Uluslararası Ceza Mahkemesi, Taliban liderleri Haibatullah Akhundzada ve Abdul Hakim Haqqani hakkında kadınlara, kız çocuklarına ve LGBTQIA+ bireylere yönelik sistematik baskı politikaları nedeniyle tutuklama kararı çıkardı. Karar, cinsiyet temelli zulüm suçlamasıyla verilen ilk UCM tutuklama emri olarak tarihe geçti.
Uluslararası Ceza Mahkemesi, Taliban liderleri Akhundzada ve Haqqani’yi kadınlara, kız çocuklarına ve LGBTQIA+ bireylere yönelik sistematik zulüm nedeniyle “insanlığa karşı suç” ile suçladı. Cinsiyet temelli zulüm için çıkarılan ilk UCM tutuklama kararı olarak tarihe geçen bu adım, Afganistan’da insan hakları mücadelesi için umut veriyor.
UCM’den Taliban Liderlerine Tarihi Tutuklama Kararı: Kadınlara ve Kız Çocuklarına Yönelik Sistematik Zulüm İlk Kez Yargı Gündeminde
Cinsiyet temelli zulüm suçlamasıyla çıkarılan ilk UCM tutuklama emirleri
Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Ön Duruşma Dairesi II, 8 Temmuz 2025’te Taliban’ın fiili lideri Haibatullah Akhundzada ve Taliban Yüksek Mahkemesi Başkanı Abdul Hakim Haqqani hakkında tutuklama kararı çıkardı. Mahkeme, iki ismin 15 Ağustos 2021’den itibaren Afganistan’da cinsiyet ve siyasi temelli insanlığa karşı zulüm suçunu işlediğine dair makul gerekçeler bulunduğunu açıkladı.
Kadın ve kız çocukları kamusal yaşamdan silindi
Karara göre Taliban, ülke genelinde kadın ve kız çocuklarını hedef alan sistematik bir politika yürüttü:
-
12 yaşından büyük kız çocuklarının okula gitmesi yasaklandı.
-
Kadınların kamu alanına ve çalışma hayatına erişimi engellendi.
-
Eğitim, özel hayat, aile yaşamı, düşünce, ifade, din ve vicdan özgürlükleri ağır şekilde kısıtlandı.
-
LGBTQIA+ bireyler ve Taliban’ın cinsiyet anlayışına uymayan kişiler baskıya uğradı.
-
Kadın ve kız çocuklarının haklarını savunan kişiler “siyasi düşman” olarak hedef alındı.
“Tarihi bir ilk”
Curtin Üniversitesi Ceza Hukuku ve Uluslararası Hukuk Öğretim Üyesi Yvonne Breitwieser-Faria, bu kararın cinsiyet temelli zulüm suçlamasıyla çıkarılan ilk UCM tutuklama emri olduğuna dikkat çekti:
“Bu, Afgan kadın ve kız çocuklarının haklarının uluslararası hukuk düzeyinde tanınması açısından tarihi bir adım.”
Breitwieser-Faria ayrıca, LGBTQIA+ bireylerin de ilk kez insanlığa karşı suç kapsamında açıkça mağdur olarak tanındığını vurguladı.
Taliban reddetti: “Düşmanca ve inançlara hakaret”
Taliban yönetimi, UCM’nin yetkisini tanımadığını açıkladı ve kararı “düşmanca bir eylem” ile “Müslümanların inançlarına hakaret” olarak niteledi.
Hak savunucuları: “Sembolik kalmamalı”
Afgan kadınlar tarafından kurulan Purple Saturdays hareketi, bu kararın yalnızca sembolik düzeyde kalmaması gerektiğini belirtti.
Zan Times Genel Yayın Yönetmeni Zahra Nader ise Afgan kadınlarının “sessizliğe mahkûm edildiğini” söyledi:
“Kadınlar ve kız çocukları haklarından mahrum, görünmez ve susturulmuş durumda.”
Hukuki süreç ve zorluklar
Afganistan, 2003’te Roma Statüsü’ne taraf olduğu için UCM’nin yargı yetkisini kabul etmiş durumda. Ancak Taliban yönetimi yükümlülüklerini yerine getirmiyor. Mahkeme, tıpkı geçmişte olduğu gibi, tutuklama kararlarının uygulanması için devletlerin işbirliğine ihtiyaç duyuyor.
Hesap verebilirlik için umut
UCM Savcılığı, Taliban liderlerinin Lahey’e getirilip yargılanmasının garanti olmadığını ancak mümkün olduğunu belirtiyor. Bu yıl eski Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte’nin tutuklanması, bu olasılığa örnek gösteriliyor.
Afgan kadın örgütleri, sürecin hızlandırılması için bağımsız bir uluslararası yargı komitesi kurulmasını talep ediyor. Hak savunucularına göre bu karar, Taliban’ın hesap verebilirliği yolunda cesaret verici bir ilk adım niteliğinde.
