Kendisini Nasıl Bilirsiniz? (II)
Diego Rivera_Detroit
Önceki yazımda Diego Rivera'nın hayatına dair kısa bir girizgâh yapmış, yazımı bir soru ile bitirmiştim: Diego'nun hak etmediği bu gölgede kalma durumu, sadece ilişkilerindeki sadakatsizliği veya iyi bir eş olamamasıyla mı ilgili? Sorumuza yanıt ararken bize ipucu verecek eserlerinden birinden bahsetmek istiyorum: Detroit Sanat Enstitüsü Duvar Resimleri (Detroit Institute of Arts Murals)
|
|
1932-1933 yılları arasında tamamlanan bu eser, Detroit Sanat Enstitüsü'nün ana avlusunun dört duvarını ve tavanını kaplayan, iki düzineden fazla panelden oluşan bir çalışmadır. Bu salona "Rivera Court" adı verilmiştir. Detroit 20. yüzyılın başında ABD'yi kalkındıran bir otomobil üretim şehriydi. Hızlı sanayileşme beraberinde hızlı büyümeyi de getirdi. Gemi yapımı, ilaç ve demiryolu işletmeleriyle başlayan bu büyüme süreci; vapur ve tren sayesinde, jeopolitik konumuyla doğal kaynaklara ve pazarlara yakın olması da avantaj sağladı. Büyümenin en önemli mimarı ise Ford Motor Company idi. Ford'un endüstriyel kompleksi, kendine ait rıhtım ve demiryolları, elektrik santrali ve tesisiyle yüz binden fazla çalışanı olan dünyanın en büyük fabrikasıydı. Bu büyüme bir yandan da işçi sınıfını ortaya çıkardı ve şehir ciddi bir göç aldı. Charlie Chaplin'in Modern Zamanlar adlı filmine konu olan Henry Ford'un ünlü üretim bandı da bu şehirde doğdu.
|
|
1929 Büyük Buhran, bu şehri ve işçilerini de derinden etkiledi. Aynı yıl otomobil üretimindeki %75'lik düşüş, işçi ücretlerine de yansıdı. İşsizlik-yarı işsizlik ardından intihar oranlarında artış beraberinde geldi. 1930'larda ise sosyalist işçilerin önderliğinde sendikalar kuruldu grevler ve fabrika işgalleri baş gösterdi.
|
Yukarıdaki fotoğraf, 1932 'Ford Açlık Yürüyüşü'ne polis müdahalesi sırasında çekilmiştir. |
Diego Rivera "Ford Açlık Yürüyüşü"nden yalnızca birkaç hafta sonra Detroit'e geldi. Detroit Sanat Enstitüsü müdürü, Rivera'dan müzenin içine Detroit endüstriyel kurumlarını tasvir eden duvar resmi yapmasını istedi. Rivera, resim yeteneğini ve modern endüstri kültürüne olan ilgisini gösteren duvar resimleri ile tanınan bir sanatçıydı. Rivera'nın projesi, Henry Ford'un tek oğlu ve varisi Edsel Ford tarafından finanse edildi.
O dönem Rivera, Marksist olduğu için sağcılar tarafından sevilmeyen bir sanatçıydı Troçki'yi desteklediği için de Sosyalistler tarafından dışlanıyordu. Tüm bu tartışmalı konumuna rağmen işine odaklandı. Sanatçı, projesine başlamadan önce tam üç ay boyunca Ford Tesisleri ve Parke-Davis ilaç tesislerini titizlikle gezerek detaylı eskizler hazırladı. Bu süreçte Frida Kahlo da onunla birlikteydi.
|
Diego Rivera ve Frida Kahlo, Detroit Endüstrisi Resimlerinin Önünde Öpüşüyor, 1932 |
|
Alt Detay |
|
Eser İncelemesi KUZEY DUVARI: |
Bu bölümde Rivera, otomobil motoru üretiminin karmaşıklığını ve aşamalarını, işçi sınıfının emeğini mühendislikle sanatı birleştirerek duvara nakşeder. Bu duvarda madenin eritilmesinden motor parçalarının kalıba dökülmesine, işlenip montaj hattında birleşmesine kadar tüm detay vardır. İşçiler sanki makinelerin bir parçasıymış gibi uyum ve senkron içinde çalışırlar. Makine ile insan arasında güçlü bir bağ oluşmuştur. Bu parçalar hem insanoğlunun üretimi hem de onun yaşamsal dinamikleridir. Doğanın modern bir ürüne dönüşümü sanatsal bir anlatımla sunulur. Hammaddenin işlenmesinden itibaren gösterilen bu süreç, adeta insanoğlunun doğaya yabancılaşmasının ve onu kendi gücü haline getirmesinin resmidir.
|
Ust Detay |
Motor üretiminin bu detaylı sunumunun üzerinde, izleyiciyi dünyanın ve insanlığın doğa içindeki yerini gösteren bir anlatım vardır. Burada fosil ve maden kaynakları ile birlikte ilk çağ insanının hem kadın hem de erkek figürlerine rastlanır.
