Dünyanın en nadir ve nesli tükenme tehlikesi altındaki hayvan ve bitkilerini yasa dışı ticaret, aşırı kullanım ve yok oluşa karşı korumaya yönelik yeni adımlar, ay sonunda Özbekistan’ın Semerkant kentinde yapılacak BM destekli biyoçeşitlilik görüşmeleriyle başlayacak.
Etiyopya dağ engereği, Galapagos iguanası ve keman yayı yapımında kullanılan Brezilya menşeli Pernambuco ağacı, Nesli Tehlike Altındaki Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) kapsamında özel koruma listesine alınabilecek 30’dan fazla tür arasında yer alıyor.
“Yabani hayvan ve bitkilerin ticareti ülkeler arasında gerçekleştiği için, bu ticaretin düzenlenmesi uluslararası iş birliği gerektiriyor. Amaç, bazı türleri aşırı sömürüye karşı korumak,” açıklamasında bulundu CITES Sekretaryası.
Bugün CITES, 40 binden fazla yabani hayvan ve bitki türünün ticaretini düzenliyor. Üye ülkeler, her üç yılda bir yapılan toplantılarda yeni türlerin listeye eklenmesi için öneri sunabiliyor.
CITES Bilim Birimi Başkanı Thea Carroll, Cenevre’de yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Görüşülecek öneriler, yalnızca biyolojik açıdan değil; kültürel, ekonomik ve ekolojik anlamda da önemli olan türlerin korunması ve sürdürülebilir kullanımına yönelik bilimsel çabaların devam ettiğini gösteriyor.”
Semerkant’ta ele alınacak nihai öneriler arasında, filler ve gergedanlar gibi sürekli tehdit altında olan hayvanların yanı sıra, son dönemde dikkat çeken türlerden biri olan altın karınlı mangabey maymunu da bulunuyor.
Ek koruma talepleri arasında dev Galli yaban arısı (32 santimetre uzunluğunda), güveler, kurbağalar, deniz hıyarı, abalona ve diğer ticari olarak sömürülen su canlıları da yer alıyor.
CITES sözleşmesinin yürürlüğe girmesinin üzerinden 50 yıl geçti. Aslında sözleşmenin temeli, bundan 60 yıl önce Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin toplantısında atılmıştı.
CITES, dünyanın biyoçeşitliliğini korumayı hedefleyen çok sayıda uluslararası anlaşmadan biri. Sözleşme, milyarlarca dolarlık değere ulaşan ve milyonlarca bitki ile hayvan örneğini içeren uluslararası yaban hayatı ticaretini düzenliyor.
Başarı hikâyeleri arasında, Güney Amerika’ya özgü küçük bir deve türü olan vikuña ve Nil timsahı öne çıkıyor. Bu türlerin yün ve derilerinin sürdürülebilir biçimde değerlendirilmesiyle hem türlerin korunması hem de yerel halkın ekonomik olarak desteklenmesi sağlandı.
Ancak aşırı ticari kullanım hâlâ en büyük tehdit olmaya devam ediyor. Bunun yanı sıra hastalıklar, kirlilik ve yaşam alanlarının kaybı da türlerin geleceğini tehlikeye atıyor.
CITES de kriz içinde
Biyoçeşitliliği koruma konusunda hayati rol oynayan CITES, çok taraflı kurumları etkileyen ciddi bir mali krizle karşı karşıya.
CITES Genel Sekreteri Ivonne Higuero, Cenevre’de yaptığı açıklamada, “Tüm BM kurumları gibi biz de şu anda bütçe sorunlarıyla mücadele ediyoruz. Üye devletlerden gelen katkı paylarının azalması faaliyetlerimizi zorlaştırıyor,” dedi.
Higuero, bazı ülkelerin BM ölçeğine göre belirlenen katkı paylarını ödemediğini ve bu konunun da Semerkant toplantısında gündeme getirileceğini belirtti.
CITES Nedir?
CITES (Nesli Tehlike Altındaki Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme), yabani türlerin uluslararası ticaretinin sürdürülebilirliğini sağlamak ve yok olmalarını önlemek amacıyla oluşturulmuş BM destekli bir anlaşmadır.
185 ülkenin taraf olduğu sözleşme, dünyanın en etkili koruma araçlarından biri olarak kabul ediliyor. Bu yıl 50. yılını kutlayan CITES’in 20. Taraflar Konferansı (COP20), 24 Kasım’da Semerkant’ta başlayacak.
CITES hakkında temel bilgiler:
-
Kapsam: 40.000’den fazla hayvan ve bitki türü.
-
Amaç: Yaban hayatı ticaretini yasal, sürdürülebilir ve izlenebilir hale getirmek.
-
Çalışma yöntemi: Türler, maruz kaldıkları tehdit düzeyine göre Ek I ve Ek II listelerine ayrılır.
-
Ek I: Nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler; ticaret genellikle yasaktır.
-
Ek II: Henüz tehlikede olmayan, ancak düzenleme olmazsa tehlike altına girebilecek türler.
-
-
Toplantılar: Her üç yılda bir yeni türlerin listeye eklenmesi veya statülerinin değiştirilmesi için oylama yapılır.
-
Başarı örneği: Bir zamanlar yalnızca 200 bireyle sınırlı olan Guadalupe fokları, bugün 34.000’in üzerine çıktı.
-
Küresel etki: CITES, diğer BM organlarıyla birlikte Kunming-Montreal Küresel Biyoçeşitlilik Çerçevesi hedeflerinin uygulanmasına katkı sağlıyor.
