Çarlık Rusyası’nın, stratejik açıdan önemli gördüğü Kafkaslardan Çerkes halkını sürgüne göndermesinin üzerinden 159 yıl geçti.
Rusya’nın Karadeniz sahiline inme politikası gereği Kuzey Kafkasya’yı ele geçirme amacıyla 1556’dan itibaren başlattığı Kafkas-Rus Çarlığı savaşı 308 yıl devam etti.
Çerkesleri yok ederek Kafkas Dağları'nın iç kesimlerine ilerleyen Ruslar, teslim olan Çerkesleri ya Çarlık ordusuna katılma ya da göç etme seçeneğine zorladı.
21 Mayıs 1864’ten itibaren Çerkes toplulukları başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerine sürgün edildi.
Resmi olmayan rakamlara göre 1,5 milyona yakın Çerkes bir ay içinde sürgüne tabi tutuldu. Yol şartları, salgın hastalıklar ve açlık gibi nedenlerden yaklaşık 500 bin Çerkes hayatını kaybetti.
Çerkes Soykırımı (Çerkes Sürgünü olarak da bilinir) veya Çerkesçe özel ismiyle Tsitsekun (Adigece: ЦӀыцӀэкӀун), Çarlık Rusyası tarafından Çerkes halkına gerçekleştirilen sistematik toplu katliam, etnik temizlik, ve sürgün. Olaylardan Çerkes halkının %80-97'siyaklaşık 750.000–1.500.000 kişi etkilenmiştir. Yok edilmesi planlanan halk genel olarak Çerkesler olsa da, Kafkasya'nın diğer Müslüman halkları da etkilendi. Rus kuvvetlerinin hamile kadınların karınlarını deşmek gibi çeşitli yöntemler kullandığı bildirildi. Grigori Zass gibi Rus generaller, Çerkesleri "insanlık dışı pislik" olarak tanımladılar ve Çerkes sivillerin toplu katliamını yücelttiler, bilimsel deneylerde kullanılmalarını savundular ve askerlerinin kadınlara tecavüz etmesine izin verdiler.
Rus-Çerkes Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu sistematik olarak Çerkes nüfusunu yok etme stratejisi uyguladı. Sadece Çerkesler arasında Ruslaştırmayı ve Rusya'nın diğer bölgelerine yerleşmeyi kabul eden küçük bir kısım olaylardan hiç etkilenmedi. Reddeden geri kalan Çerkes nüfusu çeşitli şekillerde dağıtıldı veya toplu halde öldürüldü. Bazı durumlarda Çerkesler Hristiyanlığı kabul etmeye zorlandı. Çoğu durumda Çerkes yerleşim yerleri bulundu ve yakıldı, sistematik olarak aç bırakıldı veya tüm nüfusu katledildi.
Rus ordusunda asker olan Lev Tolstoy, Rus askerlerinin gece köy evlerine saldırdığını bildirdi. Olaylara tanık olan İngiliz diplomat William Palgrave, "tek suçlarının Rus olmamak olduğunu" ekliyor. 1864'te Çerkesler tarafından İngiliz İmparatorluğu'ndan insani yardım talep eden bir dilekçe imzalandı. Aynı yıl, 1864'te savaşın bitiminden önce hayatta kalan nüfusa karşı toplu sürgün başlatıldı ve büyük ölçüde 1870'lerde tamamlandı. Bazıları, ayrılmayı beklerken kalabalıklar arasında salgın hastalıklardan öldü. Diğerleri, yoldaki gemiler fırtınalar sırasında battığında veya kâr odaklı nakliyecilerin kârı en üst düzeye çıkarmak için gemilerini aşırı yüklediği durumlar nedeniyle öldü. Akademisyenler, Rus hükümetinin kendi arşiv rakamlarını dikkate alarak, bu süreçten Çerkes nüfusunun %80-97'sinin etkilendiğini tahmin ediyorlar.
Hayatta kalıp sürgün edilen Çerkesler Osmanlı Devleti'ne yerleştirildi. Osmanlı arşivleri, 1879'da yaklaşık 1 milyon Çerkes muhacirin Osmanlı topraklarına girdiğini, ancak bunların yaklaşık yarısının kıyılarda hastalıklar nedeniyle öldüğünü gösteriyor. Osmanlı arşivleri doğruysa bu, Çerkes soykırımını 19. yüzyılın en büyük soykırımı yapar. Osmanlı arşivlerini destekleyen 1897 Rus nüfus sayımı, orijinal sayının onda biri olan yalnızca 150.000 Çerkes kaydediyor. 1929 baharında Kafkasya'ya bilimsel çalışma üzerine giden Gürcü tarihçi Simon Canaşia'nın karşılaştığı 91 yaşında bir ihtiyar, Karadenizin "karpuz gibi" insan vücut parçaları ile dolduğunu, kargaların kadın saçı ve erkek sakallarına yuva yaptığını aktarmıştır.
2023 itibariyle Gürcistan, Çerkes soykırımını tanıyan tek ülkedir.
ABD'nin Wayne şehri ve Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti de resmî olarak Çerkes soykırımını tanımıştır. Ukrayna meclisi ise tanımayı tartışmaktadır. Rusya, Çerkes soykırımını aktif olarak reddediyor ve olayları rızaya dayalı bir göç olarak sınıflandırıyor (Rusça: Черкесское мухаджирство, 'Çerkes muhacirizmi'). Şubat 2020'de Rusya'nın Ankara büyükelçisi Aleksey Yerhov, Çerkes Soykırımını "güzel bir masal" olarak nitelendirdi. Çerkeslerin iş bulmak için Türkiye'ye göç ettiğini söyleyen Yerhov, KAFFED'in baskıları sonucu özür diledi. Kafkasya bölgesindeki bazı Rus Neo-Nazi grupları, her yıl Çerkes sürgününün başladığı 21 Mayıs'ı (O.S) kutluyor.
Çerkesler her yıl 21 Mayıs'ı Çerkes Yas Günü olarak anarlar. 21 Mayıs'ta tüm dünyadaki Çerkesler, özellikle Kayseri ve Amman gibi büyük Çerkes nüfusa sahip şehirlerin yanı sıra İstanbul gibi diğer büyük şehirlerde Rus hükümetini protesto ediyor.