|
- ij
|
Üst resmin sağ ve sol taraflarında, hücre ve atomun keşfinin yol açtığı iki zıt sonuç vardır: Bir yanda insanlığı yok edebilecek bomba, diğer yanda ise insanlığa yaşam verecek olan aşı. Acaba insanlık seçimini hangi yönde yapacaktır?
|
Alt Detay |
Güney duvarında ise otomobil üretiminin devamı olan otomobilin dış ve iskelet yapısının üretimi ve montajı tasvir edilmiştir. Bu duvarda otomobil tamamlanır. Kuzey duvarındaki gibi burada da makineleşmenin, üretimin ve verimliliğin insan bedeniyle ritmine rastlarsınız. Bu kısımda işçilerle birlikte mühendisler de devrededir; kol gücüne kafa gücü de eklemlenmiştir.
|
Üst Detay |
Duvarın üst kısmındaki tasvirler, sanatçının Meksika kökenine ve Güney Amerika mitolojisine yaptığı güçlü göndermelerle dikkat çeker.
|
|
Sağ ve sol panellerde ise insan emeğinin karşıt yüzleri sergilenir. Bir yanda bilim, daktilo ve cerrahi gibi ince zekâ ve el işçiliği, hassasiyet gerektiren işler yer alırken diğer tarafta doğal kaynakların işlendiği ağır sanayinin devasa işleri betimlemiştir. Rivera böylece insan ediminin kaba ve ince işleri arasındaki diyalektik uyumunu çarpıcı bir şekilde ortaya koymuştur. Özellikle hassas ve incelikli işleri kadın emeği üzerinden betimlemesi önemli bir detaydır.
|
|
Doğu duvarında toprak, bereket ve doğum teması ön plana çıkar; burada özellikle kadının bereketi sembolize ettiği görülmektedir.
|
|
Batı duvarında ise teknolojinin ilerlemesiyle yükselen havacılık ve savaş endüstrisiyle buna tezat oluşturacak barış güvercinleri, çiçekler bulunuyor.
Diego Rivera, bir yandan insanı hücrelerine kadar anlatırken diğer yandan da sınırsız evrene taşır. Onun eserlerinde tarihin dehlizlerinde gezinirken kendinizi geleceği sorgularken bulursunuz. Her bir resim ayrı bir kitaptır; tarih, felsefe, psikoloji, sosyoloji, tıp, kimya, fizik.... Birçok disiplini barındırır. İtalyan Fresk tekniğini kullanmış olan sanatçı Avrupa Rönesans ressamlarından, Leonardo da Vinci de dahil olmak üzere pek çok sanatçıdan etkilenmiş ve bu etkileşimin ürünü olarak da kendine özgü bir tarz oluşturmuştur.
Tarihin izlerini sürekli gündemde tutan sanatçı, insanın doğayla bağını her seferinde hatırlatır ama makineleşme ve modernizmi de övgüyle sunar; insanın kafa ve kol emeğini yüceltir. Her bir resimde Marksist felsefeyi, Diyalektik ve Tarihsel Materyalizmi açıkça okursunuz.
Diego Rivera hakkında Milli kütüphane dahil olmak üzere kaynak taraması yaptım. Yapı Kredi Yayınları'ndan bir esere rastladım ancak tükenmiş ve yeni baskısı yok. İki kültür dergisinde makalesine rastladım. Yabancı kaynaklar ise sınırlı sayıda. Frida Kahlo'yu anlatan hikâye ve kitaplarda onun izini sürebildim. Bu kadar güçlü sanatı olan bir insan neden bugün kaybolmuş gibi? Literatür taraması yaptığımda kendisi ile ilgili sadece kısa bilgilere ulaşabilmem neden? Baştaki sorumu başka türlü soruyorum: Diego, ilişkilerindeki sadakatsizliği veya iyi bir eş olamamasının gölgesine neden gizlendi?
Rivera'nın başka bir eserini tanıtacağım diğer yazımda, bu sorunun ya yanıtını bulacak ya da kafamız daha da karışıp yeni soruların peşine takılacağız. Kafa karışıklığı iyidir. Diğer Rivera yazımda görüşmek üzere...
Meksika Devriminin Kısa Tarihi (1910-1920), Stuart Easterling, Yordam Kitap, 2021 Otomobilli Yaşam, İlya Ehrenburg, Oda Yayınları, 1984 Frida Kahlo Aşk ve Acı, Rauda Jamis, Everest Yayınları, 2024 https://www.wsws.org/en/articles/2013/10/03/indu-o03.html https://revisesociology.com/2017/09/20/rise-fall-detroit-industrialisation/ https://en.wikipedia.org/wiki/Detroit Industry Murals
https://historyofvaccines.org/blog/diego-riveras-vaccine-mural-in-detroit-in-the-1930s
progress-detroit-industry-murals-dia-1932
https://artsandculture.google.com/culture-weekly/2025-05-26
https://www.dailyartmagazine.com/diego-rivera-in-5-paintings/
https://gemini.google.com/app?utm source=app launcher&utm medium=owned&utm campaign=base all https://kasif.mkutup.gov.tr/OpacArama.aspx?Ara=diego%20rivera&DtSrc=0&fld=-1&NvBar=0
