Dr Cüneyt YARDIMCI tarafından
Her Doğum Bir Umutla Başlar…
Peki Ya Her Umut Aynı Şekilde mi Gelişir?
Otizm spektrum bozukluğu (OSB), artık her 31 çocuktan birini etkiliyor.
Bu sadece bir istatistik değil; bir annenin, bir babanın, bir ailenin tüm hayatını değiştiren bir gerçeklik.
Otizmin nedenlerini anlamaya çalışırken kendimizi genetik kodlarımızda, kirli havada, hatta bağırsaklarımızdaki mikroplarda bile ararken buluyoruz.
Gebelikte karşılaşılan çevresel faktörler ile genetik ve epigenetik yapıların bu nörogelişimsel yolculuğu nasıl etkilediğini bilim anlatıyor.
Ama belki de sormamız gereken en derin soru şudur: “Neden oluyor?” yerine, “Nasıl daha iyi yaşanabilir?”
Çünkü bu sadece bilimsel bir mesele değil; aynı zamanda kalplerimize, seçimlerimize ve empati yetimize uzanan bir insanlık meselesi.
Otizmin Sessiz Çığlığı: Her 31 Çocuktan Biri
Son CDC verilerine göre, otizm spektrum bozukluğu artık her 31 çocuktan birini etkiliyor.
2000 yılında bu oran yalnızca 1/150 idi.
Rakamlar büyüyor, kalplerimizdeki sorular derinleşiyor.
Neden?
Tanı kriterlerinin değişmesi mi?
Farkındalık mı?
Yoksa daha derin bir hikâye mi anlatılıyor burada?
Bilimin Gözüyle Otizmin Kökleri
Otizm spektrum bozukluğunun büyük bölümü genetik nedenlere dayanıyor.
Evet, genetik.
İkiz çalışmalar yıllardır bunu doğruluyor.
Eğer bir çocuk otizmli doğduysa, ikiz kardeşinde de görülme olasılığı oldukça yüksek. Ancak mesele yalnızca genetik değil.
International Society for Autism Research’e kulak verelim: “Otizmin neredeyse tüm nedenleri doğum öncesi dönemde başlıyor.”
Bu, annenin karnındaki o gizemli ve kırılgan dünyada şekillenen bir öykü demek.
Genetik yapılar, epigenetik mekanizmalar, yani DNA’mızın dışından gelen ama onu etkileyen sessiz yöneticiler…
Hepsi bu hikâyenin başrollerinde.
Çevresel Faktörlerle Gelen Gölge
Peki ya çevresel faktörler?
Onlar bu hikâyede kötü karakterler mi?
2019’da JAMA Pediatrics’te yayımlanan 132.256 doğumu kapsayan bir çalışma, gebelikte nitrik oksit maruziyetinin otizm riskini artırdığını ortaya koydu.
2022 yılında yayımlanan bir başka çalışmada, gebeliğin ilk iki trimesterinde PM2.5 adı verilen ince partiküllerle temas, otizm spektrum bozukluğu riskini artırıyor.
Ve Fransa’dan gelen veriler…
Organofosfat pestisitlere maruziyetin, çocuklarda otistik özelliklerde artışla ilişkili olduğunu gösteriyor.
Ve daha fazlası:
- Gestasyonel diyabet, yani gebelikte diyabet tanısı alan annelerde otizm riski %25 daha yüksek.
- Hava kirliliği, tarım ilaçları, kimyasal maruziyetler… Tüm bunlar bebeğin nörogelişimini şekillendiren sessiz fısıltılar gibi.
Bir annenin soluduğu hava, bebeğinin geleceğini etkileyebilir mi?
Bilim diyor ki: Evet. Ama bu, kesin bir parmak izi değil; daha çok sisli bir resim.
İkinci Beynimiz: Barsaklar
Otizm spektrum bozukluğu kapsamındaki bireylerin çoğunda gözlemlenen bir diğer sır: barsak mikrobiyotası.
