıca engellilik oranı %90 altında olan ve engel durumu nedeniyle hakkında sürücü belgesi alamayacağına ve dolayısıyla herhangi bir taşıtı -engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yardımıyla dahi- kullanamayacağına yönelik karar alınan malul ve engellilerin söz konusu özel tüketim vergisi istisnasından yararlandırılmamasının nesnel ve makul bir nedeninin bulunmadığı, kuralla öngörülen farklı muamelenin eşitlik ilkesini de ihlal ettiği sonucuna varılmıştır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir. 

Muhabir: Haber Merkezi