Son zamanlarda baş döndürücü bir hızla değişen ülke gündemine yeni bir kavram yerleşti: beyaz rüya. Elbette burada sözünü ettiğim, gecenin karanlığında uykumuzu aydınlatan masum bir düş değil; uyuşturucu madde, yani beyaz ölümdür. Konuyu yalnızca bireysel bağımlılık ya da hastanelere taşınan hayatlar üzerinden ele almak yerine, bu çürümüşlüğün ardındaki yapıya bakmak gerekiyor. Tam da bu nedenle bir film önermek istiyorum: Traffic.
Steven Soderbergh’in filmi, kapitalizmin üretim ilişkilerinin en ileri aşamasında ortaya çıkan derin ve sistematik yozlaşmayı anlatır. Uyuşturucunun, kapitalizmin yasadışı bir istisnası değil; aksine onun en saf, en yoğunlaşmış biçimi olduğunu gösterir. Serbest piyasanın “görünmez eli”, uyuşturucu ekonomisinde gizlenmez; açık ve çıplak hâlde çalışır. Burada ahlâk yoktur. Yalnızca arz vardır, talep vardır ve güç vardır.
Kapitalizm palyatif ihtiyaçlar üretir. Acıyı bastırmak, yorgunluğu gizlemek, çöküşü ertelemek için. Uyuşturucu ise bir adım daha ileri gider; ihtiyacın kendisini üretir. Bu yüzden uyuşturucu, kapitalist sistem açısından bir sapma değil, onun en dürüst aynasıdır.
Film; dürüst bir memur, polis güçleri, bir yargıç ve bir sosyete kadından oluşan dört ana karakter üzerinden ilerler. Yozlaşan sistem, sarmaşık gibi herkesi sarar. Yargıcın kızı da bu çürümenin içindedir ve o da uyuşturucu kullanmaktadır. Kocasının suç ağını devralmak zorunda kalan bir sosyete kadının hikâyesi ise suçun yalnızca “alt sınıflara” özgü olmadığını, aksine sınıf atladıkça daha görünmez hâle geldiğini gösterir. Film, yasa uygulayıcılar, bağımlılar ve kaçakçılar arasındaki sınırların ne kadar bulanıklaştığını çarpıcı biçimde ortaya koyar.
Kısacası beyaz rüya, yalnızca kanda dolaşan bir madde değildir. Aynı zamanda kapitalizmin en hızlı, en akışkan sermaye biçimlerinden biridir. Kılıktan kılığa girer; kara paraya dönüşür, bankalara girer, gayrimenkule evrilir. Sanata, siyasete, medyaya sızar. Kokain yalnızca burundan çekilmez; borsadan, fondan, krediden de çekilir.
Bu yüzden kapitalizm için asıl sorun uyuşturucu değildir. Sorun, kontrol edilemeyen uyuşturucudur.