Bu çocukların sindirim sistemleri, sıradan bir bağırsak gibi çalışmıyor.
İçlerinde başka bir evren var sanki.
Nisan 2025’te yayımlanan çarpıcı bir çalışmaya göre, barsak bakterileri ile beyin aktivitesi arasında “triptofan” metabolitleri aracılığıyla doğrudan bir bağlantı var.
Belki bir gün, probiyotikler, özel diyetler ya da dışkı nakli gibi yöntemlerle otizm belirtilerini hafifletmek mümkün olacak.
Ama soru şu: Müdahale ne zaman yapılmalı? Anne karnında mı? Doğumdan sonra mı?
Aşılar ve Otizm: Bilim Ne Diyor?
Toplumda hâlâ yankı bulan, ama bilimsel olarak defalarca çürütülmüş bir iddia var: Aşılar otizme neden olur mu?
1998 yılında yayımlanan ve daha sonra geri çekilen bir çalışma, kızamık-kabakulak-kızamıkçık (MMR) aşısı ile otizm arasında bağlantı olduğunu öne sürmüştü.
Ancak bu çalışma hem metodolojik hem etik açılardan hatalar içerdiği için bilim dünyası tarafından reddedildi.
Bugüne dek yapılan yüzlerce kapsamlı araştırma gösteriyor ki:
Aşılar otizme neden olmaz!!!
Dünya Sağlık Örgütü, CDC ve sayısız bağımsız araştırma kuruluşu bu sonucu açıkça desteklemektedir.
Aşılar, çocukları ölümcül hastalıklardan koruyan hayati birer araçtır.
Peki En Değerli Yatırım Ne?
Bu yazıyı yazarken gözümde hep aynı sahne canlanıyor: Bir anne çocuğunun gözlerinin içine bakıyor.
Onun sessizliğinde bir evren var. Anlamaya çalışıyor. Sarılıyor. Öğreniyor.
Otizmin nedeni karmaşık olabilir. Ama bir şey çok net: Empati, kabul, destek, eğitim ve sevgi — bunlar her zaman elimizin altında.
Otizmi önlenmesi gereken bir hastalık olarak mı görmeliyiz? Yoksa farklı bir nörogelişimsel yol olarak mı kabul etmeliyiz?
Belki de asıl soru şu: Bu çocuklarla nasıl bir dünya kuracağız?
Gelin, birlikte karar verelim.
Otizm spektrum bozukluğu, tanılar ve terimlerden çok daha fazlası — her biri benzersiz bir ses, bir bakış, bir dünya demek.
Otizmin nedenleri karmaşık olabilir; genetik yapıdan gebelikteki çevresel faktörlere, bağırsak mikrobiyotasından aşılar hakkındaki yanlış inanışlara kadar uzanıyor.
Ancak unutmamamız gereken bir şey var: Otizmli çocuklar için gerçek destek, bilimsel gerçekleri doğru anlamakla, empatiyle, eğitimle ve kapsayıcı bir toplum hayaliyle başlar.
Çünkü en anlamlı gelişim, birlikte atılan adımlarda gizlidir.
Ve belki de en önemli soru artık “neden” değil — nasıl birlikte daha iyi yaşarız?
Referanslar ve İleri Okuma Önerileri:
“Autism Epidemic Runs Rampant,” New Data Shows 1 in 31 Children Afflicted
Long-term benefit of Microbiota Transfer Therapy on autism symptoms and gut microbiota
Relationships between brain activity, tryptophan-related gut metabolites, and autism symptomatology
Association of Prenatal Exposure to Air Pollution With Autism Spectrum Disorder
Sorumluluk reddi beyanı: Tıbbi bir durumla ilgili sorularınız için daima doktorunuzun tavsiyesine başvurun. Bu bilgilerin profesyonel tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavinin yerini alması amaçlanmamıştır veya ima edilmemiştir.
