Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, 17-21 Temmuz 2025 tarihleri arasında 23 kentte yaptığı anket çalışmasıyla Türkiye’de Türkçe dışındaki anadillerin kullanım düzeyini ve bu dillere ilişkin talepleri ortaya koydu. 2378 kişiyle online ortamda gerçekleştirilen araştırmaya en yoğun katılım Kürtçe konuşan yurttaşlardan geldi. Çalışmada, anadilin aile içinde hâlâ güçlü bir yer tuttuğu, ancak çocuklarla iletişimde Türkçe’nin ağırlık kazandığı saptandı. Katılımcıların ezici çoğunluğu ise okullarda Kürtçenin eğitim dili olmasını talep ediyor.
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, tarafından kamuoyuu ile paylaşılan anket sonuçları;
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi 17-21 Temmuz 2025 tarihleri arasında 23 kentte yaşayan yurttaşların katılımı ile Türkiye'de "Türkçe Dışında Konuşulan Anadillerinin Kullanım Düzeyi ile
Anadillerine İlişkin Talep ve Eğilimleri" ölçebilmek amacıyla bir anket çalışması gerçekleştirmiştir.
Türkiye genelinde yer alan 23 kentte, online ortamda yürütülen çalışmaya 2378 kişi katılmıştır. Diyarbakır, İstanbul, Ankara, İzmir, Samsun, Balıkesir, Erzurum, Adıyaman, Van, Mardin, Şanlıurfa, Bingöl, Ağrı, Antalya Mersin, Şırnak, Bursa, Gaziantep, Batman, Dersim, Malatya, Adana ve Siirt kentlerini kapsayan anket çalışmasına; Kürtçe konuşan, orta yaş grubundan, erkek ve yüksek eğitimli yurttaşların daha çok katılım sağladığı gözlenmiştir.
Araştırma grubunun çok büyük kısmı Kürtçe anadiline sahip yurttaşlardan oluşmuştur. %88,2'sinin anadili Kürtçenin Kurmancî, %10,4'ünün anadili Kürtçenin Zazakî/Kirmanckî lehçesindendir.
Araştırma grubunun, %23,5'i anadilini Çok İyi konuştuğunu %43,2'si İyi konuştuğunu toplamda %16,2'si ise kötü konuştuğunu bildirmiştir. Anadilini çok iyi konuşanların orta yaş grubundan, çok kötü konuşanların ise genç yaş grubundan olması, yine eğitim düzeyi yükseldikçe iyi konuşanların oranında düşüşlerin yaşanması dikkat çekmiştir.
Araştırma grubu anne ve babalarının kendi aralarında ağırlıklı olarak konuştuğu dilin anadilleri olduğunu, katılımcılarında anne ve babaları ile konuştuğu dilin ağırlıklı olarak anadilleri olduğunu tespit eden çalışmaya göre; katılımcıların %27,8'i eşleri ile iletişimlerinin sadece Türkçe olduğunu söylemiştir. Yaş büyüdükçe, eğitim seviyesi düştükçe eşleri ile anadillerini konuşanların oranında sistematik artışlar görülmüştür.
Anadilin hane içindeki kullanım düzey ve sıklığını anlamak için sorulan sorulara gelen yanıtlara göre; Araştırma grubunun %33,6'sının çocuğu bulunmuyor, %%40,1'i ise çocuğunun kendileri ile Türkçe konuştuğunu bildiriyor. Kendileri ile ağırlıklı olarak Kürtçe konuştuğunu söyleyenlerin toplam oranı ise %24,7! Bunun içinde, çocuğunun kendileri ile Zazakî/Kirmanckî lehçesi ile konuştuğunu söyleyenlerin oranı ise sadece %1,3!
"Çocuğunuzun Anadilini Bilme Düzeyi Nedir?" Sorusuna ise %33,6'sı Çocuğum Yok derken, %7,3'ü Çok İyi, %13,5'i İyi yanıtlarını vermişlerdir.
Bu veriler araştırma grubunun anne ve babaları ile anadillerinde konuşma oranındaki yüksekliğe rağmen, çocukları ile iletişimlerini anadillerinde gerçekleştirme oranında dramatik bir düşüşe işaret etmektedir.
Çalışma kapsamında katılımcılara "Çocuğunuzun Okulda Kurmancî-Zazakî Derslerini Seçmeli Olarak Seçebilme Hakkına Sahip Olduğunu Biliyor Muydunuz?" Sorusu da yöneltilmiş, bu soruya gelen yanıtlara göre; %33,6'sı Çocuğum Yok, %45,5'i Evet, %21'i Hayır demiştir.
Katılımcılara ayrıca "Gün İçerisinde Anadilinizi Konuşma Sıklığınız Nasıldır?" Sorusu da yöneltilmiş, %57,1'i Sık Sık Konuşurum, %25,7'si Ara Sıra Konuşurum, %12,3'ü Az Konuşurum, %4,9'u Hiç Konuşmam yanıtlarını vermişlerdir.
Yine gün içerisinde Anadilinde Müzik Dinleme sıklığı için %77,9'u Sık Sık Dinlerim, Anadilinde Kitap Okuma Seviyesi için %15,4'ü Çok İyi, %22'si İyi demiştir.
Araştırma grubuna anadilinin korunması, gelişimi ve anadillerine ilişkin talepleri konu alan sorularda sorulmuştur. Bu sorulardan ilkini "Türkiye'de Okulların Bütün Kademelerinde Kürtçenin Eğitim
Dili Olmasını İster Misini?" Sorusu oluşturmuştur. Bu soruya araştırma grubunun ezici çoğunluğu yani %97,9'u Evet, yanıtını vermiştir.
Açık uçlu olarak sorulan ve çok farklı yanıtlar alınan "Anadilinizin Korunması ve Geliştirilmesi İçin 1. Öncelikli Öneriniz Nedir?" sorusuna %51,9'u Anadilde Eğitim İmkanının Sağlanması, %16,6'sı Anadile Resmi Statü/Yasal Olarak Tanınması, %9,1'i Aile ve Sosyal Çevrede
Kullanılması Sağlanması yanıtlarını vermişlerdir. 2. Ve 3. Öncelikli önerilerde de ilk sırayı Anadilde Eğitim İmkanının Sağlanması, önerisi almıştır.
