On günlük müzakerelerin ardından, küresel bir Plastik Anlaşması (#PlasticsTreaty) geliştirmek üzere yürütülen #INC5 görüşmeleri 15 Ağustos’ta Cenevre’de sona erdi. Ancak taraflar, anlaşma metni üzerinde uzlaşmaya varamadı.
Görüşmelerin ilerleyen bir tarihte devam edeceği açıklandı. Plastik kirliliğine karşı bağlayıcı bir anlaşma için yürütülen çabalar sonuçsuz kalsa da, ülkeler “masada kalmak istediklerini” vurguladı.
“Bu, jeopolitik karmaşalar, ekonomik zorluklar ve çok taraflı gerilimler gölgesinde geçen zorlu bir 10 gündü” diyen Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) İcra Direktörü Inger Andersen, “Ancak bir gerçek değişmedi: tüm ülkeler masada kalma iradesi gösterdi” ifadelerini kullandı.
Guterres’ten ‘derin üzüntü’
BM Genel Sekreteri António Guterres, anlaşmaya varılamaması üzerine şu açıklamayı yaptı:
“Samimi çabalara rağmen plastik kirliliğini – deniz ortamı dâhil – sona erdirmek için uluslararası, hukuken bağlayıcı bir anlaşmaya varılamamasından derin üzüntü duyuyorum.
Üye devletlerin plastik kirliliğine karşı mücadeleyi sürdürme kararlılıklarını memnuniyetle karşılıyorum. Dünya ve çevremiz için gerekli olan bu anlaşmayı sonuçlandırmak üzere sürece bağlı kalmak ortak amacımız olmalı.”
Uzlaşı arayışı sürüyor
Cenevre’deki Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC) toplantılarının kapanışında konuşan Andersen, ülkelerin sürece devam etme niyetlerini açıkça dile getirdiğini ancak plastik kirliliği konusunda ciddi görüş ayrılıklarının sürdüğünü belirtti.
“Beklediğimiz anlaşma metnine ulaşamadık, ancak UNEP olarak plastik kirliliğine karşı mücadelemizi sürdüreceğiz – ki bu kirlilik yeraltı sularımızda, toprağımızda, nehirlerimizde, okyanuslarımızda ve evet, bedenlerimizde mevcut” dedi.
Dünyanın beklentisi
“İnsanlar bir anlaşma talep ediyor” diyen Andersen, bağlayıcı bir uluslararası sözleşmeye ulaşmak için gereken ivmenin korunmasının önemine dikkat çekti.
183 ülkeden gelen delegeler, önerilen anlaşmanın önemine vurgu yaptı. Pasifik adalarından gelen bazı temsilciler saçlarına taktıkları canlı çiçeklerle öne çıkarken, birçok katılımcı ise sabaha kadar süren son müzakere oturumunun yorgunluğunu taşıyordu.
INC-5.1 olarak bilinen Busan’daki önceki oturumun ardından düzenlenen bu beşinci oturumun devamı (INC-5.2), Cenevre’deki BM Palais des Nations’da 2.600’den fazla katılımcıyı bir araya getirdi. Yaklaşık 1.400 delegeye ek olarak, 400’den fazla kurumu temsil eden 1.000’e yakın gözlemci de hazır bulundu.
Sivil toplumun sesi
Oturumda yerli halklar, atık toplayıcılar, sanatçılar, gençler ve bilim insanları gibi sivil toplum temsilcileri de aktif rol aldı. Taleplerini protestolar, sanat enstalasyonları, basın toplantıları ve etkinliklerle duyurdular.
Müzakerelerin hedefi, plastik kirliliğini sona erdirmek için hukuken bağlayıcı bir anlaşma metni üzerinde uzlaşmak ve diplomatik konferans öncesi çözüm bekleyen meseleleri ortaya koymaktı.
Ana salon toplantılarının yanı sıra, plastik tasarımı, tehlikeli kimyasallar, üretim sınırları, finansman ve uyum mekanizmaları gibi başlıkları ele almak üzere dört ayrı çalışma grubu oluşturuldu.
Yoğun müzakerelere rağmen, INC üyeleri üzerinde çalışılan metinlerde uzlaşıya varamadı.
Başkan’ın çağrısı
“Belirlediğimiz hedefe ulaşamamak üzüntü, hatta hayal kırıklığı yaratabilir. Ancak bu bizi yıldırmamalı; aksine enerjimizi yeniden kazanmaya, taahhütlerimizi yenilemeye ve ortak ideallerimizi birleştirmeye yöneltmeli” diyen INC Başkanı Luis Vayas Valdivieso, şunları ekledi:
“Bu Cenevre’de gerçekleşmedi ama eminim ki bir gün uluslararası toplum iradesini birleştirecek ve çevremizi korumak, insanlarımızın sağlığını güvence altına almak için el ele verecek.”
INC süreci, Mart 2022’de BM Çevre Meclisi’nin deniz ortamı dâhil olmak üzere plastik kirliliğine karşı uluslararası, hukuken bağlayıcı bir anlaşma geliştirilmesi yönünde aldığı 5.2 sayılı kararla başlatılmıştı.
“Bu oturumun sonunda, önümüzdeki zorlukların farkında olarak, onları aşma konusunda yenilenmiş ve ortak bir kararlılıkla ayrılıyoruz” diyen INC Sekretaryası İcra Sekreteri Jyoti Mathur-Filipp, “Bundan sonra ilerleme artık bizim sorumluluğumuz” ifadelerini kullandı.
