Birleşmiş Milletler Soykırım Önleme Özel Danışmanı küresel ölçekte vahşet riskinin yükseldiğini bildirirken, aynı gün BM UNRWA yerleşkesine yapılan polis baskını uluslararası hukuka meydan okuma olarak değerlendirildi.
BM’nin Soykırım Uyarısı: “Vahşet riski çok yüksek”
Birleşmiş Milletler’in yeni Soykırım Önleme Özel Danışmanı Chaloka Beyani, çatışmaların giderek sivilleri hedef alması ve uluslararası hukuka saygının aşınması nedeniyle küresel vahşet riskinin arttığını söyledi. Ağustos ayında göreve başlamasının ardından verdiği ilk röportajda Beyani, Ruanda ve Srebrenitsa soykırımlarından sonra oluşturulan yetki alanını değerlendirerek bugün yaşanan krizlerle çarpıcı paralellikler kurdu.
BM Haber Ajansı’na konuşan Beyani, “Uluslararası insan hakları hukukunun büyük çaplı ihlallerine, sivillere yönelik doğrudan saldırılara ve insancıl hukuka uyulmamasına tanık oluyoruz. Vahşet riski ve vahşetin gerçekten yaşanması çok yüksek” dedi.
Sudan’daki şiddet ise danışmanın en acil örnek olarak gösterdiği krizlerden biri. 1990’larda BM tarafından soruşturulan Darfur çatışması, yıllar sonra yeniden tırmanıyor. Beyani, “Sivil hükümetin düşüşü krizi daha da ağırlaştırdı. Hiçbir şey değişmedi” ifadelerini kullandı.
Erken uyarı ve önleme mekanizması
Soykırımın Önlenmesi ve Koruma Sorumluluğu Ofisi, BM içinde erken uyarı sistemi olarak görev yapıyor. 1948 Soykırım Sözleşmesi ve ilgili hukuk kararlarından yararlanan Ofis, nefret söyleminden hukukun üstünlüğünün çöküşüne kadar 14 risk faktörünü takip ediyor.
Beyani, görevin yalnızca tespit değil, önleme olduğunu vurgulayarak, uluslararası mahkemelerin hesap verebilirlik açısından kritik rol oynadığını hatırlattı. Örnek olarak Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin 2012’de Kongolu savaş ağası Thomas Lubanga’yı çocuk asker toplamaktan mahkûm etmesinin diğer liderlere caydırıcı bir mesaj verdiğini belirtti. Danışman ayrıca, Güney Afrika’nın İsrail’e karşı açtığı ve Gazze bağlamında alınan geçici tedbir kararına da değindi.
Beyani’ye göre güncel tehditler arasında yanlış bilgi, çevrimiçi nefret söylemi ve iklim krizinin körüklediği çatışmalar da bulunuyor. Özellikle yerli toplulukların toprak ve kaynak mücadelelerinde yüksek risk altında olduğunun altını çiziyor.
“Geçmiş soykırımların anılması önemli ancak yeterli değil. Erken harekete geçmeli, araçlarımızı güçlendirmeliyiz” diyen Beyani, 9 Aralık Soykırım Mağdurlarını Anma ve Önleme Günü hazırlıklarını da hatırlattı.
BM’den İsrail’in UNRWA baskınına tepki: “Dokunulmazlık ihlal edildi”
BM’nin Filistinli mültecilere yardım kuruluşu UNRWA, İsrail polisinin Doğu Kudüs’teki tesisine izinsiz baskın düzenlediğini duyurdu. UNRWA Genel Komiseri Philippe Lazzarini, polis ve belediye yetkililerinin tesise zorla girerek bilgisayarlar, mobilyalar ve ekipmanlara el koyduğunu, BM bayrağını indirip yerine İsrail bayrağını astığını belirtti.
BM Genel Sekreteri António Guterres, bu müdahaleyi sert ifadelerle kınayarak, “Bu tesis bir BM binasıdır; dokunulmaz ve bağışıktır” açıklamasını yaptı. Guterres, İsrail’e BM Şartı ve uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerine uyma çağrısı yaparak, UNRWA tesislerine yönelik ek adımlardan derhal kaçınılmasını istedi.
Lazzarini ise bunun uluslararası hukuka açık bir meydan okuma olduğunu belirterek, “BM tesislerinin dokunulmazlığını koruma yükümlülüğünün açıkça hiçe sayılması kabul edilemez” dedi. Aynı açıklamada, dünyanın diğer bölgelerinde BM varlığı için tehlikeli bir emsal yaratabileceği uyarısında bulundu.
UNRWA, Ortadoğu’da yaklaşık altı milyon Filistinli mülteciye sağlık, eğitim ve sosyal hizmetler sağlıyor. Kurum, Gazze Savaşı sonrası hedef alınan yapılarından biri olurken, 2024 boyunca kundaklama ve dezenformasyon girişimleriyle de karşı karşıya kaldı.
