Cenevre/New York, 26 Ağustos 2025 – Son on yıldaki ilerlemelere rağmen, dünya genelinde milyarlarca insan hâlâ temel su, sanitasyon ve hijyen hizmetlerine erişemiyor. Bu durum, insanların hastalık ve sosyal dışlanma riskini artırıyor.

Azerbaycan Milletvekili Kurbanov: Türk ruhu, bugünün gücü ve yarının umududur
Azerbaycan Milletvekili Kurbanov: Türk ruhu, bugünün gücü ve yarının umududur
İçeriği Görüntüle

Dünya Su Haftası 2025 kapsamında WHO ve UNICEF tarafından yayımlanan “Evsel İçme Suyu ve Sanitasyonunda İlerleme 2000–2024: Eşitsizliklere Özel Odak” başlıklı yeni rapor, bazı ilerlemelere rağmen büyük boşlukların devam ettiğini gösteriyor. Düşük gelirli ülkelerde yaşayanlar, kırılgan bölgelerdeki topluluklar, kırsal alanlar, çocuklar ile azınlık etnik ve yerli gruplar en fazla eşitsizlikle karşı karşıya bulunuyor.

Rapordan öne çıkan 10 temel gerçek:

  1. 2015’ten bu yana bazı kazanımlar elde edilse de, hâlâ her 4 kişiden 1’i – yani 2,1 milyar kişi – güvenli içme suyuna erişemiyor. Bu kişiler arasında 106 milyon insan doğrudan arıtılmamış yüzey kaynaklarından su içiyor.

  2. 3,4 milyar kişi güvenli sanitasyon hizmetlerinden yoksun; bunlardan 354 milyon kişi açık alanda tuvalet ihtiyacını gideriyor.

  3. 1,7 milyar kişi hâlâ temel hijyen hizmetlerine sahip değil; 611 milyon kişi hiçbir hijyen tesisine erişemiyor.

  4. En az gelişmiş ülkelerde yaşayan insanlar, temel içme suyu ve sanitasyon hizmetlerinden yoksun olma olasılığı diğer ülkelere göre iki kat fazla, temel hijyen hizmetlerinden yoksun olma olasılığı ise üç kat fazla.

  5. Kırılgan bölgelerde**, güvenli içme suyu hizmetleri kapsamı diğer ülkelere göre 38 puan daha düşük, bu da eşitsizlikleri gözler önüne seriyor.

  6. Kırsal alanlarda bazı iyileşmeler görülse de hâlâ şehirlerle arasında fark bulunuyor. 2015–2024 arasında güvenli içme suyu kapsamı %50’den %60’a, temel hijyen kapsamı %52’den %71’e yükseldi. Buna karşın şehirlerde su ve hijyen hizmetleri kapsamı duraklamış durumda.

  7. 70 ülkenin verilerine göre, çoğu kadın ve ergen kız menstrüel malzemelere ve özel değişim alanına sahip olsa da, yeterli malzeme eksikliği nedeniyle gerekli sıklıkta değişim yapamıyor.

  8. 15–19 yaş arası ergen kızlar, yetişkin kadınlara göre menstruasyon sırasında okula, işe veya sosyal aktivitelere katılma olasılığı daha düşük.

  9. Mevcut veriler çoğu ülkede kadınların ve kızların su toplama sorumluluğunu üstlendiğini gösteriyor; Sahra Altı Afrika ile Orta ve Güney Asya’da birçok kişi günlük 30 dakikadan fazla su toplamakla vakit harcıyor.

  10. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri döneminin son beş yılına yaklaşırken, açık alanda tuvalet kullanımını sonlandırma ve temel su, sanitasyon ve hijyen hizmetlerine evrensel erişim hedeflerine ulaşmak için çalışmaların hızlandırılması gerekiyor; güvenli hizmetlerin evrensel kapsamı ise giderek daha ulaşılmaz görünüyor.

WHO Direktörü Dr. Ruediger Krech, “Su, sanitasyon ve hijyen ayrıcalık değil, temel insan hakkıdır. En marjinal topluluklar için harekete geçmezsek, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ulaşma sözümüzü yerine getiremeyiz,” dedi.

UNICEF WASH Direktörü Cecilia Scharp, “Çocuklar güvenli su, sanitasyon ve hijyen hizmetlerinden yoksun kaldığında sağlıkları, eğitimleri ve gelecekleri tehlikeye giriyor. Bu eşitsizlikler özellikle su toplama sorumluluğunu taşıyan ve menstruasyon sırasında ek engellerle karşılaşan kız çocukları için çok belirgin. Mevcut hızda her çocuğa güvenli su ve sanitasyon sağlama vaadi giderek uzaklaşıyor; bu, en çok ihtiyacı olanlara ulaşmak için daha hızlı ve cesur adımlar atmamız gerektiğini hatırlatıyor,” dedi.

Editörler için notlar:

Bu güncelleme, WHO/UNICEF Ortak İzleme Programı (JMP) tarafından hazırlanmış olup, 2000–2024 yılları arasında hane halkında su, sanitasyon ve hijyen hizmetleri ile ilgili ulusal, bölgesel ve küresel tahminleri sunmaktadır. Raporda ayrıca 70 ülke için menstrüel sağlık verileri genişletilmiş ve tüm gelir seviyelerindeki kadın ve kızların karşılaştığı zorluklar ortaya konmuştur.

Rapor, 24–28 Ağustos 2025 tarihlerinde düzenlenen Dünya Su Haftası sırasında tanıtılmakta ve farklı sektörlerden paydaşları Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ulaşmak için bir araya getirmektedir.

Güvenli içme suyu ve sanitasyon hizmetleri tanımı: Kaynağı yerleşim alanı içinde olan, kirlenmeden korunmuş ve gerektiğinde ulaşılabilir içme suyu; atıkları güvenli biçimde işlenen hijyenik tuvaletler.

Kırılgan bölgeler tanımı: OECD’ye göre kırılganlık, risklere maruz kalma ile devlet, sistem ve toplulukların bu riskleri yönetme veya azaltma kapasitesinin yetersizliğinin birleşimidir.

JMP Hakkında: 1990’da kurulan WHO/UNICEF Ortak İzleme Programı, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri 1.4, 6.1 ve 6.2’nin takibini yürütmektedir. Bu hedefler, 2030’a kadar güvenli su, sanitasyon ve hijyen hizmetlerine evrensel erişim ve açık alanda tuvalet kullanımının sona erdirilmesini amaçlamaktadır.

İletişim:

WHO Hakkında: Bilime dayalı çalışmalarıyla herkes için güvenli ve sağlıklı bir yaşamı destekleyen Birleşmiş Milletler sağlık ajansıdır. 150’den fazla bölgede sağlık acil durumlarına müdahale eder, hastalıkları önler ve sağlık hizmetlerine erişimi genişletir.

UNICEF Hakkında: Çocuk haklarını koruyan ve her çocuğun potansiyelini gerçekleştirmesi için çalışan BM ajansıdır. Özellikle en dezavantajlı çocuklar ve erişimi zor bölgelerde hizmet vermektedir.

Muhabir: Güven BOĞA