Cenevre’de, plastik kirliliğine karşı uluslararası bağlayıcılığı olan bir anlaşma hazırlığı başladı. Toplantılarda hedef, plastik atıkların insan sağlığı, deniz yaşamı ve küresel ekonomi üzerindeki yıkıcı etkilerine son verecek kapsamlı bir çözüm mekanizması geliştirmek.
Küresel Bir Krizle Karşı Karşıyayız
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), 2060 yılına kadar plastik atık miktarının üç katına çıkabileceği uyarısını yaparken, bu artışın sadece çevreye değil, insan sağlığına da geri döndürülemez zararlar vereceğini belirtti. UNEP Genel Direktörü Inger Andersen, “Plastik kirliliği krizinden yalnızca geri dönüşümle çıkamayız. Döngüsel ekonomiye geçişi sağlayacak sistemsel bir dönüşüm şart,” diyerek acil müdahalenin önemine dikkat çekti.
Tarihi Anlaşma: Paris İklim Anlaşması Gibi Kritik
Cenevre'de 5-14 Ağustos tarihleri arasında düzenlenen Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC) toplantısında, 179 ülke heyeti ve 618 gözlemci kuruluşun 1.900’den fazla temsilcisi bir araya geldi. Görüşmelerde 22 sayfalık ve 32 taslak madde içeren belge satır satır ele alınarak, plastiklerin tasarım aşamasından üretim ve imhaya kadar tüm yaşam döngüsünü kapsayan, çevreye sızmasını önleyecek bir düzenleme için zemin hazırlanıyor.
Bu anlaşma, kapsamı ve hedefleri itibariyle 2015 Paris İklim Anlaşması ile kıyaslanıyor. Ancak süreç zorlu: Plastik üretiminin hammaddesini sağlayan petrokimya endüstrilerinin baskısı, anlaşmanın bağlayıcılığına dair kaygıları artırıyor.
Plastiğin Görünmeyen Yüzü: Sağlık Krizi
Tıp dünyasının önde gelen yayınlarından The Lancet, görüşmeler öncesinde yayımladığı raporda, plastik materyallerin yaşamın her evresinde hastalık yaydığını ve özellikle bebekler ile küçük çocukların bu etkilerden ağır biçimde etkilendiğini duyurdu. Rapora göre plastikler, insan sağlığına yönelik ciddi tehditler barındırmakta ve bu durum küresel sağlık ekonomisine yılda 1,5 trilyon dolardan fazla zarara yol açmakta.
Alternatifler Masada: Plastiksiz Bir Gelecek Mümkün
Görüşmelerde sadece mevcut kirlilikle başa çıkmak değil, aynı zamanda plastik kullanımını azaltacak alternatif ürünler ve güvenli ikameler de masaya yatırılıyor. Hedef, "plastik döngüselliği" ilkesini esas alarak çevreye sızmayı önlemek.
Toplantılara başkanlık eden INC İcra Sekreteri Jyoti Mathur-Filipp, 2024 yılında insanlığın 500 milyon ton plastik tüketeceğini ve bunun yaklaşık 400 milyon tonunun atığa dönüşeceğini açıkladı. Son projeksiyonlara göre plastik sızıntısı 2040’a kadar yüzde 50 artacak ve 2016-2040 döneminde plastik kirliliğinin yaratacağı toplam ekonomik zarar 281 trilyon dolara ulaşabilecek.
Cenevre, Kararın Eşiğinde: Beşinci Görüşme Turuna Girildi
2022'de Uruguay’da başlayan müzakere süreci, 2023’te Fransa ve Kenya’da, 2024’te Kanada’da ve son olarak Güney Kore'nin Busan kentinde sürdü. Taraflar, uzlaşma sağlanamayan kritik başlıklar için yeniden bir araya gelerek Cenevre’deki toplantıda nihai metne yaklaşmayı hedefliyor. Komite Başkanı Ekvadorlu Büyükelçi Luis Vayas Valdivieso’nun liderliğindeki görüşmeler, bu yıl içinde anlaşmaya varılmasını amaçlıyor.
Çözümün Anahtarı: Sistemsel, Kapsayıcı ve Bağlayıcı Bir Anlaşma
Plastik krizinin çözümü için yalnızca bireysel bilinç yeterli değil; tasarımdan üretime, tüketimden atık yönetimine kadar her aşamada küresel ölçekte bağlayıcı adımlar gerekiyor. Cenevre'deki görüşmeler, sadece plastikle değil, aynı zamanda kısa vadeli çıkarlarla da mücadele edilmesi gerektiğini gösteriyor. Bu mücadelenin başarısı, gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakma sorumluluğuyla doğrudan bağlantılı.
